Άρθρο του Τμήματος Διεθνών Σχέσεων της ΚΕ του ΚΚΕ: Για την επίθεση του Ισραήλ και τη σφαγή στη Λωρίδα της Γάζας κατά του Παλαιστινιακού λαού

Σύντομες απαντήσεις γύρω από τρέχοντα ιδεολογικοπολιτικά ζητήματα

Το ΚΚΕ, από τις πρώτες ώρες της νέας στρατιωτικής επίθεσης του ισραηλινού κράτους και της σφαγής του Παλαιστινιακού λαού στη Λωρίδα της Γάζας, βγήκε μαχητικά με θέσεις αρχών στο πλευρό του λαού της Παλαιστίνης, οργάνωσε δεκάδες κινητοποιήσεις αλληλεγγύης, οι κομμουνιστές πρωτοστάτησαν σε πολλές εργατικές – λαϊκές κινητοποιήσεις σε όλη την Ελλάδα, που στην Αθήνα κατέληγαν έξω από την πρεσβεία του Ισραήλ, διαδηλώνοντας και έξω από την πρεσβεία των ΗΠΑ.

Κατήγγειλε την κυβέρνηση της ΝΔ και τα άλλα κόμματα (ΣΥΡΙΖΑ, ΠΑΣΟΚ, εθνικιστές) για τη στήριξη στο Ισραήλ, στο όνομα δήθεν των «εθνικών συμφερόντων». Απαίτησε την απεμπλοκή της Ελλάδας από τα αμερικανοΝΑΤΟικά σχέδια στην περιοχή, να γυρίσουν στη χώρα οι ελληνικές φρεγάτες από τις ΝΑΤΟικές αποστολές, να κλείσουν οι βάσεις των ΗΠΑ – ΝΑΤΟ, να υλοποιηθεί η απόφαση της ελληνικής Βουλής για την αναγνώριση του παλαιστινιακού κράτους στα σύνορα πριν αυτά της 4ης Ιούνη του 1967, με πρωτεύουσα την Ανατ. Ιερουσαλήμ.

Επιπλέον το ΚΚΕ φρόντισε, με τη μετάφραση του άρθρου του Δημήτρη Κουτσούμπα, ΓΓ της ΚΕ – το οποίο αφορούσε τόσο την ουσία του ζητήματος όσο και ευρύτερες πλευρές της σύγκρουσης – σε πολλές γλώσσες (Αγγλικά, Αλβανικά, Αραβικά, Βουλγαρικά, Γαλλικά, Γερμανικά, Ισπανικά, Πορτογαλικά, Ρωσικά, Τουρκικά), να ενημερώσει τα ΚΚ, τους κομμουνιστές σε όλο τον κόσμο, για τις θέσεις του.

Σήμερα κρίνουμε αναγκαίο να δώσουμε ορισμένες σύντομες απαντήσεις σε ζητήματα που είτε καταφτάνουν στο Τμήμα Διεθνών Σχέσεων της ΚΕ του ΚΚΕ, από διάφορες γωνιές του κόσμου, είτε αποτελούν αντικείμενο πολεμικής σε βάρος του ΚΚΕ και των θέσεών του.

1. Η έννοια της «τρομοκρατίας», μια «κολυμβήθρα του Σιλωάμ» για τα εγκλήματα των ιμπεριαλιστών

Ενα ερώτημα που έρχεται από διάφορες πλευρές, άλλοτε καλόβουλα και άλλοτε από αστούς πολιτικούς και δημοσιογράφους, κακόβουλα, είναι «γιατί το ΚΚΕ στις τοποθετήσεις του για το ζήτημα δεν καταδικάζει την τρομοκρατία;».

Το ΚΚΕ γνωρίζει πολύ καλά ότι εδώ και αρκετές δεκαετίες το ζήτημα της λεγόμενης «τρομοκρατίας» αξιοποιείται από αστικές τάξεις και ιμπεριαλιστικές δυνάμεις για αντιλαϊκούς σχεδιασμούς και τη δικαιολόγηση των ιμπεριαλιστικών επεμβάσεων και πολέμων. Η «τρομοκρατία» έχει γίνει μια έννοια – «λάστιχο». Ετσι, σε όλες τις χώρες της ΕΕ και στη χώρα μας προωθούνται οι λεγόμενοι «τρομονόμοι», που στοχοποιούν τους αγώνες των εργατών, των αγροτών, της νεολαίας. Σε μια μαζική κινητοποίηση, μια κατάληψη ενός εργασιακού ή δημόσιου χώρου, ενός δρόμου, μπορεί να χαρακτηριστεί «τρομοκρατική ενέργεια» και να αξιοποιηθεί η ανάλογη νομοθετική πρόβλεψη, με διώξεις σε βάρος αγωνιζόμενων εργατών, αγροτών, μαθητών.

Ανάλογα, η έννοια της «τρομοκρατίας» χρησιμοποιείται και σε διεθνές επίπεδο για να υπηρετήσει τις στοχεύσεις των αστικών τάξεων. Ετσι, π.χ. ο λεγόμενος «Ελεύθερος Συριακός Στρατός», που ευθύνεται για μια σειρά εγκλημάτων στη Συρία, δεν είναι «τρομοκρατική οργάνωση» για τις ΗΠΑ και τους συμμάχους τους, ενώ τέτοια θεωρείται η Χαμάς. Αντίστοιχα παραδείγματα, ανάλογα με το τι βολεύει τις αστικές τάξεις ανά τον κόσμο, θα δει κανείς και για άλλες ένοπλες πολιτικοστρατιωτικές οργανώσεις, όπως οι Ταλιμπάν ή οι Κούρδοι της Συρίας κ.λπ.

Επιπλέον, η αστική προπαγάνδα βάζει στο «μίξερ» της προπαγάνδας της οργανώσεις όπως η «Αλ Κάιντα» και οι Ταλιμπάν, που τις έφτιαξαν, στήριξαν και εξόπλισαν για τους σκοπούς τους οι ιμπεριαλιστές, πριν χάσουν τον έλεγχο, επίσης δυνάμεις όπως η Χαμάς, που αναδείχθηκε 1η στις εκλογές του 2006 στη Λωρίδα της Γάζας, πράγμα που αποδεικνύει ότι αυτή η αστική δύναμη, για διάφορους λόγους που σχετίζονται με την ίδια τη βία της ισραηλινής κατοχής και τις αδυναμίες της δράσης άλλων πολιτικών δυνάμεων στη Λωρίδα της Γάζας, έχει στηριχθεί από λαϊκές δυνάμεις που παλεύουν για την απελευθέρωση της Παλαιστίνης.

Το ΚΚΕ έχει αντίθετες ιδεολογικές, πολιτικές, φιλοσοφικές αντιλήψεις σε σχέση με αυτήν την πολιτικοστρατιωτική οργάνωση, ωστόσο δεν θα επιτρέψει ποτέ να περάσει στις λαϊκές συνειδήσεις ότι ο μαζικός βομβαρδισμός της Γάζας και οι δολοφονίες χιλιάδων μικρών παιδιών γίνονται δήθεν για την εξάλειψη της Χαμάς και να δικαιολογηθεί η πολύχρονη κατοχή, την ώρα που το ένα μετά το άλλο τα στοιχεία δείχνουν ότι στόχος του Ισραήλ είναι η ακύρωση της λύσης των δύο κρατών, η εκμετάλλευση των υδρογονανθράκων και της γεωγραφικής θέσης της Λωρίδας της Γάζας, η γενοκτονία του λαού της Παλαιστίνης και ο εκτοπισμός στην έρημο όσων δεν βρουν τον θάνατο από την ισραηλινή σφαγή.

Ακόμα, δεν δίνουμε καμία βάση στα κατασκευασμένα από τις ισραηλινές αρχές πειστήρια για τις «αγριότητες της Χαμάς» και ήδη πολλά από αυτά τα fake news έχουν καταπέσει μετά τα πρώτα 24ωρα, μεταξύ άλλων και σε παρουσιάσεις αποδεικτικών στοιχείων στις οποίες προχώρησαν Ελληνες δημοσιογράφοι, σε δημόσιες εκδηλώσεις που πραγματοποίησαν.

Υπολογίζουμε και κάτι ακόμα: Η πολύχρονη ισραηλινή κατοχή, η καταπίεση, το απαρτχάιντ πράγματι μπορεί να οδηγήσουν σε μεγάλη οργή, αντίποινα και ακρότητες. Ο ίδιος ο πόλεμος, που διεξάγεται εδώ και 7 δεκαετίες σε βάρος του λαού της Παλαιστίνης, είναι μια φρικαλεότητα, μέσα στην οποία έχουν δολοφονηθεί και βασανιστεί εκατοντάδες χιλιάδες Παλαιστίνιοι, και το κρίσιμο ζήτημα είναι οι εργαζόμενοι να εστιάζουν στις αιτίες και στον χαρακτήρα του πολέμου, στις τραγικές συνέπειες της πολύχρονης ισραηλινής κατοχής, στη σφαγή κατά του Παλαιστινιακού λαού, που παλεύει και έχει δικαίωμα να παλέψει για την απελευθέρωσή του με όλα τα μέσα.

2. Για τη στάση απέναντι στο Ισραήλ

Το ΚΚΕ, εκφράζοντας την πλήρη αλληλεγγύη του και στήριξη στον λαό της Παλαιστίνης, στην αναγκαιότητα να έχει το δικό του κράτος και να είναι νοικοκύρης στον τόπο του, σημείωσε ταυτόχρονα ότι θύμα της πολιτικής του αστικού κράτους του Ισραήλ και της αντιδραστικής κυβέρνησης Νετανιάχου είναι και ο ίδιος ο ισραηλινός λαός.

Η τοποθέτηση αυτή αντιμετωπίστηκε εχθρικά από ορισμένες δυνάμεις που εμφανίζονται δήθεν ως «αντιιμπεριαλιστικές» και οι οποίες δεν αναγνωρίζουν την ύπαρξη κράτους του Ισραήλ, ούτε αστικής τάξης και ισραηλινού λαού, χαρακτηρίζοντάς το απλώς «βάση των ΗΠΑ».

Οι δυνάμεις αυτές αρνούνται να δουν ότι η βασική αιτία όλων όσα βιώνουν οι λαοί είναι το βάρβαρο εκμεταλλευτικό σύστημα στο σημερινό του στάδιο, το μονοπωλιακό, όταν πια ανάμεσα στα μονοπώλια, στις αστικές τάξεις εντείνεται η διαπάλη, που διεξάγεται και με κάθε μέσο, για την εκμετάλλευση όχι μόνο των εργαζομένων των χωρών τους αλλά και άλλων χωρών, η διαπάλη για πρώτες ύλες, για δρόμους μεταφοράς εμπορευμάτων, για γεωπολιτικά στηρίγματα και μερίδια των αγορών.

Ετσι, μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο εκείνη η καπιταλιστική δύναμη που βγήκε κερδισμένη και ενισχυμένη, οι ΗΠΑ, επέλεξε να έχει ένα ισχυρό γεωπολιτικό στήριγμα στην περιοχή, έναν «χωροφύλακα» και «τοποτηρητή» που θα μπορεί να συνδιαλέγεται και με τη βία, εάν χρειαστεί, με τις άλλες αστικές τάξεις των χωρών που διαμορφώθηκαν μετά την πτώση της αποικιοκρατίας, κάτω και από τη συμβολή της Νίκης της Σοβιετικής Ενωσης στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο κατά του φασισμού, που – ας μη μας διαφεύγει – είναι «σάρκα από τη σάρκα του καπιταλισμού».

Η ύπαρξη του ισραηλινού κράτους είναι σήμερα μια πραγματικότητα. Η σφαγή των Εβραίων από τους ναζί και ο αντισημιτισμός που προωθούσαν οι αστικές τάξεις σε πολλές καπιταλιστικές χώρες πριν τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο οδήγησαν στην αποδοχή, από την ΕΣΣΔ και το παγκόσμιο εργατικό κίνημα, της συγκρότησης του κράτους του Ισραήλ δίπλα σε ένα κράτος της Παλαιστίνης.

Την απόφαση αυτή προκλητικά καταπάτησε το αστικό κράτος του Ισραήλ, η αστική τάξη του οποίου καταπατά εδώ και δεκαετίες κάθε δικαίωμα του λαού της Παλαιστίνης, αρπάζοντας το μεγάλο μέρος των παλαιστινιακών εδαφών. Στην αστική τάξη του Ισραήλ και στο κράτος της, οι ΗΠΑ και από κοντά και η ΕΕ βρήκαν εκείνον τον «σύμμαχο» που χρειάζονταν και που τους έδινε το δικαίωμα της επιδιαιτησίας με τις άλλες αστικές τάξεις της περιοχής, που κι αυτές επιδίωκαν την αναβάθμιση της θέσης τους. Και αυτό το γεωπολιτικό «γαϊτανάκι», που παίζεται με ακόμα πιο άσχημο τρόπο μετά την ανατροπή του σοσιαλισμού στην ΕΣΣΔ, έχει ως θύμα του έναν ολόκληρο λαό, τον λαό της Παλαιστίνης, που όλα αυτά τα χρόνια τού υπόσχονταν μια πατρίδα αλλά το όνειρό του μένει ανεκπλήρωτο.

Το ΚΚΕ σέβεται τα δικαιώματα και την πάλη κάθε λαού, και στις τοποθετήσεις του τονίζει μεταξύ άλλων ότι το «μάρμαρο» το πληρώνει και ο λαός του Ισραήλ, που είναι κι αυτός θύμα των πολιτικών που ακολουθούν η αστική τάξη του Ισραήλ και το κράτος της.

Εκφράζουμε την αλληλεγγύη μας σε όλους τους αγωνιστές στο Ισραήλ, πρώτα απ’ όλα στο ΚΚ Ισραήλ, στους κομμουνιστές του Ισραήλ, Εβραίους και Αραβες, που παλεύουν αυτήν την ώρα μέσα στο «στόμα του λύκου» και υψώνουν φωνή αντίστασης στη βαρβαρότητα κατά του λαού της Παλαιστίνης. Οι 21 βουλευτές του ΚΚΕ και οι 2 ευρωβουλευτές του συνυπέγραψαν κείμενο αλληλεγγύης προς τον βουλευτή Οφερ Κασίφ, που διώκεται από τις ισραηλινές αρχές για τη στάση του ενάντια στην κατοχή.

3. Εθνικοαπελευθερωτικός αγώνας και σοσιαλισμός

Εκφράζονται επίσης ερωτήματα για τον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα του λαού της Παλαιστίνης, εάν μπορεί σε συνθήκες ιμπεριαλισμού να υπάρχει τέτοιος αγώνας και μάλιστα όταν λέμε πως η εποχή μας είναι εποχή περάσματος από τον καπιταλισμό στον σοσιαλισμό. Κάποιοι ασκούν κριτική στο ΚΚΕ, λέγοντας ότι ενώ σε όλες τις άλλες περιπτώσεις μιλά για την αναγκαιότητα και επικαιρότητα του σοσιαλισμού, στη συγκεκριμένη περίπτωση εστιάζει μόνο στο δικαίωμα της συγκρότησης παλαιστινιακού κράτους.

Συνοπτικά εδώ θέλουμε να σημειώσουμε τα εξής: Σήμερα σε όλο τον κόσμο κυριαρχούν τα μονοπώλια, είμαστε στο μονοπωλιακό στάδιο του καπιταλισμού, αυτό που ο Λένιν προσδιόρισε ως ιμπεριαλισμό, αλλά αυτό δεν σημαίνει σε καμία περίπτωση ότι δεν μπορούν να ξεσπάσουν εθνικοαπελευθερωτικοί αγώνες ενάντια στην ξενική κατοχή. Από την πλευρά των Παλαιστινίων διεξάγεται ένας δίκαιος εθνικοαπελευθερωτικός πόλεμος, ένας πόλεμος ενάντια στην κατοχή, με στόχο να αποκτήσουν το δικαίωμα στη δική τους πατρίδα. Δεν μπορεί να υπάρξει δεύτερη κουβέντα και σκέψη σε αυτό. Από την πλευρά του Ισραήλ και των συμμάχων του (ΗΠΑ, ΝΑΤΟ, ΕΕ) είναι ένας άδικος ιμπεριαλιστικός πόλεμος, που στοχεύει στη διαιώνιση της κατοχής και της εξυπηρέτησης των συμφερόντων τους στην περιοχή.

Στην εποχή του ιμπεριαλισμού το ΚΚΕ ηγήθηκε σε έναν τέτοιο αγώνα, συγκροτώντας το Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο (ΕΑΜ), τον Ελληνικό Λαϊκό Απελευθερωτικό Στρατό (ΕΛΑΣ), τις άλλες αντιστασιακές οργανώσεις ενάντια στην ξένη (γερμανική, ιταλική και βουλγαρική) φασιστική κατοχή την περίοδο 1941 – 1944. Το ΚΚΕ ήταν ο νους, ο οργανωτής και ο αιμοδότης αυτής της μεγάλης αντιστασιακής εποποιίας και είμαστε περήφανοι για το Κόμμα μας, που πρωτοστάτησε σε αυτόν τον αγώνα, και η όποια κριτική ασκούμε αφορά την ιδεολογικοπολιτική ανετοιμότητα του Κόμματός μας να συνδέσει αυτόν τον μεγάλο αγώνα με την υπόθεση της εργατικής εξουσίας.

Ο σοσιαλισμός είναι αναγκαίος και επίκαιρος για όλο τον κόσμο, για κάθε καπιταλιστική χώρα, αλλά μέσα στις συνθήκες στις οποίες διεξάγεται ο εργατικός – λαϊκός αγώνας σε κάθε χώρα αναδεικνύονται σημαντικοί «κρίκοι» που μπορούν να δώσουν ώθηση στην ταξική πάλη. Είναι καθοριστικό ζήτημα για το Κομμουνιστικό Κόμμα, για το εργατικό κίνημα, για την προετοιμασία, συσπείρωση και κινητοποίηση εργατικών – λαϊκών δυνάμεων, να παίρνει υπόψη αυτούς τους κρίκους στην πάλη για τον σοσιαλισμό. Και στην Παλαιστίνη σήμερα ο βασικός «κρίκος» είναι η αποτίναξη της ξενικής ισραηλινής κατοχής, η συγκρότηση του παλαιστινιακού κράτους.

Συνεπώς, είναι υπόθεση της εργατικής τάξης της Παλαιστίνης και της πρωτοπορίας της, του ΚΚ, να διαμορφώσει μια τέτοια γραμμή που θα συνδέσει αυτόν τον «κρίκο» με την υπόθεση της πάλης για την κοινωνική απελευθέρωση, την εργατική εξουσία, την οικοδόμηση της νέας σοσιαλιστικής κοινωνίας.

Δική μας υπόθεση, των εργαζομένων και της νεολαίας στις άλλες χώρες, είναι να στηρίξουμε αυτήν την πάλη και να βρεθούμε τώρα στο πλευρό του στη σύγκρουση με τις δυνάμεις κατοχής.

4. Η στρεβλή αντίληψη των «δύο αξόνων»

Με δεδομένο ότι ο πόλεμος στην Παλαιστίνη αντικειμενικά διαπλέκεται με τον ανταγωνισμό ανάμεσα σε ιμπεριαλιστικές δυνάμεις (ΗΠΑ, ΝΑΤΟ, ΕΕ από τη μια και από την άλλη Ρωσία, Κίνα, Ιράν κ.λπ.) στην περιοχή και διεθνώς προκύπτουν δύο διαφορετικές, εξίσου όμως λανθασμένες αντιλήψεις από τα παραπάνω:

α) Μία που ισχυρίζεται ότι διαμορφώνεται ένας «αντιιμπεριαλιστικός άξονας» (Ιράν – Ρωσία – Κίνα), που πρέπει να τον στηρίξουμε απέναντι στους ιμπεριαλιστές των ΗΠΑ και στους συμμάχους τους.

β) Μια δεύτερη, λιγότερο διαδομένη προς το παρόν αλλά το ίδιο λανθασμένη αντίληψη, που λέει ότι δεν μπορούμε να στηρίξουμε την πάλη του λαού της Παλαιστίνης για απελευθέρωση, γιατί είναι μέρος της ιμπεριαλιστικής σύγκρουσης.

Οι δύο αυτές προσεγγίσεις ξεκινούν από τη σωστή διαπίστωση ότι διαμορφώνονται μπλοκ αντιπαρατιθέμενων δυνάμεων, και από τη μια έχουμε το ιμπεριαλιστικό μπλοκ των δυνάμεων του ευρωατλαντισμού, ενώ είναι εμφανής και η διαμόρφωση του ευρασιατικού μπλοκ (Ρωσίας – Κίνας – Ιράν κ.ά.), που η πρώτη άποψη στρεβλά το εμφανίζει ως δήθεν «αντιιμπεριαλιστικό άξονα».

Στην πράξη, έτσι, παραιτείται από την ταξική προσέγγιση, αντιμετωπίζοντας τον ιμπεριαλισμό ως επιθετική πολιτική των ΗΠΑ και των συμμάχων τους και αγνοώντας ότι και στην Κίνα και στη Ρωσία κουμάντο κάνουν τα μονοπώλια, ότι οι αστικές τάξεις και αυτών των χωρών επιδιώκουν την προώθηση των δικών τους σχεδιασμών.

Η υποστήριξη Ρωσίας, Κίνας, Ιράν προς τους Παλαιστίνιους δεν γίνεται επειδή είναι με το «δίκιο των λαών», αλλά επειδή θέλουν να εμποδίσουν τα αμερικανικά σχέδια στην περιοχή, να τους δυσκολέψουν, να τους πλήξουν. Αρα, κανέναν «αντιιμπεριαλιστικό άξονα» δεν συγκροτούν αυτές οι δυνάμεις, για τα δικά τους συμφέροντα, τα δικά τους μονοπώλια δουλεύουν, και γι’ αυτό ούτε συνεπείς τελικά μπορεί να είναι στην υποστήριξη του αγώνα των Παλαιστινίων. Είναι άλλο ζήτημα ότι καλά κάνουν οι Παλαιστίνιοι, όπως και κάθε εθνικοαπελευθερωτικό ή ακόμα και επαναστατικό κίνημα, να επιδιώκουν να αξιοποιήσουν αυτές τις αντιθέσεις στον αγώνα τους ενάντια στην ισραηλινή κατοχή.

Η δεύτερη προσέγγιση, ενώ σωστά προσεγγίζει την ταξική ουσία των ιμπεριαλιστικών μπλοκ που αναμετρούνται, κάνει το μεγάλο λάθος να «πετά το μωρό μαζί με τα νερά», να απορρίπτει τη δίκαιη πάλη του λαού της Παλαιστίνης, στο όνομα του ιμπεριαλιστικού πολέμου. Ομως, όπως έχει αποδειχθεί και ιστορικά, σε συνθήκες διεθνούς ιμπεριαλιστικής αντιπαράθεσης, ακόμα και πολέμου, δεν αποκλείεται η εκδήλωση και δίκαιων εθνικοαπελευθερωτικών πολέμων. Σ’ αυτά τα ζητήματα αναφέρθηκε διεξοδικά ο Λένιν στις συνθήκες του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, απαντώντας στις αντίστοιχες λανθασμένες θέσεις της Λούξεμπουργκ.

Σήμερα, που πράγματι υπάρχει το ενδεχόμενο γενίκευσης της σύγκρουσης στη Μέση Ανατολή, ακόμα και της σύνδεσης με τον πόλεμο στην Ουκρανία, ή «ανοίγματος» νέων μετώπων, ο ιμπεριαλιστικός χαρακτήρας της σύγκρουσης, των βασικών δυνάμεων που αναμετρούνται για τις δικές τους γεωπολιτικές επιδιώξεις, όχι μόνο δεν πρέπει να οδηγήσει σε παραίτηση από τη στήριξη του λαού της Παλαιστίνης, αλλά επιβάλλεται ο δίκαιος αυτός αγώνας να στηριχθεί περισσότερο.

Το ΚΚΕ, τόσο στην περίπτωση της σύγκρουσης στην Ουκρανία όσο και στην περίπτωση της Παλαιστίνης, είναι στη σωστή πλευρά της Ιστορίας, γιατί είναι με τους λαούς και παλεύει ενάντια στους ιμπεριαλιστές, στα μονοπώλια, στον καπιταλισμό, που αιματοκυλούν τους λαούς.

 

Αναδημοσίευση από τον «Ριζοσπάστη» του Σαββατοκύριακου 11 -12 Νοέμβρη

Φωτογραφία: Δημήτρης Ζης για την Κατιούσα

Facebook Twitter Google+ Εκτύπωση Στείλτε σε φίλο

Κάντε ένα σχόλιο: