Ερνέστο Καρδενάλ: Προσευχή για τη Μέριλυν Μονρόε

Μέριλυν Μονρόε (Marilyn Monroe – Norma Jeane Mortenson– Νόρμα Τζην Μόρτενσον). Νόθο παιδί, αγνώστου πατρός, γεννήθηκε στη 1 Ιουν. 1926, στο Λος Άντζελες, όπου και πέθανε στις 5 Αυγ. 1962, στα 36 της χρόνια, από υπερβολική δόση βαρβιτουρικών (επίσημη εκδοχή).

*

Το Χόλυγουντ είναι ένας τόπος που σε πληρώνουνε χίλια δολάρια για ένα φιλί
και τριάντα πέντε σεντς για την ψυχή σου.

Μέριλυν Μονρόε

*

Μετάφραση – Σημειώσεις – Η τελευταία ταινία της Αταίριαστης – Επίμετρο με 49 Φωτό
Μπάμπης Ζαφειράτος – Μποτίλια Στον Άνεμο

Προσευχή για τη Μέριλυν Μονρόε

Ερνέστο Καρδενάλ

ΚΥΡΙΕ
δέξου αυτή τη νεαρή γυναίκα γνωστή στα πέρατα της Γης με το όνομα
                Μέριλυν Μονρόε,
αν και  α υ τ ό  δεν ήτανε το πραγματικό της όνομα
(μα  Ε σ ύ  γνωρίζεις το πραγματικό όνομα αυτής της μικρούλας ορφανής
                που στα 9 της τη βιάσανε
και της πωλητριούλας που στα 16 θέλησε να βάλει τέλος στη ζωή της)
και τώρα παρουσιάζεται ενώπιόν Σου με δίχως ίχνος μακιγιάζ
και δίχως τον Ατζέντη της
δίχως φωτορεπόρτερ, δίχως να υπογράφει και να μοιράζει αυτόγραφα
ολομόναχη σαν αστροναύτης μπροστά στην απέραντη νύχτα.

Μικρούλα ακόμη ονειρεύτηκε ότι βρισκότανε γυμνή σε μια εκκλησία
                                                (σύμφωνα με το Time)
μπρος σ’ ένα πλήθος γονατιστών ανθρώπων, με ακουμπισμένα τα κεφάλια τους στο έδαφος
κι έπρεπε να βαδίζει στις μύτες των ποδιών μην τύχει και πατήσει τα κεφάλια τους.
Ε σ ύ  γνωρίζεις τα όνειρά μας πιο καλά κι απ’ τους ψυχίατρους.
Εκκλησία, σπίτι, σπήλαιο, είναι η ασφάλεια της μήτρας,
μα εκτός αυτού και κάτι ακόμα…
Τα κεφάλια είναι οι θαυμαστές, είναι ολοφάνερο
(τ’ αμέτρητα κεφάλια στο σκοτάδι κάτω από αυτόν το χείμαρρο φωτός).
Ωστόσο, ο τόπος της λατρείας, δεν είναι τα στούντιο της 20th Century-Fox.
Ο τόπος της λατρείας —από χρυσό και μάρμαρο— είναι ο ναός του σώματός της
όπου εντός του βρίσκεται ο υιός του Ανθρώπου μ’ ένα φραγγέλιο στο χέρι
και αποβάλλει τους εμπόρους της 20th Century-Fox
που κάμανε τον οίκο Σου από οίκο προσευχής ένα κρησφύγετο ληστών.

Κύριε,
σε τούτον το μαγαρισμένο από αμαρτία και ραδιενέργεια κόσμο,
Ε σ ύ  δε θα ρίξεις όλο το φταίξιμο σε μια πωλητριούλα
που σαν την κάθε πωλητριούλα ονειρεύτηκε να γίνει σταρ του σινεμά.
Και τ’ όνειρό της βγήκε αληθινό (σαν την αλήθεια του τεχνικολόρ).
Αυτή δεν έκανε τίποτα άλλο πάρεξ να παίξει ακολουθώντας κατά γράμμα
                το σενάριο που της δώσαμε
—εκείνο της δικής μας της ζωής— κι ήτανε ένα σενάριο παράλογο.

Συγχώρεσέ την, Κύριε, συγχώρεσε κι εμάς
για τον δικό μας 20th Century
για την Kολοσσιαία Υπερ-Παραγωγή που όλοι έχουμε βάλει το χεράκι μας.
Αυτή γι’ αγάπη δίψαγε κι εμείς της δώσαμε ηρεμιστικά.
Και για τη θλίψη την αγιάτρευτη, αφού ανθρώποι είμαστε,
τη στείλαμε να κάνει Ψυχανάλυση.

Θυμήσου Κύριε τον τρόμο της όλο και μεγαλύτερον κάθε φορά που αντίκρυζε την κάμερα
και το μίσος της για το μακιγιάζ —η εμμονή να μακιγιάρεται σε κάθε της σκηνή—
και πώς ο πανικός μεγάλωνε
και πώς μεγάλωνε μαζί κι η αργοπορία της στα στούντιο.

Σαν και την κάθε απλή πωλητριούλα
κι αυτή ονειρεύτηκε να γίνει σταρ του σινεμά.
Και η ζωή της ήτανε μια ψευδαίσθηση σαν τ’ όνειρο που ένας ψυχίατρος
                το ερμηνεύει κι ύστερα το πετάει στο αρχείο.

Τα ρομάντζα της ήτανε ένα φιλί με τα μάτια κλειστά
κι όταν τα μάτια ανοίγουνε
βλέπει πως βρίσκεται κάτω από φώτα αμείλικτα
                                                                              —και σβήνουνε τα φώτα!
Και ξεμοντάρουνε τους δύο τοίχους απ’ την κάμαρα (ήτανε απλά ένα σκηνικό)
ενώ ο Σκηνοθέτης με το σενάριό του απομακρύνεται
αφού η σκηνή έχει κιόλας γυριστεί.
Ή σαν ταξίδι με ένα γιοτ, ένα φιλί στη Σιγκαπούρη, ένας χορός στο Ρίο,
η υποδοχή στο αρχοντικό του Δούκα και της Δούκισσας του Ουίνδσορ
μέσα απ’ το σαλονάκι του μισερού διαμερίσματος.

Το έργο ολοκληρώθηκε δίχως το τελευταίο φιλί.
Τη βρήκανε στο κρεβάτι της νεκρή, το χέρι απάνω στο τηλέφωνο.
Κι οι αστυνομικοί δεν ξέρανε ποιον ήθελε να πάρει.
Ήτανε
σαν εκείνον που πήρε για ν’ ακούσει τη φωνή του μόνου φίλου που του απόμεινε
κι ακούει απλώς έναν αυτόματο τηλεφωνητή να λέει: WRONG NUMBER
Ή σαν εκείνον που τραυματισμένος απ’ τους gangsters
το χέρι απλώνει σ’ ένα τηλέφωνο κομμένο.

Κύριε,
όποιον κι αν είχε κατά νου να πάρει
και δεν τον πήρε (ίσως και να μην ήτανε κανείς
ή να ’τανε Κάποιος που ο αριθμός του δεν βρίσκεται στον Τηλεφωνικό
                Κατάλογο του Λος Άντζελες, στο Διευθυντήριο των Αγγέλων)
αποκρίσου  Ε σ ύ  στο τηλέφωνο!

Προσευχή για τη Μέριλυν Μονρόε και άλλα ποιήματα (1965)

Μετάφραση: Μπάμπης Ζαφειράτος, 20 Μαρτίου 2020

*

Oración por Marilyn Monroe

Ernesto Cardenal Poetas Mayores de Iberoamérica

*

Σημειώσεις

(Και οι 49 φωτό –με την αρχική– προέρχονται από την τελευταία ταινία της Μέριλυν, Οι Αταίριαστοι, ή στα πλαίσια αυτής της ταινίας)

Photo by Eve Arnold. USA. Nevada. US actress Marilyn MONROE on the set of “The Misfits” by John HUSTON. 1960. © Eve Arnold/Magnum Photos

Μέριλυν Μονρόε (Marilyn Monroe – Norma Jeane Mortenson– Νόρμα Τζην Μόρτενσον). 1 Ιουν. 1926 – 5 Αυγ. 1962. Γεννήθηκε στο Λος Άντζελες, όπου και πέθανε από υπερβολική δόση βαρβιτουρικών (επίσημη εκδοχή), στα 36 της χρόνια.

Η δούκισσα του Windsor έπνεε μένεα για τη Μέριλυν, επειδή της «έκλεβε» τα πρωτοσέλιδα.

Directorio de los Ángeles: Είναι los και όχι Los (με κεφαλαίο)· γράφει επίσης με κεφαλαίο το Directorio (διοικητικό συμβούλιο, διευθυντήριο) και όχι με πεζό, directorio, όπου στις χώρες της Καραϊβικής, της Κεντρικής Αμερικής και στο Μεξικό είναι ο τηλεφωνικός κατάλογος. Το λογοπαίγνιο δεν αποδίδεται στα Ελληνικά, παρά μόνο με τη διπλή του σημασία: Τηλεφωνικός κατάλογος του Λος Άντζελες και Διευθυντήριο των Αγγέλων.

Η Αταίριαστη Μέριλυν

Photo by Eve Arnold. USA. Nevada. US actress Marilyn MONROE on location during the filming of “The Misfits”. 1960. © Eve Arnold/Magnum Photos

Οι Αταίριαστοι (The Misfits, 1961) είναι η τελευταία (βλ. και πιο κάτω) ταινία της Μέριλυν, σε σενάριο του τότε (τρίτου) συζύγου της Άρθουρ Μίλερ (17 Οκτ. 1915 – 10 Φεβ. 2005), σκηνοθεσία Τζων Χιούστον (5 Αυγ. 1906 – 28 Αυγ. 1987), σε μια από τις καλύτερες ταινίες του, και συμπρωταγωνιστές τους Κλαρκ Γκαίημπλ, Μοντγκόμερυ Κλιφτ, Ελάι Ουάλας, Θέλμα Ρίτερ.

Τρεις άντρες ερωτευμένοι με την ίδια γυναίκα και μια πολύ καλή Μέριλυν στον καλύτερο ρόλο της (μαζί με αυτόν στο Ποτάμι χωρίς επιστροφή, 1954, του Ότο Πρέμινγκερ, με τον Ρόμπερτ Μίτσαμ). Ένα νέο-γουέστερν, που συμπυκνώνει την υπαρξιακή προβληματική των Μίλερ – Χιούστον, για το τέλος της Άγριας Δύσης, την ανατολή της αγριότητας, τη θανάσιμη μοναξιά του ατόμου με τα κοινωνικά και προσωπικά αδιέξοδα, σε έναν κόσμο-σφαγείο αλόγων όντων προορισμένων για σκυλοτροφή, και ελλόγων όντων χωρίς κανέναν προορισμό.

Ο Χιούστον θα σφραγίσει την αρχή και το τέλος στη χρυσή 10ετία της Μέριλυν, αφού είναι ο σκηνοθέτης που την ανασύρει απ’ την αφάνεια με έναν μικρό αλλά σημαντικό ρόλο, για τον οποίον απέσπασε τις πρώτες της πολύ καλές κριτικές, στην ταινία-σταθμό του φιλμ νουάρ, Η Ζούγκλα της Ασφάλτου (The Asphalt Jungle, 195ο).

Οι Αταίριαστοι, από τον Ισπανό ζωγράφο κινηματογραφικής (γιγαντο)αφίσας, Macario Gómez Quibus (mac), 1926-2018.

Οι Αταίριαστοι, πέρα από το «σφαγιαστικό» μοντάζ της παραγωγής, έμελλε να «ενσταλάξουν» το πεισιθάνατο κλίμα τους και στη ζωή των πρωταγωνιστών:

Ο Μοντγκόμερυ Κλιφτ (17 Οκτ. 1920 – 23 Ιουλ. 1966), κουβαλάει ήδη τα σωματικά και ψυχικά τραύματα του ατυχήματός του από το 1956 και θα πεθάνει από έμφραγμα 5 χρόνια μετά τους Αταίριαστους και λίγες ώρες μετά την προβολή της ταινίας  από την τηλεόραση, που είχε αρνηθεί να την ξαναδει.

Ο Κλαρκ Γκαίημπλ (1 Φεβ. 1901 – 16 Νο. 1960) δώδεκα μέρες μετά την ολοκλήρωση των γυρισμάτων πεθαίνει από έμφραγμα.

Ένα χρόνο μετά την πρεμιέρα, ένας ακόμη ηθοποιός της ταινίας, ο Τζαίημς Μπάρτον (1 Νοε. 1890 – 19 Φεβ. 1962) πεθαίνει κι αυτός από έμφραγμα.

Και η Μέριλυν, τον Ιαν. του 1961 (ένα μήνα πριν την επίσημη προβολή, 1 Φεβ. 1961) θα χωρίσει τον Μίλερ· κατά μια διαβολική σύμπτωση Οι Αταίριαστοι αρχίζουν με την έκδοση διαζυγίου της ηρωίδας. 18 μήνες αργότερα, αυτή η misfit, η αταίριαστη, η απροσάρμοστη, η μοναχική, το απολωλός πρόβατο,

αυτή η μικρούλα ορφανή που στα 9 της τη βιάσανε
και η πωλητριούλα που στα 16 θέλησε να βάλει τέλος στη ζωή της

θα «αυτοκτονήσει» σ’ εκείνο το μισερό διαμέρισμα: 

Τη βρήκανε στο κρεβάτι της νεκρή, το χέρι απάνω στο τηλέφωνο.
Κι οι αστυνομικοί δεν ξέρανε ποιον ήθελε να πάρει.

Ο Τζο Ντι Μάτζιο, πρωταθλητής του μπέιζμπολ και δεύτερος σύζυγός της, κατηγόρησε ευθέως τους Κένεντυ. Και ο Άρθουρ Μίλερ απέκλεισε κατηγορηματικά το ενδεχόμενο της αυτοκτονίας.

Το 1973 ο Νόρμαν Μαίηλερ (1923-2007), στο βιβλίο του Μέριλυν, Μια βιογραφία (εκδ. Χατζηνικολή, 1973) γράφει για δολοφονία από τους «δημοκράτες» Kένεντυ, το FBI και τη CIA.

Στους φακέλους του FBI, που έρχονται στην επιφάνεια σιγά σιγά, γίνεται λόγος για τη… συντρόφισσα Μέριλυν, με τον Χούβερ να την έχει υπό στενή παρακολούθηση (και λόγω αριστερού συζύγου Μίλερ), γεγονός που την οδήγησε —ελέω Κένεντυ— στους ψυχίατρους και στα αντικαταθλιπτικά, όπως ακριβώς έγινε και με τον Γέρο Χέμινγουέϊ.

Ο μαρξιστής Καρδενάλ, τέλος —κατά την ταπεινή μου άποψη— μιλάει:

Αφενός –και όχι τυχαία– για gangsters, χρησιμοποιώντας την αμερικάνικη λέξη αντί της ισπανικής gánster ή το πολύ πολύ gángster (πλ. gánsteres και gángsteres), με τόνο πάντα.

Αφετέρου για Κάποιον (με κεφαλαίο –Iσπ. Alguien) που δεν βρίσκεται ούτε στον τηλεφωνικό κατάλογο του Λος Άντζελες, αφού κατοικεί στην άλλη άκρη των ΗΠΑ, στην Ουάσιγκτον, ούτε ανήκει, βέβαια, στο Διευθυντήριο των Αγγέλων, αφού είναι ο… διαβολικά καλός Πρόεδρος που ευθύνεται για το εμπάργκο της Κούβας και κλιμάκωσε τον Πόλεμο του Βιετνάμ.

USA. Nevada. Film : The Misfits. Montgomery CLIFT, Clark GABLE and Eli WALLACH roping a wild horse during the filming of “The Misfits”. 1960.

Η Μέριλυν Μονρόε ξεκίνησε την καριέρα της το 1947, στα 21 της χρόνια, και έπαιξε σε… 32½ ταινίες. Η μισή είναι η κωμωδία Κάτι πρέπει να δώσεις –Something’s Got To Give (1962), 37 λεπτά, σε  σκηνοθεσία Τζωρτζ Κιούκορ, με τον Ντην Μάρτιν–,  που έμεινε ανολοκλήρωτη, αφού η Μέριλυν απολύθηκε από την 20th Century Fox γιατί καθυστερούσε στα γυρίσματα:

Θυμήσου Κύριε τον τρόμο της όλο και μεγαλύτερον κάθε φορά που αντίκρυζε την κάμερα
και το μίσος της για το μακιγιάζ —η εμμονή να μακιγιάρεται σε κάθε της σκηνή—
και πώς ο πανικός μεγάλωνε
και πώς μεγάλωνε μαζί κι η αργοπορία της στα στούντιο.

Στο AFI’s 100 Years… 100 Stars (1999), έκδοση του Αμερικανικού Ινστιτούτου Κινηματογράφου (American Film Institute) με τους 50 μεγαλύτερους θρύλους όλων των εποχών (25 άντρες και 25 γυναίκες), η Μέριλυν κατατάσσεται 6^η στον κατάλογο των γυναικών, αλλά πρώτη στο… Διευθυντήριο των Αγγέλων.

Μπ. Ζ. Μάιος 2020

The Misfits – Trailer [1961]

*

Το πρώτο γυμνό στην ιστορία του Χόλυγουντ

Η εκτός σεναρίου σκηνή που κόπηκε από τον Χιούστον και ανακαλύφθηκε 57 χρόνια αργότερα (2018) από τον Κέρτις Τέιλορ, γιο του παραγωγού της ταινίας, Φρανκ Τέιλορ. (Πηγή: dailymail.co.uk)

Ο πιτσιρικάς Κέρτις Τέιλορ, πάνω αριστερά, στα γυρίσματα των Αταίριαστων. (Πηγή: dailymail.co.uk)

*

Φωτοεπίμετρο

Η Μέριλυν το 1960, σε 36 πόζες (όσες και τα χρόνια της), όπως την απαθανάτισε η Ηβ Άρνολντ (*)
κατά τα γυρίσματα των Αταίριαστων
© Eve Arnold/Magnum Photos

Το κομμένο γυμνό από το φακό της Eve Arnold. USA. Nevada. US actress Marilyn MONROE and Clark GABLE on the set of ‘The Misfits.’ 1960.

USA. Nevada. Marilyn MONROE on the Nevada desert going over her lines for a difficult scene she is about to play with Clarke GABLE in the film THE MISFITS. 1960.

USA. Nevada. Marilyn Monroe and Arthur Miller on the set of the Misfits. 1960.

USA. Nevada. Reno. Marilyn Monroe during the filming of The Misfits. 1960.

Eve Arnold, The Misfits by John HUSTON. 1960.USA. Nevada. 1960. Shooting of movie “The Misfits”. John Huston directs fight between Clark Gable and Marilyn Monroe where Marilyn must fall to the ground. © Eve Arnold/Magnum Photos

USA. Nevada. Marilyn Monroe and Clark Gable. on the set of the Misfits. 1960.

USA. Nevada. Reno. Marilyn Monroe with policat during the filming of The Misfits. 1960.

USA. Nevada. Marilyn MONROE in her car studying lines for The Misfits. 1960. (C) Eve Arnold / Magnum Photos

USA. Nevada. US actress Marilyn MONROE on location during the filming of “The Misfits” by John HUSTON. 1960.

USA. Nevada. Marilyn Monroe on the set of the Misfits. 1960.

USA. Nevada. Marilyn Monroe and Eli Wallach on the set of the Misfits. 1960.

USA. NEVADA. Marilyn Monroe and Montgomery Clift on the set of the Misfits. 1960.

USA. Nevada. Reno. Eli Wallach, Clark Gable, Marilyn Monroe and Montgomery Cliff, on location during the filming of The Misfits. 1960.

USA. Nevada. FILM: The Misfits. Marilyn MONROE being given a neck massage by Arthur Miller, to help relieve tension during location filming. 1960.

USA. Nevada. Marilyn Monroe on the set of John Huston’s The Misfits. 1960.

Eve Arnold. USA. Nevada. FILM: The Misfits. Marilyn Monroe on the set of ‘The Misfits’. 1960. © Eve Arnold/Magnum Photos

USA. Nevada. FILM: The Misfits. Marilyn Monroe and Montgomery Clift during filming of ‘The Misfits’. 1960.

USA. Nevada. US actor Montgomery CLIFT and US actress Marilyn MONROE on the set of the ‘The Misfits’. In the background is Marilyn’s stand-in, Evelyn MORIARTY. 1960.

USA. Nevada. FILM: The Misfits. US actress Marilyn MONROE on the set of ‘The Misfits’. 1960.

USA. Nevada. Marilyn Monroe and John Huston on the set of the Misfits. 1960.

USA. Nevada. Reno. Marilyn Monroe and Montgomery Cliff during the filming of The Misfits. 1960.

USA. Nevada. US actress Marilyn MONROE on the set of ‘The Misfits.’ 1960.

USA. Los Angeles. US actress Marilyn MONROE, studio sessions. 1960.

USA. Nevada. Reno. Clarke Gable, Marilyn Monroe, Montgomery Clift on the set of ‘The Misfits’. 1960.

USA. California. Los Angeles. US actress Marilyn MONROE. 1960.

USA. California. Los Angeles. US actress Marilyn MONROE. 1960.

USA. Hollywood. Marilyn Monroe resting between takes during a photographic studio session in Hollywood (Paramount Gallery), for the making of the film the Misfits. 1960.

USA. Nevada. Reno. Marilyn Monroe during the filming of The Misfits. 1960

USA. California. Los Angeles. Marilyn MONROE, studio sessions. 1960.

USA. Nevada. Pyramid Lake. Marilyn Monroe with Whitey (Allan Snyder), her makeup man. 1960.

USA. Nevada. Reno. Marilyn Monroe and Clarke Gable on the set of ‘The Misfits’. 1960.

USA. Nevada. Reno. 1960. Marilyn Monroe and Clarke Gable on the set of ‘The Misfits’.

USA. Nevada. Reno. US actress Marilyn MONROE during the fiming of “The Misfits”. 1960.

USA. Nevada. FILM: The Misfits. Marilyn MONROE and Clark GABLE on the set of ‘The Misfits’. A scene frpm the film: Roslyn abandons herself in the arms of Gay Langland. 1960.

USA. Nevada. Reno. US actress Marilyn MONROE and Clark GABLE on the set of ‘The Misfits’. 1960.

USA. Marilyn MONROE during the filming of ‘The Misfits’. 1960. (c)Eve Arnold for AP

(*) Eve Arnold, ΗΠΑ, 21.4.1912 – Λονδίνο, 4.1.2012. Διάσημη πορτρετίστα, η πρώτη γυναίκα μέλος του πρακτορείου Magnum, συνεργάτιδα των περιοδικών Life, Paris Match, Stern, Sunday Times, Vogue.

*

Οι Αταίριαστοι, 1961 – 6 σκηνές

*

Οι Αταίριαστοι, 1961. Το φινάλε

*

Για τη ζωή και το έργο του Καρδενάλ με φωτό βλέπε από Μποτίλια Στον Άνεμο:
Μνήμη Ερνέστο Καρδενάλ (20 Ιαν. 1925 – 1 Μαρ. 2020): Το Κινητό

Και από Κατιούσα

Ερνέστο Καρδενάλ: Επιγράμματα για την Κλαούδια

Ερνέστο Καρδενάλ: Σαντίνο, Ώρα 0 (56 Φωτό)

Η “κόκκινη” Μαίριλυν – Όταν η μεγάλη σταρ έπεφτε στα δίχτυα του FBI