Πειράματα διασύνδεσης εγκεφάλου – υπολογιστή, με προσχήματα και επικίνδυνες για τον λαό στοχεύσεις

Πριν λίγες μέρες, ο πολυδισεκατομμυριούχος Ιλον Μασκ, ο πλουσιότερος άνθρωπος στον κόσμο, κύριος μέτοχος της Tesla, του X (Twitter) και της SpaceX, ανακοίνωσε ότι μια – λιγότερο γνωστή – από τις εταιρείες του, η Neuralink, εμφύτευσε για πρώτη φορά σε άνθρωπο ηλεκτρονικό κύκλωμα διασύνδεσης εγκεφάλου και ηλεκτρονικού υπολογιστή. Η ανακοίνωση ενός τόσο σημαντικού επιτεύγματος, που παράλληλα ανοίγει πολύ επικίνδυνους δρόμους, έγινε με 20 λέξεις στον λογαριασμό του Μασκ στο X. Κατά τον μεγιστάνα, ο λήπτης «αναρρώνει καλά» και τα πρώτα αποτελέσματα δείχνουν «υποσχόμενη ανίχνευση νευρωνικών πυροδοτήσεων», δηλαδή ηλεκτρική δραστηριότητα του εγκεφάλου στα κύτταρα με τα οποία έγινε η σύνδεση των ηλεκτροδίων της συσκευής. Κανείς δεν ξέρει τίποτα περισσότερο για τη μετεγχειρητική κατάσταση του λήπτη.

Πειραματόζωο με την εκδοχή του 2019 της συσκευής της Neuralink, που διέθετε και θύρα USB-C, κάνοντάς την μη πρακτική, αν και μπορούσε να προσφέρει ταχύτερη επικοινωνία μεταξύ εγκεφάλου και υπολογιστή

Η ασύρματη συσκευή της Neuralink περιέχει ένα ολοκληρωμένο κύκλωμα και περισσότερα από 1.000 υπέρλεπτα ηλεκτρόδια, τα οποία ένα χειρουργικό ρομπότ εισάγει στον εγκεφαλικό φλοιό. Τα ηλεκτρόδια τοποθετούνται στην κατάλληλη περιοχή του εγκεφάλου, έτσι ώστε η συσκευή να καταγράφει σκέψεις που σχετίζονται με την κίνηση. Στόχος του Μασκ και της εταιρείας του είναι υποτίθεται να γίνει δυνατή η ερμηνεία αυτών των σημάτων, ώστε ο λήπτης να μπορεί να μετακινεί έναν δρομέα στην οθόνη υπολογιστή ή να παράγει κείμενο επιλέγοντας γράμματα, με άλλα λόγια να μπορεί να ελέγχει έναν υπολογιστή με τη σκέψη του. Η αρχή της δημιουργίας κυβερνοοργανισμών (cyborg) ξεκινά με την καλή πρόθεση της προσφοράς σε τετραπληγικούς δυνατότητας αλληλεπίδρασης με το περιβάλλον μέσω μηχανών. Είναι μέρος της προσπάθειας εφησυχασμού ειδημόνων και μη για τους κινδύνους από αυτό που πλασάρει το κεφάλαιο. «Φανταστείτε αν ο Στίβεν Χόκινγκ μπορούσε να επικοινωνήσει ταχύτερα από έναν γρήγορο δακτυλογράφο ή έναν δημοπράτη. Αυτός είναι ο στόχος», υποστήριξε ο Μασκ σε ένα άλλο σύντομο μήνυμά του στο X, ανακοινώνοντας παράλληλα ότι το προϊόν της Neuralink ονομάζεται Telepathy (Τηλεπάθεια).

Διασυνδέσεις

Η Neuralink πήρε άδεια κλινικών δοκιμών από την αρμόδια κρατική αρχή των ΗΠΑ τον περασμένο Μάη και τον Σεπτέμβρη του 2023 ανακοίνωσε ότι αρχίζει να δέχεται υποψηφιότητες για την πρώτη της μελέτη με τετραπληγικούς. Το επίτευγμά της στηρίχθηκε βέβαια στην ερευνητική δουλειά ακαδημαϊκών ιδρυμάτων τις πρώτες δύο δεκαετίες του 2000, όπως επισημαίνει ο Τζον Ντόναχιου, ειδικός στη διασύνδεση εγκεφάλου – υπολογιστή, του Πανεπιστημίου Μπράουν. Ανεξάρτητα από το πρόσχημα της βοήθειας σε τετραπληγικούς, ο πραγματικός στόχος του Μασκ μέσω της Neuralink ήταν αυτός που περιέγραψε όταν σύστησε την εταιρεία το 2016, δηλαδή η διασύνδεση ανθρώπου και Τεχνητής Νοημοσύνης. Από τεχνικής πλευράς, οι πιο άμεσα υλοποιήσιμοι στόχοι ήταν φυσικό να είναι η δημιουργία διασυνδέσεων νευρωνικών πληκτρολογίων και άλλων συσκευών για τη χρήση υπολογιστών, με τους ανθρώπους με παράλυση να είναι τα καλύτερα πειραματόζωα σε αυτήν τη φάση.

Η συσκευή εμφύτευσης της Neuralink για ασύρματη διασύνδεση εγκεφάλου και υπολογιστή

Η πιθανή επιτυχία της Neuralink και άλλων εταιρειών με παρόμοιους στόχους δημιουργεί έναν νέο τεράστιο και κρίσιμο τομέα στη διαδικασία ψηφιακού μετασχηματισμού της οικονομίας που βρίσκεται υπό εξέλιξη. Εκτός από το διαδίκτυο των πραγμάτων (internet of things), δημιουργείται η δυνατότητα για το διαδίκτυο των σωμάτων (internet of bodies), όπου οι άνθρωποι διασυνδέονται πια άμεσα με τις μηχανές. Εφόσον το εγχείρημα στεφθεί με επιτυχία, μπορεί κανείς να φανταστεί με τι ταχύτητα ελπίζει ο κάθε Μασκ ότι οι εργάτες στο εργοστάσιο και στο γραφείο θα μπορούν να δουλεύουν τα μηχανήματα, όταν για να το κάνουν δεν θα χρειάζεται να κινήσουν τα χέρια και τα πόδια τους, παρά μόνο να σκεφτούν την κίνηση. Αυτή η εξέλιξη, όταν δηλαδή θα αρχίσει η εμφύτευση διασυνδέσεων με υπολογιστή σε υγιείς ανθρώπους, είναι βέβαιο ότι θα παρουσιαστεί ως μέγα πλεονέκτημα, ως βελτίωση του ανθρώπου, ανοίγοντας μια νέα αγορά για το κεφάλαιο, πέρα από το κέρδος που θα προσφέρει η εφαρμογή των διασυνδέσεων στην ίδια την παραγωγή. Οποιος νομίζει ότι όλα αυτά είναι επιστημονική φαντασία, κάνει μεγάλο λάθος. Υπάρχουν πρόσωπα, ομάδες και «κινήματα» που προετοιμάζουν ιδεολογικά το έδαφος εδώ και δεκαετίες και με όλο και μεγαλύτερη ένταση, καθώς δημιουργείται η τεχνολογική υποδομή για την εφαρμογή τέτοιων κατευθύνσεων.

Πίσω από τη γωνία

Το αδηφάγο κεφάλαιο δεν σταματάει πουθενά, όταν βλέπει το κέρδος τεράστιο να ορθώνεται στο βάθος της διαδρομής. Ετσι η Neuralink, σε μια προσπάθεια να υπερκεράσει τον ανταγωνισμό, προχώρησε με ταχύτητα και μεθόδους που έφτασαν να οδηγήσουν σε διερευνήσεις από τις αρμόδιες κρατικές αρχές για θανάτους πειραματόζωων και μεταφορές επικίνδυνων υλικών χωρίς άδεια. Εξαιτίας των πιέσεων και απειλών του Μασκ προς τους υπαλλήλους της Neuralink, θανατώθηκαν πολλά ζώα, ως αποτέλεσμα αποτυχημένων πειραμάτων. Συνολικά πάνω από 1.500, με 280 απ’ αυτά να είναι μεγάλα ζώα, όπως πρόβατα, γουρούνια και πίθηκοι. Βεβαίως το κράτος είναι των μονοπωλίων, προσπαθεί να κρατά τον ανταγωνισμό τους σε «κόσμια» επίπεδα και οπωσδήποτε να τα υπερασπίζεται συλλογικά απέναντι στα μονοπώλια των άλλων κρατών και διακρατικών ενώσεων. Γι’ αυτό δεν άργησαν όλα αυτά να μπουν στην άκρη και να δοθεί η άδεια για κλινικές δοκιμές σε ανθρώπους. Η Neuralink διατηρεί ανοιχτή λίστα για ενδιαφερόμενους να συμμετέχουν στα πειράματα. Θα μάθουμε άραγε ποτέ την τύχη του πρώτου και των επόμενων ανθρώπων – πειραματόζωων, ή θα έχουν πολλοί απ’ αυτούς την τύχη ορισμένων ζώων, όπως εκείνα στα οποία εμφυτεύτηκαν συσκευές με λάθος μέγεθος, ή των άλλων στα οποία δεν χρησιμοποιήθηκε σωστή κόλλα για τη συγκράτηση των ηλεκτροδίων;

Ο Μασκ έχει τη συνήθεια να ανακοινώνει μεγαλεπήβολα σχέδια δίνοντας λίγες λεπτομέρειες, σημειώνει ο Ράιαν Μέρκλεϊ, διευθυντής της Επιτροπής Ιατρών για Υπεύθυνη Ιατρική. «Αυτό είναι ίσως το μεγαλύτερο παράδειγμα αυτής (σ.σ. της συνήθειας)», επειδή δεν υπάρχει καμία πληροφόρηση για το άτομο που δέχτηκε το εμφύτευμα ή την ιατρική του κατάσταση, σημειώνει ο Μέρκλεϊ. «Ανάλογα με την ασθένεια ή τη διαταραχή του ασθενούς, η επιτυχία μπορεί να είναι πολύ διαφορετικό πράγμα». Μεταξύ των στόχων της Neuralink, ο Μασκ έχει δηλώσει και την αποκατάσταση της όρασης σε τυφλούς. Όπως υπογραμμίζει όμως ο Τζ. Ντόναχιου, δεν υπάρχει καμία απόδειξη ότι η συσκευή της εταιρείας μπορεί να δημιουργήσει αισθητηριακά συστήματα, παρότι θεωρητικά μπορεί όχι μόνο να καταγράφει ηλεκτρικούς παλμούς των νευρώνων, αλλά και να τους προκαλεί. Κανείς δεν ξέρει τι βρίσκεται πίσω από τη γωνία, όσον αφορά τις επιστημονικές ανακαλύψεις, σημειώνει, υπενθυμίζοντας τον Οπενχάιμερ…

Γρανάζι

Η Neuralink έχει τεράστια χρηματοδότηση από τον Μασκ και γι’ αυτό βρίσκεται σε πλεονεκτική θέση απέναντι στον ανταγωνισμό. Ο Μασκ ίσως θα είναι ο πρώτος τρισεκατομμυριούχος σε μερικά χρόνια, σε μια ασύλληπτη συγκέντρωση κεφαλαίου, που δίνει σε αυτόν και τον όμιλό του, όπως και σε μια χούφτα άλλους μεγιστάνες και τους ομίλους τους, δυνατότητες επίδρασης στις εξελίξεις στην οικονομία και την κοινωνία, στον σκοπό και τον ρυθμό ανάπτυξης της τεχνολογίας που δεν είχαν υπάρξει ποτέ στο παρελθόν του καπιταλισμού. Επίδρασης που αντίθετα από το «φιλάνθρωπο» προσωπείο τους αποσκοπούν στο κέρδος, στην αύξηση του βαθμού εκμετάλλευσης, στον έλεγχο, στη χειραγώγηση και την καταστολή των εργαζομένων, στη διαιώνιση του εκμεταλλευτικού συστήματος.

Δεν πρέπει να έρθει η εποχή που αντί για τα βραχιολάκια και τα άλλα «πρωτόγονα» τεχνολογικά μέσα που χρησιμοποιεί εδώ και χρόνια το κεφάλαιο, θα μπορεί να παρακολουθεί με άμεσο τρόπο τι βλέπει, τι ακούει, τι σκέφτεται ο εργαζόμενος. Που θα μπορεί ίσως και να επεμβαίνει στη σκέψη του. Που πέρα από τον έλεγχο που θα έχουν αποκτήσει οι δυνάστες, θα μπορούν και κάποιοι τυχοδιώκτες να χακάρουν όχι μόνο τους υπολογιστές μας, αλλά και τον εγκέφαλό μας. Που ο άνθρωπος θα έχει γίνει – πιο κυριολεκτικά απ’ ό,τι σήμερα – γρανάζι μιας μηχανής παραγωγής πλούτου, τον οποίο ιδιοποιούνται οι καπιταλιστές. Που αντί οι τεχνολογικές εξελίξεις να χρησιμοποιούνται για να περιοριστεί ο ημερήσιος εργάσιμος χρόνος, θα χρησιμοποιούνται ακόμη περισσότερο απ’ ό,τι σήμερα για να αυξηθεί, με εντατικοποίηση και επέκταση της εργασίας οποιαδήποτε στιγμή και οπουδήποτε κι αν βρίσκεται. Πρέπει να έρθει η εποχή της ανατροπής του ιμπεριαλισμού, του καπιταλισμού που βρίσκεται στο τελευταίο στάδιό του και καθώς σαπίζει, απειλεί την ανθρωπότητα με θανάσιμους κινδύνους, τέτοιους που δεν είχε ξαναγνωρίσει ποτέ. Μόνο με κοινωνική ιδιοκτησία των μέσων παραγωγής, με εργατική εξουσία και εργατικό έλεγχο, μπορούν να αξιοποιηθούν οι νέες δυνατότητες που δίνει η ανάπτυξη της επιστήμης και της τεχνολογίας για την ικανοποίηση των διευρυνόμενων λαϊκών αναγκών.

Επιμέλεια:Σταύρος Ξενικουδάκης

Πηγές: «Scientific American», www.biorxiv.org, https://neuralink.com

Αναδημοσιεύεται από τον Ριζοσπάστη του Σαββατοκύριακου 10/11 Φλεβάρη 2024