Αφρική: Οι λαοί της πιο πληγωμένης και λεηλατημένης ηπείρου αναζητούν διέξοδο

Άρθρο του Ελισαίου Βαγενά* για τις εξελίξεις στην Αφρική

Μια σειρά από εξελίξεις το τελευταίο διάστημα τοποθετούν τη 2η μεγαλύτερη σε έκταση ήπειρο του πλανήτη μας, την Αφρική, στο επίκεντρο της επικαιρότητας.

Ετσι, είδαμε ότι στη Νότια Αφρική πραγματοποιήθηκε η τελευταία Σύνοδος Κορυφής των BRICS (Βραζιλία, Ρωσία, Ινδία, Κίνα, Ν. Αφρική), στην Αφρική φέρεται να έκανε τις τελευταίες του δηλώσεις ο επίδοξος Ρώσος πραξικοπηματίας Γ. Πριγκόζιν, επικεφαλής του μισθοφορικού στρατού της «Βάγκνερ», που δραστηριοποιείται στρατιωτικά, πολιτικά και οικονομικά σε χώρες της Αφρικής, ενώ πραξικοπήματα ξεσπούν τους τελευταίους μήνες σε μια σειρά από χώρες της Αφρικής, και ο ύπατος εκπρόσωπος της ΕΕ, Ζοζέπ Μπορέλ, κάλεσε τους υπουργούς Αμυνας της ΕΕ να ασχοληθούν με τις εξελίξεις. Ανησυχία για τις εξελίξεις στην Αφρική εξέφρασε ακόμη κι ο Β. Ζελένσκι, Πρόεδρος της Ουκρανίας, θεωρώντας ότι η Ρωσία ανοίγει «μέτωπα» στην αφρικανική ήπειρο, προκειμένου να αποσπάσει την προσοχή από τον πόλεμο στην Ουκρανία.

Δεν είναι μυστικό ότι η Αφρική, μια ολόκληρη ήπειρος, πλούσια σε μεταλλεύματα, πετρέλαιο, ορυκτό πλούτο (κοβάλτιο, χρώμιο, μαγγάνιο, χαλκό, βωξίτη, μόλυβδο, ψευδάργυρο, κασσίτερο, μαρμαρυγία, γραφίτη, σίδηρο, τιτάνιο, αμίαντο κ.ο.κ.) και πολύτιμα μέταλλα και λίθους (χρυσό, διαμάντια κ.ά.), για δεκαετίες βρέθηκε στο κέντρο της σύγκρουσης ισχυρών δυνάμεων για την εκμετάλλευσή τους.

Μεταξύ άλλων, η αφρικανική ήπειρος έχει το 40% των διεθνών κοιτασμάτων χρυσού και το 90% των επιβεβαιωμένων κοιτασμάτων χρωμίου και πλατίνας, αλλά και τεράστια κοιτάσματα κοβαλτίου, διαμαντιών και ουρανίου. Διαθέτει επίσης το 65% των καλλιεργήσιμων και γόνιμων εδαφών του πλανήτη. Μεγάλους υδροφόρους ορίζοντες γλυκού νερού και μεγάλη ηλιοφάνεια, που προκαλούν το ενδιαφέρον μονοπωλίων της «πράσινης» Ενέργειας.

Παρά τον πλούτο της, ο πληθυσμός της Αφρικής, που ανέρχεται περίπου σε 1,5 δισεκατομμύριο ή στο 20% του παγκόσμιου πληθυσμού, παραμένει σε μεγάλο βαθμό βυθισμένος στη φτώχεια, στην εξαθλίωση, στις ασθένειες, αντιμέτωπος με την έλλειψη ουσιαστικών δομών υγειονομικής περίθαλψης και μόρφωσης. Καθημερινά χιλιάδες άνθρωποι βρίσκονται στο «σταυροδρόμι» μεταξύ πείνας/δίψας και θανάτου. Οι άντρες στην Αφρική πεθαίνουν κατά 8,5 χρόνια νεότεροι από ό,τι οι άντρες στις υπόλοιπες ηπείρους, ενώ οι γυναίκες αντίστοιχα πεθαίνουν 11,5 χρόνια νεότερες από τις γυναίκες των άλλων ηπείρων.

Η ιστορία της ηπείρου είναι ποτισμένη με το αίμα και τον ιδρώτα των λαών της, κάτω από τη σκληρή εκμετάλλευση των αποικιοκρατικών δυνάμεων των προηγούμενων αιώνων (Βρετανίας, Γαλλίας, Βελγίου, Ισπανίας, Πορτογαλίας, Ιταλίας, Γερμανίας, Ολλανδίας).

Το αποικιακό σύστημα κατέρρευσε κάτω από τις νέες συνθήκες που διαμόρφωσαν η Οκτωβριανή Σοσιαλιστική Επανάσταση στη Ρωσία και η νίκη της Σοβιετικής Ενωσης στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Αυτή η διαδικασία, που κράτησε πολλές δεκαετίες έως και το 1990, έχει οδηγήσει στην εμφάνιση 55 καπιταλιστικών κρατών στα εδάφη της Αφρικής, που έχουν αποκτήσει την ανεξαρτησία τους, αλλά, όπως συμβαίνει με όλες τις χώρες, διαπλέκονται με τον υπόλοιπο καπιταλιστικό κόσμο μέσα από βαθιά ανισότιμες σχέσεις αλληλεξάρτησης στην παγκόσμια «πυραμίδα» του ιμπεριαλιστικού συστήματος.

Από τη μια, οι πρώην μητροπόλεις διατηρούν στις περισσότερες των περιπτώσεων οικονομικά, πολιτικά, στρατιωτικά και πολιτιστικά «κανάλια» διατήρησης της επιρροής τους στις πρώην αποικίες τους, που απέκτησαν την ανεξαρτησία τους. Τέτοια κανάλια είναι π.χ. το «Φράγκο της Κεντρικής Αφρικής», ο ξένος δανεισμός ή οι στρατιωτικές βάσεις και τα ξένα στρατεύματα στην περιοχή.

Από την άλλη, και οι νέες ανερχόμενες παγκόσμιες καπιταλιστικές δυνάμεις, όπως είναι η Κίνα, η Ρωσία, η Ινδία, η Βραζιλία, η Νότια Αφρική, με ανάλογα μέσα προσπαθούν να αποσπάσουν «κομμάτια» της «πίτας» του ορυκτού πλούτου της Αφρικής και των αγορών της.

Ορισμένα στοιχεία γύρω από την κατάσταση

Ορισμένα οικονομικά στοιχεία π.χ. από τις εμπορικές συναλλαγές των χωρών της Αφρικής δείχνουν σήμερα αυτήν την πραγματικότητα.

Ετσι, οι εμπορικές συναλλαγές των αφρικανικών χωρών με την ΕΕ ήταν της τάξης των 412,2 δισ. δολαρίων και ακολουθούν: Κίνα (212,8 δισ.), ΗΠΑ (68,2 δισ.) και με μικρότερα μερίδια Ινδία, Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα (ΗΑΕ), Κατάρ, Τουρκία, Ρωσία, Σαουδική Αραβία κ.ά. Στις άμεσες ξένες επενδύσεις στην αφρικανική ήπειρο προηγείται η Βρετανία με 60 δισ. δολάρια και ακολουθούν: Ολλανδία (54 δισ.), Γαλλία (54 δισ.), ΗΠΑ (45 δισ.), Κίνα (44 δισ.), Νότια Αφρική (32 δισ.), Ιταλία (29 δισ.), Σιγκαπούρη (24 δισ.), Γερμανία (15 δισ.), Ινδία (14 δισ.).

Ενας άλλος τρόπος με τον οποίο οι ισχυρότερες καπιταλιστικές δυνάμεις δυναμώνουν την επιρροή τους στις αφρικανικές χώρες και βέβαια «ανοίγουν έτσι δρόμο» για τις μπίζνες των δικών τους μονοπωλίων είναι αυτός της «χρεο-παγίδας», που στήνουν σε βάρος των αφρικανικών λαών, παραχωρώντας στις χώρες τους δάνεια, με όρους που δεν μπορούν να εξυπηρετηθούν. Δυτικά και κινεζικά χρηματοπιστωτικά ιδρύματα κρατάνε στα χέρια τους τα κύρια χρέη των αφρικανικών χωρών, που σύμφωνα με τον ΟΗΕ εξαναγκάζονται να δανειστούν με πολύ ακριβότερους όρους απ’ ό,τι οι πιο ανεπτυγμένες καπιταλιστικές οικονομίες. Δάνεια που φορτώνονται στις «πλάτες» των εργαζομένων και των λαϊκών στρωμάτων των χωρών της Αφρικής και από τα οποία πλουτίζουν οι αστικές τάξεις τους, θωρακίζοντας την εξουσία τους. Σε κάποιες μάλιστα αφρικανικές χώρες οι αστικές τάξεις έχουν συγκεντρώσει ισχυρή δύναμη.

Βεβαίως, δεν πρέπει να μας διαφεύγει και η σημασία της ξένης στρατιωτικής παρουσίας στην περιοχή, που εμφανίζεται με τον έναν ή άλλον τρόπο και μπορεί ως «καταλύτης» να επιδράσει στις εξελίξεις. ΗΠΑ, Βρετανία, Γαλλία, Ρωσία, Κίνα, Τουρκία, Ινδία, Ιταλία, Γερμανία, ΗΑΕ, Σαουδική Αραβία, Βέλγιο, Ισραήλ, Ιαπωνία διαθέτουν σήμερα μεγάλες ή μικρότερες, επίσημες ή ανεπίσημες στρατιωτικές δυνάμεις και παρουσία σε διάφορες αφρικανικές χώρες.

Σε μια ήπειρο όπου ακόμη τα εθνικοκρατικά σύνορα των χωρών είναι σε κάποιες περιπτώσεις ακόμη δυσδιάκριτα, όπου υπάρχουν εδαφικές διαφορές, ένοπλες εθνοτικές, θρησκευτικές και φυλετικές συγκρούσεις, όπου βρίθουν τα πραξικοπήματα και οι μοναρχίες, κάτι που σημαίνει ότι στην «πρώτη γραμμή άμυνας» των αστικών καθεστώτων προβάλλει η καταστολή, είναι φανερό πως ξεχωριστή σημασία αποκτά η αγορά όπλων. Δηλαδή, τα αστικά κράτη και οι κυβερνήσεις αυτών των «φτωχών χωρών», για να διατηρήσουν αλώβητα τα συμφέροντα των καπιταλιστών, ρίχνουν στις πλάτες των λαών τους νέα δυσβάσταχτα οικονομικά βάρη αγοράζοντας όπλα. Η Ρωσία είναι σήμερα ο μεγαλύτερος έμπορος όπλων στην Αφρική, ενώ ακολουθούν Γαλλία, ΗΠΑ και Κίνα.

Οι τελευταίες εξελίξεις σε μια σειρά από χώρες της Αφρικής χαρακτηρίζονται από τις πραξικοπηματικές ενέργειες. Από τη δεκαετία του 1960 έχουν γίνει στην Αφρική 214 απόπειρες πραξικοπήματος και ακριβώς οι μισές ήταν επιτυχείς. Πάνω από το 90% των αφρικανικών κρατών είχαν αυτήν την εμπειρία.

Τα τελευταία 10 χρόνια είχαμε πραξικοπήματα σε: Αίγυπτο (2013), Μάλι (2020), Τσαντ (2021), Γουινέα (2021), Σουδάν (2021), Μπουρκίνα Φάσο (2022), Νίγηρα (2023), Γκαμπόν (2023).

Οσον αφορά «έμμεσα πραξικοπήματα», δηλαδή εκεί όπου η καταστολή έχει δυναμώσει, χωρίς να έχουν πάρει προς το παρόν οι στρατιωτικοί τη διαχείριση της αστικής εξουσίας, γίνεται λόγος για Σομαλία, Αιθιοπία, Ουγκάντα και Τανζανία. Κι ας μη μας διαφεύγει το αντιλαϊκό πολιτικό καθεστώς που προέκυψε στη Λιβύη, μετά τη ΝΑΤΟική ιμπεριαλιστική επέμβαση (2011), που επιπλέον αλληλοσπαράσσεται από βαθιές εσωτερικές αντιθέσεις.

Σε πολλές αναλύσεις οι εξελίξεις αυτές συνδέονται με μια υποχώρηση της ισχύος και της επιρροής της Γαλλίας στην Αφρική. Ετσι, π.χ., μετά το πραξικόπημα στον Νίγηρα, οι υποστηρικτές των πραξικοπηματιών έκαψαν γαλλικές σημαίες, ενώ οι νέες αρχές ζήτησαν την απομάκρυνση των γαλλικών στρατευμάτων και του πρέσβη. Ο Νίγηρας τροφοδοτούσε τη Γαλλία με το 35% του ουρανίου που χρειάζεται για τις ετήσιες ανάγκες των πυρηνικών εργοστασίων, που παράγουν τα 3/4 της ηλεκτρικής της ενέργειας. Για να καταλάβουμε πόσο σημαντική θα ήταν για τα γαλλικά μονοπώλια η στέρηση αυτής της πηγής Ενέργειας, αξίζει να σημειώσουμε ότι η Ρωσία καλύπτει ακόμη και σήμερα, 1,5 χρόνο από τον πόλεμο στην Ουκρανία, το 20% των αναγκών της Γαλλίας σε πυρηνικά καύσιμα.

Η ανατροπή εκλεγμένων με αστικές εκλογές κυβερνήσεων και Προέδρων αξιοποιείται από τις δυνάμεις του ευρωατλαντισμού και τις συμμαχίες τους στην αφρικανική ήπειρο, όπως είναι η Ενωση των χωρών της Δυτικής Αφρικής, με επικεφαλής τη Νιγηρία (σημ. μια από τις ισχυρότερες βιομηχανικές και στρατιωτικές δυνάμεις της σημερινής Αφρικής) για να δυναμώσουν την παρέμβασή τους στην περιοχή με το πρόσχημα της «αποκατάστασης της δημοκρατίας».

Από την άλλη, οι ανερχόμενες δυνάμεις του ιμπεριαλιστικού συστήματος και οι κατά τόπους απολογητές τους πανηγυρίζουν μιλώντας για «ξύπνημα της Αφρικής» και «αποτίναξη της ξένης εξάρτησης».

Η αλήθεια είναι, βέβαια, ότι πίσω από αυτές τις πραξικοπηματικές διεργασίες δεν βρίσκεται η πάλη των λαών ενάντια στην εκμετάλλευση, ξένη και ντόπια, αλλά ενδοαστικές συγκρούσεις και μετωπικές συγκρούσεις ισχυρών ιμπεριαλιστικών δυνάμεων για την προώθηση των δικών τους μονοπωλίων.

Ας δώσουμε ένα παράδειγμα: Ποιος μπορεί να μας διαβεβαιώσει ότι το πραξικόπημα στον Νίγηρα δεν έχει να κάνει με το σχέδιο οριστικού ενταφιασμού του αγωγού φυσικού αερίου από τη Νιγηρία προς την Αλγερία, που υποχρεωτικά θα περνούσε μέσα από το έδαφος του Νίγηρα, τροφοδοτώντας την Ευρώπη με νιγηριανό φυσικό αέριο;

Ούτε, βέβαια, πίσω από την αντίθεση στα πραξικοπήματα βρίσκεται η αγνή «υπεράσπιση της δημοκρατίας». Το ενδιαφέρον των ιμπεριαλιστών είναι υποκριτικό κι είναι χαρακτηριστικό ότι η Γαλλία, που τώρα κόπτεται για τη δημοκρατία στην περίπτωση του Νίγηρα, δεν είχε καμία ουσιαστική αντίδραση πριν από μερικά χρόνια στο πραξικόπημα στο Τσαντ.

Τα πραξικοπήματα, που παρουσιάζονται ως «επαναστάσεις» (σημείωση: Εχει κι ο ελληνικός λαός σχετική πείρα), γίνονται από τμήματα του αστικού στρατού αυτών των χωρών, που σε κάποιες περιπτώσεις πατάνε πάνω στην αγανάκτηση λαϊκών στρωμάτων τόσο για τις συνθήκες ζωής τους, όσο και για τις διεθνείς συμμαχίες, που χαράζει η κάθε φορά επικρατούσα αστική πολιτική δύναμη. Συμμαχίες που διευκολύνουν το ξεζούμισμα του φυσικού πλούτου και των λαών. Ωστόσο, αυτά τα πραξικοπήματα πατάνε στο έδαφος του καπιταλιστικού συστήματος, ενώ συχνά σε αυτά εμπλέκονται και ξένοι σχεδιασμοί. Αλλοτε πάλι γίνονται για να προκαταβάλουν διεργασίες και να χειραγωγήσουν τη λαϊκή συνείδηση.

Σε κάθε περίπτωση, αυτές οι εξελίξεις δεν στηρίζονται σε μεγάλα λαϊκά, ριζοσπαστικά, επαναστατικά κινήματα και οργανώσεις. Το εργατικό – κομμουνιστικό κίνημα, που παγκόσμια βρίσκεται σε φάση υποχώρησης, στην Αφρική είναι ακόμη πιο αδύνατο. Χαρακτηριστικά, από τις 55 χώρες της Αφρικής μόλις στις 5 (Αίγυπτο, Αλγερία, Σουαζιλάνδη, Νότια Αφρική, Σουδάν) υπάρχουν ΚΚ που συμμετέχουν στις Διεθνείς Συναντήσεις των ΚΚ. Το εργατικό κίνημα συνολικά στην Αφρική είναι ακόμη στο σύνολο της ηπείρου αδύνατο, αφού το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού (πάνω από το 60% και σε κάποιες χώρες το 85%) ασχολείται ακόμη στον αγροτικό τομέα, ενώ στη βιομηχανία φέρεται να εργάζεται περίπου το 15% του οικονομικά ενεργού πληθυσμού.

Μιλάμε, λοιπόν, για εξελίξεις που δεν έχουν στόχο την απελευθέρωση των εργαζομένων και των άλλων λαϊκών στρωμάτων από την καπιταλιστική εκμετάλλευση, αλλά για επιδιώξεις προώθησης σχεδιασμών της αστικής τάξης (ή τμημάτων της) των συγκεκριμένων χωρών, που αποσκοπούν στον αστικό εκσυγχρονισμό τους, στην αύξηση του ρόλου και των κερδών των καπιταλιστών, που φέρνουν ανατροπές στο επίπεδο των ντόπιων «τζακιών» και στους ιμπεριαλιστές «πάτρονές» τους.

Μέσα από αυτές τις εξελίξεις κάποιες ιμπεριαλιστικές δυνάμεις βγαίνουν αδυνατισμένες, ενώ κάποιες άλλες ισχυροποιούνται. Ετσι, π.χ., σύμφωνα με διάφορες εκτιμήσεις, από τις εξελίξεις στον Νίγηρα και την υποχώρηση των γαλλικών συμφερόντων δεν ενισχύεται μόνον το υπό διαμόρφωση ευρασιατικό ιμπεριαλιστικό μπλοκ (Κίνας – Ρωσίας), αλλά και οι ΗΠΑ, όπως φάνηκε από την επίσκεψη στη χώρα αυτή της Β. Νούλαντ, υφυπουργού Εξωτερικών των ΗΠΑ, που εξασφάλισε από τους πραξικοπηματίες τη συνέχιση ύπαρξης των 2 αμερικανικών στρατιωτικών βάσεων, όπως και τους δεσμούς των ΗΠΑ με ένα από τα ηγετικά στρατιωτικά στελέχη της χούντας.

Οπως είναι γνωστό, μια από τις ιμπεριαλιστικές στρατιωτικές επεμβάσεις στην Αφρική ήταν η επέμβαση του ΝΑΤΟ, με τις πλάτες του ΟΗΕ (και της Ρωσίας τότε), στη Λιβύη, για την ανατροπή του καθεστώτος του Καντάφι στη Λιβύη το 2011.

Η Ελλάδα τότε, με τη στήριξη όλων των άλλων ελληνικών κομμάτων, πλην του ΚΚΕ, στήριξαν αυτήν την επέμβαση, που έχει οδηγήσει τη χώρα αυτή σε μεγάλες περιπέτειες και στο απαράδεκτο τουρκο-λιβυκό σύμφωνο, που αμφισβητεί τα κυριαρχικά δικαιώματα της Ελλάδας.

Κι όμως, η στήριξη της Ελλάδας και των άλλων κομμάτων στη ΝΑΤΟική επέμβαση στη Λιβύη έγινε – όπως πάντα – στο όνομα των «συμβατικών υποχρεώσεων της χώρας», που δήθεν εξασφαλίζουν τα συμφέροντα του ελληνικού λαού. Στην πράξη αποδείχτηκε ότι συνέβη το ακριβώς ανάποδο.

Μεταξύ των εξελίξεων που ακολούθησαν και συνδέονται με τις σημερινές εξελίξεις στην Αφρική είναι η λεγόμενη «αμυντική συμφωνία» της Ελλάδας με τη Γαλλία, όπου προβλέπεται η αμοιβαία στρατιωτική συνδρομή. Η Γαλλία, που αντιμετωπίζει σήμερα σοβαρές δυσκολίες για να διατηρήσει και να ενισχύσει τις θέσεις στη Δυτική Αφρική και συνολικότερα στην περιοχή του Σαχέλ, δεν αποκλείει νέες στρατιωτικές επεμβάσεις στην περιοχή. Η κυβέρνηση της ΝΔ, μετά την ενεργή εμπλοκή της στον ιμπεριαλιστικό πόλεμο στην Ουκρανία, θα προχωρήσει και στην αποστολή ελληνικών στρατευμάτων στην Αφρική, σε περίπτωση που κάτι τέτοιο της ζητηθεί από τη «συμμαχική» Γαλλία, στο πλαίσιο της ελληνο-γαλλικής συμφωνίας, της «Ευρωπαϊκής Πρωτοβουλίας Επέμβασης», ή του ΝΑΤΟ;

Το ΚΚΕ σταθερά βρίσκεται στο πλευρό των λαών που αγωνίζονται ενάντια στην εξαθλίωση, στη φτώχεια, στην ανέχεια, όπου τους έχουν οδηγήσει ο καπιταλιστικός τρόπος παραγωγής, η εκμετάλλευση των λαών και του φυσικού πλούτου από τα ντόπια και ξένα μονοπώλια. Απορρίπτει τον φαρισαϊσμό των ιμπεριαλιστικών δυνάμεων περί «δημοκρατίας» και «αστάθειας» και αγωνίζεται ενάντια στις ιμπεριαλιστικές επεμβάσεις σε άλλες χώρες, για τον απεγκλωβισμό της Ελλάδας από τους ιμπεριαλιστικούς σχεδιασμούς και ενώσεις, όπως είναι το ΝΑΤΟ, η ΕΕ. Κανένας Ελληνας στρατιωτικός δεν έχει λόγο να βρίσκεται στα Βαλκάνια, στον Περσικό ή στην Ουκρανία, στη ζώνη του Σαχέλ στην Αφρική.

Την ίδια ώρα, πρέπει να σημειώσουμε πως όσοι σήμερα σηκώνουν τους τόνους και μιλούν για «ξεσηκωμό» των λαών της Αφρικής ενάντια στη «νεοαποικιοκρατία» του ευρωατλαντισμού και δεν ντρέπονται να στηρίξουν ως λύση για τους λαούς την απλή αντικατάσταση των «ξένων αφεντικών» της Αφρικής με τις νέες ανερχόμενες παγκόσμιες καπιταλιστικές δυνάμεις, είναι αυτοί που αδυνατούν ή δεν θέλουν να συνειδητοποιήσουν το γεγονός ότι η Αφρική, η πλουσιότερη ήπειρος σε φυσικούς πόρους, συμβαίνει να έχει τους φτωχότερους και πιο σκληρά εκμεταλλευόμενους εργάτες, όχι μόνο γιατί για δεκαετίες είναι αντικείμενο ξένης εκμετάλλευσης, αλλά και γιατί κουμάντο και εκεί κάνουν οι καπιταλιστές και οι κυβερνήσεις τους, που κινούνται με γνώμονα τα καπιταλιστικά κέρδη και όχι τις ανάγκες των λαών.

Να γιατί η δύναμη των λαών και στην Αφρική πρέπει να στοχεύει στην αποτίναξη όχι απλώς του συγκεκριμένου ξένου ή ντόπιου «αφεντικού», αλλά κάθε δυνάστη και εκμεταλλευτή, στην ανατροπή του ίδιου του καπιταλιστικού συστήματος! Γκρεμίζοντας το σύστημα της ταξικής εκμετάλλευσης, προχωρώντας σε μονομερή διαγραφή των χρεών, αξιοποιώντας τις πρώτες ύλες και όλο το δυναμικό των χωρών τους, με κοινωνικοποίηση των μέσων παραγωγής, κεντρικό σχεδιασμό της οικονομίας, εργατικό – λαϊκό έλεγχο, οικοδομώντας τη νέα, σοσιαλιστική – κομμουνιστική κοινωνία, μπορούν οι λαοί και στην Αφρική να βρουν τη μόνη και πραγματική διέξοδο από τη βασανιστική κατάσταση που σήμερα βιώνουν.

Το άρθρο αναδημοσιεύεται από τον Ριζοσπάστη (Σάββατο 9 Σεπτέμβρη 2023 – Κυριακή 10 Σεπτέμβρη 2023)