Νικολάς Γκιγιέν: Νανούρισμα για να ξυπνήσει ένα νεγράκι – Και δυο μουσικές ερμηνείες

Από τα πλέον αγαπητά ποιήματα του Γκιγιέν, με πάρα πολλές μελοποιήσεις, εκτελέσεις, διασκευές, ενορχηστρώσεις: Μερσέδες Σόσα, Αμπάρο Οτσόα, μουσικά σχήματα διάφορα, με βαρύτονους, σοπράνο, τενόρους…

*

Μετάφραση (πρώτη στα Ελληνικά) – Συνάδουσα με τις μελωδίες
Μπάμπης Ζαφειράτος – Μποτίλια Στον Άνεμο

Μάριο Καρένιο (Αβάνα, Κούβα, 1913 – Σαντιάγο, Χιλή, 2010). Τροπική Γιορτή, 1986 (61χ75 εκ.) (Πηγή πίνακα)

ΝΑΝΟΥΡΙΣΜΑ ΓΙΑ ΝΑ ΞΥΠΝΗΣΕΙ ΕΝΑ ΝΕΓΡΑΚΙ
Canción de cuna para despertar a un negrito
Νικολάς Γκιγιέν

Κοιμήσου νεγράκι μου

νεγράκι μου όμορφο …

Εμίλιο Μπαγιάγας (1908 – 1954)

Περιστεράκι
περνάει και λέει:
– Όπα νεγράκι
κι ο ήλιος καίει!
Ξύπνησαν όλοι,
κανείς στο σπίτι·
ούτε η σαύρα,
ούτε τ’ αηδόνι,
ούτε και φίδι
κι ούτε τρυγόνι…

Κακάο, καρύδα
και ζάχαρη άχνη,
όπα νεγράκι
κι ο ήλιος σε ψάχνει!

Με τη νεγρούλα
σου έλα νεγράκι.
Στου ήλιου τα μέρη
γίνε αεράκι!
Κοίτα τον κόσμο
που σε φωνάζει·
κόσμος στο δρόμο,
κόσμος στην πόλη·
το σπίτι είν’ άδειο,
φύγανε όλοι…

Κακάο, καρύδα
και ζάχαρη άχνη,
ξύπνα νεγράκι
κι ο ήλιος σε ψάχνει!

Μαύρο παπάκι,
σταφίδα μου έλα,
δαμασκηνάκι,
στον ήλιο γέλα,
κι άμα ξυπνήσεις
πες τι συμβαίνει…
Στη θράκα ο αφέντης
αργοπεθαίνει!
Μέσα στο σπίτι
ψυχή δε μένει.

Κακάο, καρύδα
και ζάχαρη άχνη,
όπα νεγράκι
κι ο ήλιος σε ψάχνει!

(Μετάφραση: Μπάμπης Ζαφειράτος, 17 Μαΐου 2018)

Από τη συλλογή: Το Περιστέρι με το φτερούγισμα του λαού
(La paloma de vuelo popular, 1958).

*

cocodrilo: Κορκόδιλος (ή κροκόδιλος). Εδώ (λόγω 5σύλλαβου): σαύρα (μεγάλη). Δεν απέχει πολύ. Αν και με την κατάλληλη… ερμηνευτική τεχνική χωράει και ο κορκόδιλος.

Yaguaza: Η πάπια που… τραγουδάει. Ενδημικό είδος της Δομινικανής Δημοκρατίας. Σφυριχτάρι των Δυτικών Ινδιών (West Indian Whistling-Duck, Dendrocygna arborea). Το σφύριγμά της μοιάζει με το σφύριγμα του αηδονιού. Εξού και η μετάβαση στο αηδόνι.

Torcaza: Φάσσα. Είδος περιστεριού. Το τρυγόνι.

Cacho: Σημαίνει το κομματάκι, το ψιχουλάκι, τα τριμματάκια που ταΐζουμε τα περιστέρια –ας πούμε. Θα μπορούσε να είναι και Γλυκιά ψιχούλα μου (sic, με ιώτα).

Cachaza: Αφρός που σχηματίζεται κατά τη συμπίεση του ζαχαροκάλαμου για να βγει ο χυμός του. Ή ο αφρός που βγάζει το ζαχαροκάλαμο όταν βράζει. Ή γλυκό από το ζαχαροκάλαμο. Με κατάληξη στη ζάχαρη άχνη. Το ψιχουλάκι, δυστυχώς, δεν χώρεσε.

Ciruela y pasa: Δαμάσκηνο και σταφίδα.

Negrón: Λογοπαίγνιο με το negrón común ή negrón σκέτο, η μαυρόπαπια. Μαύρο παπάκι.

*

Πρώτη μελοποίηση – Πρώτη εκτέλεση

La paloma de vuelo popular [1976]
Δίσκος με 24 τραγούδια σε ποίηση Νικολάς Γκιγιέν
Μουσική: Sergio Aschero (τα 17) – Τραγούδι: Ana Belén

*

Canción de cuna para despertar a un negrito
Nicolás Guillén

Dórmiti, mi nengre,

mi nengre bonito…

E. Ballagas (1908 – 1954)

Una paloma
cantando pasa:
-¡Upa, mi negro,
que el sol abrasa!
Ya nadie duerme,
ni está en su casa;
ni el cocodrilo
ni la yaguaza,
ni la culebra,
ni la torcaza…

Coco, cacao,
cacho, cachaza,
¡upa, mi negro,
que el sol abrasa!

Negrazo, venga
con su negraza.
¡Aire con aire,
que el sol abrasa!
Mire la gente,
llamando pasa;
gente en la calle,
gente en la plaza;
ya nadie queda
que esté en su casa…

Coco, cacao,
cacho, cachaza,
¡upa, mi negro,
que el sol abrasa!

Negrón, negrito,
ciruela y pasa,
salga y despierte,
que el sol abrasa,
diga despierto
lo que le pasa…
¡Que muera el amo,
muera en la brasa!
Ya nadie duerme,
ni está en su casa.

Coco, cacao,
cacho, cachaza,
¡upa, mi negro,
que el sol abrasa!

Nicolás Guillén, La paloma de vuelo popular (1958)

*

Και η τζαζ εκδοχή 40 χρόνια αργότερα, 2016, από τον Ισπανό Many Moure

Δίσκος με 9 τραγούδια: Many Moure canta a Nicolás Guillén (2016)

*

Για Many Moure – Νικολάς Γκιγιέν βλέπε και:

Νικολάς Γκιγιέν: 4 μαδριγάλια για τη Μαύρη Γυναίκα – Ο Μεγάλος Ζωολογικός Κήπος: VIDEO με την παρουσίαση του βιβλίου – Μουσικό επίμετρο

Ο Νικολάς Γκιγιέν από το εξώφυλλο της B΄έκδοσης (1942) του Sóngoro Cosongo (1931), σε σχέδιο Μάριο Καρένιο.

________________________

Η ποίηση του Νικολάς Γκιγιέν από Κατιούσα και από Μποτίλια στον Άνεμο