Σύλβια Πάνκχερστ – Από το Λένιν στο Χαϊλέ Σελασιέ
Ξεκινώντας ως αριστερή σουφραζέτα, η Πάνκχερστ πέρασε και από το νεαρό κομμουνιστικό κίνημα της Βρετανίας, για να οδηγηθεί τελικά σε ιδιότυπες αναζητήσεις, που την έφεραν στο στενό κύκλο του αυτοκράτορα της Αιθιοπίας.
Πώς μια Βρετανίδα αστή έγινε κάτι σαν εθνικό σύμβολο της Αιθιοπίας;Η ζωή της Σύλβια Πάνκχερστ μπορεί να περιγραφεί με μια λέξη ως μυθιστορηματική, τόσο σε προσωπικό, όσο και σε πολιτικό επίπεδο. Γεννημένη σε μια εύπορη μεσοαστική οικογένεια, όπου κυριαρχούσε η πολιτικοποίηση, καθώς οι γονείς της υπήρξαν ιδρυτικά μέλη του Ανεξάρτητου Εργατικού Κόμματος, η Πάνκχερστ, όπως και οι αδερφές της, Αντέλα και Κρίσταμπελ, ήταν περίπου «καταδικασμένη» να ζήσει ως πολιτικό ζώο. Ξεκινώντας ως αριστερή σουφραζέτα, η Πάνκχερστ πέρασε και από το νεαρό κομμουνιστικό κίνημα της Βρετανίας, για να οδηγηθεί τελικά σε ιδιότυπες αναζητήσεις, που την έφεραν στο στενό κύκλο του αυτοκράτορα της Αιθιοπίας Χαϊλέ Σελασιέ. Ήρθε στον κόσμο στις 5 Μάη 1882 και έλαβε κυρίως κατ’ οίκον εκπαίδευση μαζί με τις αδερφές της, ενώ χάρη στις επαφές των γονιών της γνώρισε συγγραφείς και πολιτικούς που μπαινόβγαιναν στο οικογενειακό της σπίτι. Σημαντικό πλήγμα ήταν στα 16 της χρόνια η αιφνίδια απώλεια του πατέρα της, φέρνοντας την οικογένεια σε δεινή οικονομική θέση.
Όνειρό της ήταν να γίνει καλλιτέχνης, καταφέρνοντας να κερδίσει υποτροφίες σε Καλλιτεχνικές Ακαδημίες στο Μάντσεστερ, τη Βενετία και το Κένσινγκτον. Εκείνη την εποχή συνδέθηκε με τον Keir Hardie, βουλευτή και ηγετικό στέλεχος των Εργατικών, τον οποίο είχε αρχικά γνωρίσει ως μαθήτρια.
Δραστηριοποιήθηκε έντονα στην πολιτική, τόσο στο Ανεξάρτητο Εργατικό Κόμμα, όσο και στη WSPU (Κοινωνική και Πολιτική Ένωση Γυναικών), οργάνωση που ίδρυσαν η μητέρα της και η αδερφή της Κρίσταμπελ το 1903 με στόχο την καθιέρωση της γυναικείας ψήφου και την προάσπιση των εργατικών δικαιωμάτων. Το 1906 φυλακίστηκε για πρώτη φορά, μετά τη διαμαρτυρία της σε δικαστήριο όπου γυναίκες κατηγορούμενες δεν επιτρεπόταν να υπερασπιστούν τον εαυτό τους. Ακολούθησαν μια σειρά συλλήψεις, αλλά και επανειλημμένες απεργίες πείνας και δίψας από την Πάνκχερστ. Θέλοντας να συνδέσει το κίνημα για τη γυναικεία ψήφου με εργατικούς αγώνες, ίδρυσε μια νέα οργάνωση, την Ομοσπονδία Σουφραζέτων Ανατολικού Λονδίνου, που βρήκε αρκετή απήχηση σε εργάτριες και λιμενεργάτες, με την ίδια να στηρίζει απεργιακές κινητοποιήσεις και να συλλαμβάνεται αλλεπάλληλα για τη δράση της.
Η ριζοσπαστικοποίηση της Πάνκχερστ την έφερε σε ρήξη με τη μητέρα της και σε απομάκρυνση από την WSPU, ενώ η ψύχρανση έγινε εντονότερη όταν η Έμελιν και η Κρίσταμπελ Πάνκχερστ εξέφρασαν τον ενθουσιασμό τους για το ξέσπασμα του Α’ Παγκόσμιου Πολέμου. Η Πάνκχερστ επιδόθηκε σε έντονη αντιπολεμική δραστηριότητα, ενώ παράλληλα άρχισε να βλέπει με μεγαλύτερη συμπάθεια τις επαναστατικές ιδέες, επηρεαζόμενη έντονα και από την Οχτωβριανή Επανάσταση. Πρωτοστάτησε στην καμπάνια «Κάτω τα χέρια από τη Ρωσία» και επισκέφτηκε την κοιτίδα της επανάστασης, όπου συναντήθηκε με το Λένιν, από τον οποίο διασώζεται και απαντητική επιστολή σε εκείνη το 1919, σχετικά με το ζήτημα της στάσης των Βρετανών κομμουνιστών έναντι του αστικού κοινοβουλίου. Το 1920, το έντυπο Dreadnought που διηύθυνε η ίδια, δημοσίευσε άρθρο βασισμένο σε μαρτυρία Άγγλου ναύτη, για τη δυσαρέσκεια των συναδέλφων του σε ένα πολεμικό πλοίο που είχε αποσταλεί στην ιμπεριαλιστική επέμβαση των δυτικών κατά της νεαρής σοβιετικής εξουσίας, προτρέποντάς τους να ενωθούν με τον Κόκκινο Στρατό. Η Πάνκχερστ συνελήφθη και φυλακίστηκε, αφού αρνήθηκε να αποκαλύψει την πηγή του άρθρου. Συμμετείχε στις διεργασίες που οδήγησαν στην ίδρυση του ΚΚ Βρετανίας, από το οποίο ωστόσο διαγράφηκε το 1921, μετά την άρνηση να καταστήσει το Dreadnought όργανο του κόμματος, γεγονός που απλώς επιβεβαιώσε τις ιδεολογικές διαφορές που ήδη σωβούσαν. Προχώρησε στο σχηματισμό του βραχύβιου Κόμματος Κομμουνιστών Εργατών, επικρίνοντας τους μπολσεβίκους για “δεξιά διολίσθηση”. Το 1924 έκλεισε το Dreadnought και άνοιξε μια καφετέρια, ενώ παράλληλα ασχολούνταν με το γράψιμο. Τρία χρόνια αργότερα, σε ηλικία 45 ετών, έγινε για πρώτη και μοναδική φορά μητέρα, αφού έφερε στον κόσμο ένα γιο, καρπό της μακροχρόνιας σχέσης της με τον Ιταλό σοσιαλιστή Σίλβιο Κόριο.
Από τις αρχές της δεκαετίας του ’30 απομακρύνθηκε οριστικά από την κομμουνιστική ιδεολογία, συνέχισε όμως να δραστηριοποιείται στο αντιφασιστικό και φιλειρηνικό κίνημα. Πρόσφερε μαζί με τον άντρα της βοήθεια σε Ιταλούς αντιφασίστες πρόσφυγες, αργότερα και σε Εβραίους που εγκατέλειπαν τη Γερμανία, ενώ υπήρξε ένθερμη υποστηρίκτρια των Δημοκρατικών κατά τη διάρκεια του Ισπανικού Εμφυλίου. Σημείο καμπής στην πορεία της υπήρξε η εισβολή της φασιστικής Ιταλίας στην Αιθιοπία το 1935.
Υποστήριξε με όλες της τις δυνάμεις την υπόθεση της αιθιοπικής ανεξαρτησίας, ιδρύοντας μάλιστα την εβδομαδιαία εφημερίδα «Νέοι Καιροί και Αιθιοπικά νέα», που εξέδιδε επί 20 χρόνια. Αποτέλεσε την πιο πιστή σύμμαχο του αυτοκράτορα Χαϊλέ Σελασιέ στο εξωτερικό, με αποτέλεσμα τα αιθιοπικά μέσα να την αποτελούν «Σπαθί του τύπου». Μετά την απλευθέρωση της Αντίς Αμπέμπα από το Βρετανό στρατηγό Γουϊνγκέιτ το 1941, η Πάνκχερστ έστειλε στο BBC μια ηχογράφηση του αιθιοπικού εθνικού ύμνου. Άρχισε να συλλέγει χρήματα για τη δημιουργία νοσοκομείου στην πόλη, υποστήριξε την ενοποίηση της Ερυθραίας με την Αιθιοπία, ενώ τάχθηκε ενάντια σε σχέδια μετατροπής της χώρας σε βρετανικό προτεκτοράτο.
Μετά το θάνατο του συντρόφου της, τον οποίο συνειδητά είχε αρνηθεί να παντρευτεί, η Σύλβια αποδέχτηκε το 1954 πρόσκληση του αυτοκράτορα να ζήσει μόνιμα στην Αιθιοπία, όπου εγκαταστάθηκε δυο χρόνια μετά. Εκεί ίδρυσε το περιοδικό Ethiopia Observer, όπου παρουσίαζε, με εξιδανικευμένο βέβαια τρόπο, τον εκσυγχρονισμό που λάμβανε χώρα τα πρώτα εκείνα μεταπολεμικά χρόνια. Για τις υπηρεσίες της, τιμήθηκε από το Σελασιέ με τον τίτλο της “βασίλισσας του Σαβά πρώτης τάξεως. Έφυγε από τη ζωή στις 27 Σεπτέμβρη 1960, όπου τάφηκε δημοσία δαπάνη παρουσία του αυτοκράτορα, που την αποκάλεσε “επίτιμη Αιθιοπίδα”. Είναι η μοναδική αλλοδαπή που τάφηκε μπροστά στον καθεδρικό ναό της Αγίας Τριάδας στην Αντίς Αμπέμπα, όπου αναπαύονται πεσόντες του πολέμου κατά της Ιταλίας.
