Το Πράσινο Βιβλίο

Εχτός από το κόκκινο βιβλίο του συντρόφου Μάο που υπήρξε το βιβλίο με τη μεγαλύτερη κυκλοφορία στογκόζμο, μπροστά ακόμα κι από την Αγία Γραφή, υπήρχε και το πράσινο βιβλίο του “συντρόφου Καντάφι”, του οποίου τον δύστυχο συγγραφέα τον έφαγε η ιμπεριαλιστική ισλαμοφασιστική μαρμάγκα. Κι έτσι πάει η Τζαμαχιρίγια της Λιβύης, ένας “φωτεινός” αντιιμπεριαλιστικός φάρος που όρθωνε ανάστημα στην Αμερικίγια (η Αμερική αραβιστί) και κάθε μη-κομμουνιστική αντιιμπεριαλιστική ελπίδα. Θα μου πεις έμειναν κάτι Μαδούρο και κάτι Άσαντ αλλά δύσκολα τα βλέπω τα πράματα. Άλλη κουβέντα για άλλη ώρα.

Στον πεζό κόσμο της διασκέδασης και της αναπαραγωγής της εργατικής δύναμης έχουμε ένα άλλο “Πράσινο Βιβλίο”, την ταινία που πήρε το Όσκαρ καλύτερης ταινίας, (καθώς και πρωτότυπου σεναρίου και β’ ανδρικού για τον Μαχερσάλα Αλί) για το 2018.

Πίσω στα σίξτις το να ‘σαι μαύρος στην Αμερικίγια ήταν δύσκολο πράμα. Το να ‘σαι μαύρος, γκέι και να ταξιδεύεις στο λεγόμενο “βαθύ νότο”, στις νότιες ρατσιστοπολιτείες της Αμερικής ήταν συμφορά. Έτσι λοιπόν, είχε βγει τότε το “Πράσινο Βιβλίο των μαύρων οδηγών”, ένας οδηγός επιβίωσης προς μαύρους ναυτιλομένους, ένας μπούσουλας πού να πας, πού να κοιμηθείς κλπ αν είσαι μαύρος κι έχεις τη φαεινή ιδέα να επισκεφτείς τον αμερικάνικο νότο.

Ο τίτλος της ταινίας προέρχεται λοιπόν απ’ αυτόν τον πράσινο οδηγό επιβίωσης και εξιστορεί αυτήν τη φάση με τον Ντον Σίρλεϊ (Μαχερσάλα Αλί), έναν σπουδαίο κλασικό πιανίστα, που δεν μπόρεσε να ακολουθήσει καριέρα κλασικού μουσικού, επειδή ακριβώς ήταν μαύρος. Ωστόσο συνδύασε τις κλασικές του σπουδές με τζαζ δρόμους κι έγραψε πολλούς δίσκους με αυτό το περίεργο αλλά άκρως ενδιαφέρον κλασικοτζάζ ιδίωμα κι είχε γίνει πολύ δημοφιλής σε κάποιους κύκλους.

Παρά τις δυσκολίες, είχε αποφασίσει να περιοδεύσει με την μπάντα του στο νότο όπου ακόμα ίσχυε ο διαχωρισμός (segregation): οι μαύροι σε άλλα ξενοδοχεία, σε άλλες τουαλέτες, σε άλλα πεζοδρόμια, σε ξεχωριστές θέσεις στα λεωφορεία.

Έτσι, προσλαμβάνει για οδηγό του, ατύπως και σωματοφύλακά του, το νεοϋορκέζο Τόνι Βαλελόνγκα (Βίγκο Μόρτενσεν), ιταλικής καταγωγής άνθρωπο της νύχτας, ολίγον άξεστο και μαθημένο στην πιάτσα.

Ασφαλώς η ιστορία βασίζεται σε πραγματικά γεγονότα χωρίς φυσικά να λείπουν οι, κινηματογραφική αδεία ανακρίβειες. Λεν π.χ. ότι ο Βαλελόνγκα ουδέποτε ήταν “φίλος” του Σίρλεϊ και η σχέση τους δεν ήταν τίποτα παραπάνω από τυπική μεταξύ αφεντικού – υπαλλήλου.

Ο Τόνι Βαλελόνγκα υπήρξε και ηθοποιός που έγινε πασίγνωστος απ’ την κορυφαία τηλεοπτική σειρά The Sopranos, στην οποία υποδύθηκε το αφεντικό της νεοϋορκέζικης μαφιόζικης οικογένειας των Λουπερτάτσι, Κάρμαϊν.

Ο Μόρτενσεν παίζει καταπληκτικά, παρότι Δανός στην καταγωγή, αναπαράγει την νεοϋορκέζικη προφορά με απολαυστικό τρόπο.

Η ταινία έχει ορισμένες πολύ δυνατές εικόνες, όπως π.χ. στο σημείο που οι δύστυχοι μαύροι εργάτες γης στις βαμβακοφυτείες του νότου δεν μπορούν να συνειδητοποιήσουν την εικόνα ενός λευκού ν’ ανοίγει την πόρτα του αυτοκινήτου σ’ ένα μαύρο αφεντικό. Φανταστείτε την εσωτερική σύγκρουση στο φτωχό τους μυαλό.

Επίσης δυνατή στιγμή η έκρηξη του Σίρλεϊ που κραυγάζει τη δυστυχία του να μην είσαι λευκός, να μην είσαι τυπικός μαύρος, να μην είσαι τυπικός “άντρας”.

Ωραιότατη ταινία, κυλάει ομαλά, αποτυπώνει τη φυσική ομορφιά αλλά και την επαρχιώτικη απαλεψιά του νότου, την αλληλεπίδραση ανάμεσα στο μαύρο καλλιεργημένο αφεντικό και στο χοντροκομμένο αμόρφωτο ιταλοαμερικάνο που ακόμα κουβαλάει τα ελαττώματα της κοινότητάς του. Άφθονο γέλιο, συγκίνηση και οπτική κάθαρση σε πολλές στιγμές, σίγουρα μια απ’ τις καλύτερες ταινίες του ’18 αν όχι η καλύτερη.

Πολλά πράματα βελτιώθηκαν από τότε αλλά θέλουμε πολύ δρόμο ακόμα.

Είναι καταρχήν θετικό που ο προοδευτικός κόσμος του Χόλιγουντ θίγει ζητήματα ράτσας και σεξουαλικότητας, χωρίς να σημαίνει ότι δεν υπάρχουν ταινίες δεξιού περιεχομένου που γενικά όμως είτε πατώνουν εισπραχτικά είτε απομονώνονται απ’ το κινηματογραφικό λόμπι.

Δεν περιμέναμε φυσικά και καμιά ταξική ανάλυση του ρατσισμού στην Αμερικίγια, ίσα-ίσα που εδώ ο ρατσισμός εμφανίζεται ως υπερ-ταξικός, δεν ξεχωρίζει αφεντικά κι εργάτες. Ο ρατσισμός όμως είναι στο εποικοδόμημα, που σημαίνει ότι η αρχική ταξική του αιτία γίνεται αόρατη, δεν μπορείς να τη διακρίνεις μέσα στις αντιφάσεις του καπιταλισμού εύκολα, έτσι που είναι κρυμμένη πίσω από ένα σωρό ψυχολογικά, ατομικιστικά πέπλα. Δε θα τα χαλάσουμε φυσικά, μια χαρά είναι κι έτσι η ταινία, πασόκικη όπως αρμόζει στη χολιγουντιανή πολιτική ορθότητα. Μέχρι και τον πρόεδρο Κένεντι βάλαμε βύσμα για να βγουν οι φίλοι μας πρωταγωνιστές απ’ τη φυλακή. Κοντά στο νου κι η γνώση, μετά τον πρώτο έγχρωμο πρόεδρα των ΗΠΑ, το κεφάλαιο που εκπροσωπείται απ’ το χολιγουντιανό λόμπι ετοιμάζει το έδαφος για Μπέρνι Σάντερς και τους ομοίους του. Ο “καλός” καπιταλισμός ξεπερνά το ρατσισμό και την ομοφοβία, σε τελική ανάλυση όλες αυτές οι -φοβίες και οι -ισμοί γίνονται αντιπαραγωγικοί σε κάποια φάση.

Πώς αλλιώς θα αντιμετωπιστούν οι μελλοντικές ορδές μεταναστών απ’ την Αφρική; Η Νιγηρία λέει, με το ρυθμό που πάει θα γίνει η τρίτη – τέταρτη πολυπληθέστερη χώρα στον κόσμο, η ασφυκτική κατάσταση που θα προκληθεί θα αναγκάσει εκατομμύρια κόσμο να βρει την τύχη του σε Ευρώπες κι Αμερικές. Ήδη σταθεροποιούνται οι πληθυσμοί σε Ινδία – Πακιστάν – Μπαγκλαντές, δε θ’ αργήσει η ώρα που ο πληθυσμός της Κίνας θ’ αρχίσει να μειώνεται. Οπότε μένει η ακόμα υπανάπτυκτη Αφρική που γεννοβολάει με καταιγιστικούς ρυθμούς.

Κι όπως έλεγε κι ο σύντροφος Καντάφι στο πράσινο βιβλίο του: “Είναι η σειρά της μαύρης φυλής να κυριαρχήσει στον κόσμο”.