Τα χρόνια περνούν, τα τραγούδια όχι: «Μπαλάντα των αισθήσεων και των παραισθήσεων»

Κάποια τραγούδια όταν τα ακούσεις χαράζονται βαθιά στη μνήμη· όσο κι αν η  καθημερινότητα και η επικαιρότητα τα σπρώχνουν βίαια προς τη λήθη, φτάνουν μια-δυο νότες ή μια φράση «κλειδί» για να ξεκλειδώσουν το συρτάρι της, να τα επαναφέρουν ολοζώντανα μπροστά μας και να πλημμυρίσουν οι αισθήσεις μας από την ομορφιά τους. Η «Μπαλάντα των αισθήσεων και των παραισθήσεων» είναι ένα από αυτά και στη συγκεκριμένη περίπτωση η συνηθισμένη φράση «σαν παλιό σινεμά» εκτός των άλλων είναι κι εκείνη που «διεκδικεί», και μάλλον έχει κατακτήσει άτυπα, τον τίτλο του τραγουδιού στη συνείδηση του κόσμου. Η «Μπαλάντα των αισθήσεων και των παραισθήσεων» είναι ένα τραγούδι που γι’ αλλού ξεκίνησε – γι’ αλλού – κι αλλού η ζωή το πάει… (για να παραφράσουμε το στίχο κάποιου άλλου αγαπημένου) κι αυτό εξηγείται από την ίδια την ιστορία του.

Το τραγούδι γράφτηκε το 1970 με αγγλικούς στίχους και τίτλο “The ballad of senses and illusions”, στο πλαίσιο του soundtrack που συνέθεσε ο Μάνος Χατζιδάκις για την ταινία “The Martlet’s Tale”· μια ιταλική παραγωγή του 1970 σε σκηνοθεσία John Crowther και πρωταγωνίστρια την Κατίνα Παξινού, που όμως λόγω κακών κριτικών στην πρεμιέρα της σε κάποιο διεθνές φεστιβάλ, δεν κατάφερε να εξασφαλίσει διανομέα και δεν προβλήθηκε ποτέ στις κινηματογραφικές αίθουσες. Τους στίχους έγραψε και το τραγούδι ερμήνευσε ο Shawn Phillips, Αμερικανός μουσικός, τραγουδιστής και τραγουδοποιός με σημαντική πορεία που διέπρεψε κυρίως στις δεκαετίες του 1960 και του 1970. Στην ίδια ταινία ακούγεται από τον Phillips και το τραγούδι “Bossanova”, ενώ αξίζει να σημειωθεί ότι ο Χατζιδάκις συνεργάστηκε για την ταινία με τον 23χρονο και άσημο τότε διάσημο Ιταλό συνθέτη Νίκολα Πιοβάνι, τον οποίο είχε για βοηθό του.

Τα χρόνια περνούν, τα τραγούδια όχι: «Μπαλάντα των αισθήσεων και των παραισθήσεων» – Η αφίσα της ταινίας “The Martlet’s Tale”, τη μουσική για την οποία έγραψε ο Μάνος Χατζιδάκις. Δεξιά ο Shawn Phillips στιχουργός και ερμηνευτής του τραγουδιού “The ballad of senses and illusions” που ακούγεται στην ταινία.

Στο βίντεο που ακολουθεί ακούγονται τα δυο τραγούδια ερμηνευμένα από τον Shawn Phillips. Παρουσιάζοντας ο Μάνος Χατζιδάκις (πιθανότατα σε ραδιοφωνική εκπομπή του κατά τη δεκαετία του 1980) πρώτα το “Bossanova” ακούγεται να λέει: «Ας χορέψουμε ακόμα, σχετικά ελεύθεροι, μια μπόσα νόβα, που έγραψα για το “The Martlet’s Tale” το 1970 στη Ρώμη, μη πιστεύοντας πως μπορούσε να γίνει κάτι χειρότερο απ’ την επταετία της στρατιωτικής δικτατορίας», ενώ στη συνέχεια ο μεγάλος συνθέτης προλογίζει με δηκτικό τρόπο τη «μπαλάντα» του λέγοντας: «Χαρίζω άλλη μια φορά τη μπαλάντα των αισθήσεων στην πιο αναίσθητη κυβέρνησή μας» (!):

Ο επόμενος σταθμός του τραγουδιού, όπως το γνωρίσαμε και το αγαπήσαμε, με στίχους που έγραψε ο Άρης Δαβαράκης και τίτλο «Μπαλάντα των αισθήσεων και των παραισθήσεων» είναι ο δίσκος «Πορνογραφία» (1982). Στο δίσκο εμπεριέχονται η μουσική και τα τραγούδια της ομώνυμης θεατρικής παράστασης που «ανεβάστηκε στο θέατρο [Σούπερ Σταρ] καθυστερημένα στις 17 Οκτωβρίου 1982 και κατέβηκε εσπευσμένα στις 8 Δεκεμβρίου του ίδιου χρόνου, λόγω ελλείψεως θεατών». Την παράσταση ηχογραφημένη μπορείτε να την ακούσετε εδώ:

«Λόγω ελλείψεως θεατών» η «Πορνογραφία» υποχώρησε και υπέκυψε τελικά στους αμείλικτους νόμους της «ελεύθερης αγοράς», για να καταχωρηθεί στον κατάλογο των «αποτυχημένων» θεατρικών παραγωγών, δε συνέβη όμως το ίδιο και με τον δίσκο του μεγάλου συνθέτη. Το τραγούδι που όπως σημειώνεται στο εξώφυλλο του δίσκου είναι αφιερωμένο «στον Γιώργο Τζωρτζή», ερμηνεύει ο Βασίλης Λέκκας:

Εδώ ο Βασίλης Λέκκας ερμηνεύει τη «Μπαλάντα», σε συναυλία στο Δημοτικό Θέατρο Λευκωσίας, υπό τη διεύθυνση του Μάνου Χατζιδάκι, τον Δεκέμβρη του 1983:

Και εδώ μια ακόμη όμορφη ερμηνεία του Βασίλη Λέκκα, από το αφιέρωμα της εκπομπής “Η Αυλή των Χρωμάτων” (13 Μάρτη 2020) στον τραγουδιστή με την ιδιαίτερα εκφραστική φωνή και το ηχόχρωμα που παραμένουν άφθαρτα μετά από 40 χρόνια συνεχούς παρουσίας στο μουσικό προσκήνιο:

Το 1987 κυκλοφορεί ο δίσκος του Γιώργου Νταλάρα «Ζωντανές Ηχογραφήσεις» από το Olympia (Παρίσι), το Περοκέ και το Στάδιο Ειρήνης και Φιλίας. Ο Νταλάρας ερμηνεύει τη «Μπαλάντα των αισθήσεων και των παραισθήσεων» μπροστά στο κοινό του θεάτρου Περοκέ, «επανεκκινώντας» ουσιαστικά την ήδη επιτυχημένη πορεία του τραγουδιού, ανοίγοντάς του καινούργιους δρόμους και φέρνοντάς το κοντά σε ένα σαφώς μεγαλύτερο, εντός και εκτός ελληνικών συνόρων, κοινό. Η ερμηνεία του Γιώργου Νταλάρα, ώριμη, ακροβατεί μεταξύ ευαισθησίας και ενός τρυφερού δυναμισμού, χαρίζοντάς μας ένα μοναδικό μουσικό «ταξίδι».

Στο πέρασμα του χρόνου αξιόλογοι τραγουδιστές και τραγουδίστριες ερμήνευσαν τη «Μπαλάντα των αισθήσεων και των παραισθήσεων» των Μάνου Χατζιδάκι – Άρη Δαβαράκη. Επιλέγουμε ανάμεσα σε πολλές την αισθαντική ερμηνεία του Μιχάλη Χατζηγιάννη, ενός νεότερου ταλαντούχου τραγουδιστή και τραγουδοποιού που έφτασε όπως και άλλοι νεαροί συνάδελφοί του στην Ελλάδα από την Κύπρο, για να καταχτήσει, αρχικά, το νεανικό κοινό. Με το χρόνο οι επιλογές και η φωνή του Χατζηγιάννη, είτε στις συναυλίες είτε δισκογραφικά (π.χ. ο δίσκος «Κολάζ» το 2009) έφεραν το κοινό αυτό κοντά σε τραγούδια σπουδαίων δημιουργών. Όμως, γιατί «αρχικά»; Διότι η 25χρονη δισκογραφική και όχι μόνο διαδρομή του έδειξε ότι σε αντίθεση με πολλούς διάττοντες αστέρες… μιας λάμψης (κατά το μιας χρήσης) ο Μιχάλης Χατζηγιάννης επέλεξε και μπόρεσε να ξεφύγει από το ποπ είδωλο που αντίκριζε κάθε πρωί στον καθρέφτη του μπάνιου του, να ωριμάσει και να απευθυνθεί στο πλατύ κοινό, γράφοντας όμορφα τραγούδια που ερμήνευσε ο ίδιος αλλά και άλλοι σημαντικοί τραγουδιστές και τραγουδίστριες.

Μπαλάντα των αισθήσεων και των παραισθήσεων
(Στίχοι: Άρης Δαβαράκης)

Σαν παλιό σινεμά και σαν τη Χαλιμά
που μιλάει με τα παιδιά
σου κρύβω την αλήθεια
κι αφήνω από τα στήθια μου να βγουν
παραμύθια για κείνους π’ αγαπούν

Για στιγμές μυστικές για λάμψεις μαγικές
γι’ αγκαλιές ερωτικές για νύχτες φωτεινές

Σ’ αγκαλιάζω στο σκοτάδι
σε τυλίγω μ’ ένα χάδι
τώρα είμαι γυμνός
μοιάζω σαν Θεός
φωτεινός δυνατός,
μπορείς να μ’ αγαπήσεις
μπορείς να μου φωτίσεις μια στιγμή
το κορμί μου είναι μόνο η αφορμή

Για στιγμές μυστικές για λάμψεις μαγικές
γι’ αγκαλιές ερωτικές για νύχτες φωτεινές

Τα χρόνια περνούν, τα τραγούδια όχι: «Μπαλάντα των αισθήσεων και των παραισθήσεων» – Μάνος Χατζιδάκις, Shawn Phillips, Βασίλης Λέκκας, Γιώργος Νταλάρας

Τα χρόνια περνούν, τα τραγούδια όχι… Τι κι αν γράφτηκαν πριν από πολλά χρόνια, κάποια τραγούδια συνεχίζουν να συγκινούν τους ανθρώπους ανεξαρτήτως ηλικίας, να τους συντροφεύουν στις μικρές και μεγάλες στιγμές της ζωής, να εκφράζουν τις αγωνίες, τον πόνο και τα όνειρά τους, να εμπνέουν τους αγώνες τους.

Η στήλη, χωρίς να διεκδικεί το αλάθητο ή τον τίτλο του «ειδικού», φιλοδοξεί να «παίξει» τραγούδια που γράφτηκαν για τον έρωτα, την αγάπη, το μεροκάματο, τη μετανάστευση, τον αγώνα για λευτεριά και για καλύτερη ζωή. Τραγούδια που γράφτηκαν από ποιητές, αλλά κι από δημιουργούς, που δεν διάβασαν ποτέ στη ζωή τους ποίηση… Ανασκαλεύοντας το παρελθόν και ψηλαφώντας την ιστορία τους, πότε γράφτηκαν, σε ποιες συνθήκες, από ποιους πρωτοτραγουδήθηκαν, ποιοι τα τραγουδούν στις μέρες μας.

Χωρίς διαχωρισμούς, χωρίς αποκλεισμούς, τραγούδια ελληνικά και «ξένα», με γνώμονα ότι, εκτός από το να θυμίζουν εικόνες από το παρελθόν, συναρπάζουν τις αισθήσεις, γεννούν συναισθήματα, μας εμπνέουν και μας συγκινούν σήμερα.

Τα χρόνια περνούν, τα τραγούδια όχι… Ακούστε τα όλα εδώ.