«Οι καμπάνες του Μπούχενβαλντ»

Η Ημέρα της 9 Μαΐου, την οποία έχουμε συνηθίσει όλοι να γιορτάζουμε ως Ημέρα της Αντιφασιστικής Νίκης, από κάποια στιγμή και μετά ονομάστηκε “Ημέρα της Ευρώπης”. Αυτό το άρθρο, απευθύνεται σε εκείνους, που παρά ταύτα συνεχίζουν να την τιμούν ως Ημέρα της Νίκης. Υπάρχουν, εν τω μεταξύ άνθρωποι που αυτή τη μέρα γιορτάζουν ενεργά, στ’ αλήθεια, αποδίδοντας τιμές στους πεσόντες στο Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Ένα γιγάντιο πόλεμο δύο κόσμων.

Τέλος Μάρτη, το αντιφασιστικό-αντιιμπεριαλιστικό καραβάνι, μια μεγάλη ελληνική αντιπροσωπεία βετεράνων της Εθνικής Αντίστασης και του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας, και πολιτικών προσφύγων, τους οποίους ο εμφύλιος σκόρπισε στις χώρες του σοσιαλισμού, επισκέφτηκε τα στρατόπεδα συγκέντρωσης στη Γερμανία, στην Πολωνία και στην Αυστρία, όπου από πείνα και εξάντληση, στους φούρνους και από σφαίρα έχασαν τις ζωές τους εκατομμύρια στρατιώτες και πολίτες. Συναντηθήκαμε με τους συμμετάσχοντες  στο καραβάνι, το νεαρό ιστορικό Αναστάσιο Γκίκα και την πρόεδρο του Ποντιακού Πολιτιστικού Συλλόγου ΚΟΠΑ, Ειρήνη Ελευθεριάδου, και μάθαμε πως στο σοβιετικό στρατό, στα χρόνια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου πολέμησαν 13.000 Έλληνες του Καυκάσου, και ότι στα στρατόπεδα συγκέντρωσης στην Ευρώπη, δολοφονήθηκαν εκατοντάδες Έλληνες ποντιακής καταγωγής.

Σ’ αυτούς, αλλά και σε όλους τους συμπατριώτες, που έζησαν ή θυμούνται τον πόλεμο αφιερώνεται αυτό το άρθρο.

Ο λόγος στον Αναστάση και στην Ειρήνη.«Όλοι μας γνωρίζουμε από τα βιβλία για τα “στρατόπεδα θανάτου”. Αλλά άλλο να διαβάζεις και άλλο να βλέπεις με τα μάτια σου τα παραπήγματα και τους φούρνους, να μπαίνεις στο “κενό” πίσω από τα συρματοπλέγματα, όπου μαρτύρησαν εκατομμύρια άνθρωποι. Εκεί κατανοείς απόλυτα όλη τη φρίκη, όλη τη βαρβαρότητα του φασισμού, αρχίζεις να συλλογίζεται για το πώς διατηρείται η μνήμη και αν διατηρείται.

Στη διάρκεια του ταξιδιού ανακαλύψαμε επίσης, πώς και με ποιο σκοπό παραποιείται η ιστορική μνήμη. Το καραβάνι μας επισκέφτηκε τέσσερα στρατόπεδα συγκέντρωσης: Άουσβιτς στην Πολωνία, Μπούχενβαλντ και Νταχάου στη Γερμανία, και Μαουτχάουζεν στην Αυστρία, και την πόλη των ανθρακωρύχων, τη Λίντιτσε στην Τσεχία, που ισοπεδώθηκε τον Ιούνη του 1942, με εντολή της φασιστικής κυβέρνησης.

Το ταξίδι ξεκίνησε από το Άουσβιτς, και παρ’ όλες τις δυσκολίες της πολύωρης παραμονής στο πούλμαν, όλοι οι βετεράνοι, άνθρωποι ηλικιωμένοι, στάθηκαν λεβέντες. Μπορούμε να πούμε πως το ταξίδι μαζί μ’ αυτούς τους ανθρώπους, οι καθένας από τους οποίους είχε στην πλάτη του τον παγκόσμιο πόλεμο, τον εμφύλιο πόλεμο, χρόνια εγκλεισμού στα ξερονήσια, χρόνια ξενιτιάς, έγινε για μας τους υπόλοιπους αληθινό σχολείο αντοχής, ανδρείας, πνευματικής δύναμης.

Ανάμεσά μας υπήρχαν άνθρωποι έγκλειστοι στα χρόνια του πολέμου στα γερμανικά στρατόπεδα συγκέντρωσης. Όταν επέστρεψαν, όμως, στην πατρίδα, συνεχώς αισθάνονταν να τους ακολουθεί παντού η σκιά του χωροφύλακα. Δυσπιστία προκαλούσε το ίδιο το γεγονός της παραμονής τους στο στρατόπεδο συγκέντρωσης: Εφόσον τους έκλεισαν εκεί, άρα ήταν κομμουνιστές, και επομένως επικίνδυνοι για το κράτος!

Δυστυχώς, οι άνθρωποι αυτοί, ο ένας μετά τον άλλον, φεύγουν από τη ζωή, και είναι τρομερό πως μετά απ’ αυτούς θα σβήσει η ζωντανή μνήμη ενός ολόκληρου στρώματος της Ιστορίας, το οποίο αρχίζουν ήδη να “βιάζουν” στην προσπάθεια να πείσουν τον κόσμο, ότι ο φασισμός υπήρξε μια φυσική συνέχεια του κομμουνισμού. Γίνονται προσπάθειες να αποσιωπήσουν όχι μόνο τη μαζικότατη συμμετοχή των κομμουνιστών στο αντιφασιστικό κίνημα, αλλά και τη συνεισφορά των σοβιετικών στρατευμάτων και του σοβιετικού λαού στην απελευθέρωση της Ευρώπης από το φασισμό.

Γίνεται προσπάθεια να διαγραφούν τα ονόματα των Σοβιετικών στρατιωτών από τη λίστα των θυμάτων των στρατοπέδων συγκέντρωσης, να διαγραφεί ο τεράστιος ρόλος του αντιστασιακού κινήματος μέσα στα στρατόπεδα, οργανωμένου από τους έγκλειστους στρατιώτες και αξιωματικούς του σοβιετικού στρατού.

Στο Νταχάου, για παράδειγμα, τα στοιχεία του “βιβλίου των εκτελέσεων” επιβεβαίωναν ότι οι πρώτοι που στήνονταν στο εκτελεστικό απόσπασμα για δολιοφθορά και ανυποταγή ήταν οι Σοβιετικοί στρατιώτες. Αυτοί οι άνθρωποι σαμποτάριζαν την πολεμική παραγωγή της Γερμανίας, και, σημειωτέον, δεν τους χρησιμοποιούσαν μόνο στις γερμανικές επιχειρήσεις, αλλά και σε αμερικάνικες, όπου ζουν και βασιλεύουν σήμερα. Πρόκειται για τις αμερικάνικες επιχειρήσεις, που κέρδισαν στον πόλεμο και από τον πόλεμο τεράστια κεφάλαια. Αυτές ακριβώς οι επιχειρήσεις στήριξαν την άνοδο των ναζιστών στην εξουσία, τη φασιστική ιδεολογία, κι όχι μόνο στη Γερμανία, αλλά γενικά στην Ευρώπη, γιατί ο φασισμός δεν ήταν γέννημα-θρέμμα μόνο των Γερμανών ή των Ιταλών. Δυστυχώς, λίγοι το γνωρίζουν, και αυτό το γεγονός σβήνει σιγά σιγά από τις σελίδες της Ιστορίας και της μνήμης.

Μετά από τη γιγαντιαία οικονομική κρίση του 1929, η αρκετά μεγάλη μερίδα του αστικού κόσμου έβλεπε στο φασισμό μια σίγουρη διέξοδο, κι αυτό στάθηκε αφορμή για τη δημιουργία μιας σειράς δικτατορικών καθεστώτων στην Ευρώπη και στην Ελλάδα. Και στις χώρες όπου διατηρήθηκε η αστική δημοκρατία, η διαδικασία εξόδου από την κρίση συνοδευόταν από τις αυστηρότατες απαγορεύσεις της συνδικαλιστικής δράσης, των διαδηλώσεων, συνοδευόταν από τον σκληρό αντικομμουνισμό, κι αυτό έχει άμεση σχέση με το φασισμό, γιατί ο αντικομμουνισμός πάντα προηγούνταν του φασισμού.

Δε θα είναι περιττό να θυμηθούμε το κομπλιμέντο που έκανε ο Τσόρτσιλ στο Μουσολίνι, ονομάζοντάς τον “μεγάλο άνδρα”, καθώς και τις στενές επαφές με το Μουσολίνι του συμπατριώτη μας, Ελευθερίου Βενιζέλου. Αρκεί να θυμηθούμε τις εταιρείες – κολοσσούς, που συνεργάζονταν με τη Γερμανία, για παράδειγμα, τη “Standard Oil”, τους Γερμανούς επιχειρηματίες, όπως ο Κρουπ. Τον παππού Κρουπ ο Χίτλερ διόρισε το 1943 υπουργό των Οικονομικών της Γερμανίας, και το 1945 ο Κρουπ καταδικάστηκε στη Νυρεμβέργη για τα εγκλήματα πολέμου. Στα εργοστάσια του Κρουπ εργάζονταν σαν δούλοι πάνω από 45 χιλ. αιχμάλωτοι Σοβιετικοί στρατιώτες, καθώς και 120 χιλ. άλλοι έγκλειστοι των στρατοπέδων συγκέντρωσης. Το στρατοδικείο της Νυρεμβέργης καταδίκασε τον Κρουπ ως εγκληματία πολέμου, και όλη η περιουσία του κατασχέθηκε. Όμως, το 1951 ο Αμερικανός Ανώτερος Επίτροπος στη Γερμανία επέστρεψε στον Κρουπ την περιουσία του, για να βοηθήσει την οικονομία της κατεστραμμένης χώρας να ορθοποδήσει, και, όπως είναι αυτονόητο, να βοηθήσει στον πόλεμο κατά του κομμουνισμού. Ο ίδιος επίτροπος ένα χρόνο πριν έχει δώσει αμνηστία στους διευθυντές του “IG Farben”, εκείνης της επιχείρησης που παρήγαγε το αέριο “Cyclone Β”, υπεύθυνο για τις μαζικές δολοφονίες των έγκλειστων των στρατοπέδων. Και μόλις το 1961 συναντάμε τους 136 πρώην ναζιστές ναυάρχους και στρατηγούς, καταδικασμένους για τα εγκλήματα πολέμου, ανάμεσα στους συνεργάτες του ΝΑΤΟ.

Ας θυμηθούμε, επίσης, την εταιρεία “Standard Oil” του Ροκφέλερ, που στήριξε οικονομικά την άνοδο στην εξουσία των ναζιστών στη Γερμανία, ας θυμηθούμε τον Ουίλιαμ Χερστ, τον γίγαντα των ΜΜΕ, που υπήρξε πρωτεργάτης της αντικομμουνιστικής υστερίας, χάρη στην οποία οι χώρες του κόσμου υιοθέτησαν μια σειρά αντιδραστικών μέτρων. Η ιστορία επαναλαμβάνεται, ο παραλληλισμός με τη σημερινή εποχή είναι προφανής, και ακριβώς προς αυτή την κατεύθυνση γίνονται προσπάθειες υποτίμησης του ρόλου της ΕΣΣΔ στη νίκη κατά του φασισμού.

Η ΕΣΣΔ έχασε στον πόλεμο 20 εκατομμύρια ανθρώπους. Η Βρετανία έχασε 375 χιλιάδες και 405 χιλιάδες ανθρώπους έχασε η Αμερική. Στο Ανατολικό Μέτωπο οι ναζιστές είχαν απώλειες τέσσερις φορές μεγαλύτερες απ’ ό,τι σε όλα τα υπόλοιπα μέτωπα μαζί, και σ’ αυτό το μέτωπο πολεμούσε το 85% όλων των βασικών στρατευμάτων της Γερμανίας. Αν πριν η συνεισφορά της ΕΣΣΔ στον πόλεμο και οι ανθρώπινες απώλειές της υποτιμούνταν απλώς, σήμερα γίνονται προσπάθειες να τις λησμονήσουν ολοκληρωτικά! Οι Αμερικανοί στη “γερμανική εκστρατεία” έχασαν 8,5 χιλιάδες άνδρες, η ΕΣΣΔ μόνο στη μάχη του Βερολίνου έχασε 350 χιλιάδες στρατιώτες.

Πώς το κάνουν; Απομονώνουν το γεγονός της εμφάνισης του φασισμού από τις αιτίες που το δημιούργησαν. Την εμφάνιση του φασισμού την αποδίδουν σε ψυχική ασθένεια ενός και μόνο μανιακού ή στα προσβεβλημένα εθνικά αισθήματα των Γερμανών. Συνάμα, αποσιωπούνται οι οικονομικές, κοινωνικές και πολιτικές ρίζες του φασισμού, διότι ο φασισμός υπήρξε πανευρωπαϊκό, ακόμα και αμερικανικό φαινόμενο, αφού οι μεγάλες αμερικανικές εταιρείες ανοιχτά φλέρταραν με το φασισμό. Ο Βρετανός πρέσβης έγραφε, για παράδειγμα, για το φασιστικό καθεστώς του Μεταξά στην Ελλάδα: “Επιτέλους, στη χώρα υπάρχει τάξη και η Ελλάδα πληρώνει τα χρέη της”.

Πρέπει να ομολογήσουμε πως κανένας από τα μέλη τού καραβανιού δεν ήταν προετοιμασμένος γι’ αυτό που επρόκειτο να δει. Το καραβάνι ξεκίνησε με σκοπό να τιμήσει τη μνήμη των δολοφονημένων στα στρατόπεδα, αφού πολλοί σύντροφοί μας είτε πέρασαν από κει είτε πέθαναν με μαρτυρικό θάνατο. Για παράδειγμα, ο γραμματέας του ΚΚΕ, Νίκος Ζαχαριάδης τέσσερα χρόνια πέρασε στο στρατόπεδο Νταχάου. Αυτούς τους ανθρώπους τώρα τους εξισώνουν με τους φασίστες, τα θύματα της βαρβαρότητας με τους βαρβάρους δήμιους.

Στο Άουσβιτς, δεν υπάρχει ούτε ένα μνημείο προς τιμήν των Σοβιετικών στρατιωτών -απελευθερωτές, ούτε μια νύξη δεν γίνεται για την 60ή στρατιά, η οποία απελευθέρωσε τους έγκλειστους στο στρατόπεδο, δεν υπάρχει ούτε μια αναμνηστική πλακέτα! Τόσο τρομερά παιχνίδια με τη μνήμη παίζονται. Ο απελευθερωτικός στρατός αποκαλείται “στρατός κατοχής”, και κανείς, μα κανείς, δεν θέλει να θυμάται τους 600 χιλιάδες Σοβιετικούς στρατιώτες που έπεσαν απελευθερώνοντας την Πολωνία.

Σχεδόν σε κανένα από τα στρατόπεδα που επισκεφτήκαμε δεν τηρείται η μνήμη για το πώς και ποιοι τα απελευθέρωσαν.

Μετά το Άουσβιτς, το καραβάνι επισκέφτηκε το Μπούχενβαλντ. Εκεί μας περίμενε μια δυσάρεστη έκπληξη! Ο σοβιετικός στρατός αποκαλούνταν “στρατός κατοχής” και ο χώρος δεν θύμιζε τόπο μνήμης των θυμάτων του πιο φριχτού ίσως στρατοπέδου θανάτου στην ιστορία των πολέμων, αλλά χώρο των “έγκλειστων”, 5 χρόνια μετά τη λήξη του πολέμου, δήθεν κάποιων “αρχηγών του σοσιαλδημοκρατικού καθεστώτος” (!!).

Το συγκεκριμένο στρατόπεδο απελευθέρωσαν οι Αμερικανοί, και οι έγκλειστοι, γνωρίζοντας πως πλησίαζαν στρατεύματα, τα οποία είτε θα τους σκότωναν, είτε θα τους μετακινούσαν σε άλλο στρατόπεδο, οργάνωσαν εξέγερση. Σύνθημα για την εξέγερση ήταν η λέξη “Σύντροφοι!”, που ακούστηκε από τα μεγάφωνα σαν έκρηξη πυρηνικής βόμβας.

Στο Μπούχενβαλντ, όπου με σφαίρα στο κεφάλι δολοφονήθηκε ο Γενικός Γραμματέας του ΚΚ Γερμανίας, σ. Έρνεστ Τέλμαν, ανακαλύψαμε μια λιτή αναμνηστική πλακέτα. Κάτω από την πλακέτα υπήρχε μια άλλη, που ενημέρωνε σαρκαστικά, πως η πλακέτα προς τιμήν του Έρνεστ Τέλμαν ήταν εγκατεστημένη από το καθεστώς της Ανατολικής Γερμανίας “για σκοπούς προπαγάνδας”.

Εκεί ακριβώς, άνθρωποι του καραβανιού τραγούδησαν στα ρωσικά το περίφημο εμβατήριο “Καμπάνες του Μπούχενβαλντ” – “Άνθρωποι του κόσμου σηκωθείτε για ένα λεπτό!”.

«Καμπάνες του Μπούχενβαλντ» – Τραγούδι των Β. Μουραντέλι – Α. Σόμπολεφ για τους έγκλειστους στα ναζιστικά στρατόπεδα, γραμμένο το 1958:

Μετά το Μπούχενβαλντ, μας “περίμενε” το Μαουτχάουζεν, το ναζιστικό στρατόπεδο στην Αυστρία. Μονάχα εκεί ανάμεσα στα μνημεία των εθνοτήτων που έχασαν τους πολίτες τους στο στρατόπεδο, είδαμε το μνημείο των πεσόντων Σοβιετικών στρατιωτών, μπροστά στο οποίο η ελληνική αντιπροσωπεία τραγούδησε τον Ύμνο της Σοβιετικής Ένωσης.

Πρέπει να σημειώσουμε ότι το Μαουτχάουζεν λειτουργούσε περισσότερο ως στρατόπεδο παραγωγής παρά στρατόπεδο θανάτου: Η παραγωγή του ήταν μεγαλύτερη όλων των υπολοίπων στρατοπέδων μαζί.

Οι έγκλειστοι εργάζονταν (και πέθαιναν) στο διπλανό λατομείο, και αυτά τα γεγονότα είναι γνωστά σε όλους. Αλλά λίγοι γνωρίζουν ότι 45 ιδιωτικές επιχειρήσεις “νοίκιαζαν” από το Μαουτχάουζεν “σκλάβους” και είχαν απ’ αυτές τις συναλλαγές τεράστια κέρδη!

Πρόκειται για τις βιομηχανίες – γίγαντες, που στήριξαν τους ναζιστές, και που όπως ο Κρουπ, πήραν μετά τον πόλεμο άφεση αμαρτιών και έπαιζαν στο εξής πρωταρχικό ρόλο στον “ψυχρό” πόλεμο κατά της ΕΣΣΔ. Αυτές οι επιχειρήσεις λειτουργούν και σήμερα, και από εκατοντάδες αξιωματικούς των ΕΣ-ΕΣ, που υπηρέτησαν στο Μαουτχάουζεν, τιμωρήθηκαν μονάχα 40 άνδρες.

Όταν οι ηλικιωμένοι αγωνιστές με τις κόκκινες σημαίες στα χέρια άρχισαν να τραγουδούν τη “Διεθνή”, οι εργάτες που δούλευαν στην αναστήλωση του στρατοπέδου – μουσείου τραγούδησαν μαζί τους, σηκώνοντας τις σφιγμένες γροθιές.

Τελευταία στάση ήταν το στρατόπεδο Νταχάου, δίπλα στο Μόναχο, όπου στο “βιβλίο εκτελέσεων” υπήρχε μια μικρή υποσημείωση που μας αναστάτωσε όλους: “Οι Σοβιετικοί, όπως σε όλα τα στρατόπεδα, έτσι και στο Νταχάου, έκαναν την πιο σκληρή αντίσταση. Αυτοί ακριβώς έκαναν τις περισσότερες απόπειρες απόδρασης, και απ’ όλους τους έγκλειστους, περισσότερο αυτούς εκτελούσαν για δολιοφθορά. Οι αξιωματικοί έπαιζαν σημαντικό ρόλο”.

Στη διάρκεια της επίσκεψής μας στο Νταχάου, έφτασαν μαθητές Γυμνασίου από το Μόναχο, ενώ μαθητές Λυκείου έφτασαν εκεί, σκαστοί. Ζήτησαν από τους Έλληνες βετεράνους να κρατήσουν τις ελληνικές σημαίες. Από το Μόναχο έφτασε ειδικά εκείνη τη μέρα κι ένας Έλληνας ιερέας για να τελέσει τρισάγιο στη μνήμη των δολοφονημένων στο στρατόπεδο συμπατριωτών μας.

Όσον αφορά στην πόλη Λίντιτσε, πόλη των ανθρακωρύχων της Τσεχίας, η οποία ισοπεδώθηκε, σε αντίποινα για τη δολοφονία του Ράινχαρντ Χάιντριχ, στις αφηγήσεις για τα γεγονότα του 1942 και για την απελευθέρωση της Πράγας, φιγουράριζαν μονάχα τα γελαστά πρόσωπα των Αμερικανών στρατιωτών. Και ούτε λέξη για τους Σοβιετικούς.

Πώς να μάθει κανείς την αλήθεια για τον πόλεμο, όταν τον θυμούνται όλο και πιο σπάνια, και ακόμα σπανιότερα θυμούνται εκείνους, στους οποίους ο κόσμος χρωστά την ελευθερία του κι εμείς την τιμή να λεγόμαστε άνθρωποι και όχι δίποδα όντα.

Ακόμα λιγότερο από τα φυλλάδια του Μουσείου για την πραγματική κατάσταση στη σκακιέρα του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, πληροφορούν τα ελληνικά σχολικά βιβλία Ιστορίας. Κι από πού μπορεί να μάθει την αλήθεια η νεολαία; Από τις ταινίες για τον Ράμπο; Η μνήμη για τον πόλεμο και τους πραγματικούς ήρωές του ακόμα καίει στις καρδιές των ίδιων και των παιδιών τους. Και τι θα γίνει μετά; Στους χώρους των στρατοπέδων θα φυτέψουν τριαντάφυλλα; (Έγραψα και σε λίγα λεπτά διάβασα για την πρόθεση της Βρετανίας να χαρίσει στη Λίντιτσε χίλιες τριανταφυλλιές για να φυτέψουν εκεί, όπου το 1942 εκτελέστηκε όλος ο ανδρικός πληθυσμός της πόλης).

Ας εισακουστούν τα λόγια του Γερμανού πάστορα Μάρτιν Νιμέλερ, του αγωνιστή κατά του ναζισμού, και αργότερα για τον πυρηνικό αφοπλισμό.

«Στην αρχή ήρθαν να πάρουν τους κομμουνιστές, αλλά δεν ήμουν κομμουνιστής και δεν μίλησα. Μετά ήρθαν για τους Εβραίους, αλλά δεν ήμουν Εβραίος και δεν μίλησα. Μετά ήρθαν για τους καθολικούς, αλλά δεν ήμουν καθολικός και δεν μίλησα. Μετά ήρθαν για τους συνδικαλιστές, αλλά δεν ήμουν συνδικαλιστής και δεν μίλησα. Μετά ήρθαν για μένα, αλλά δεν υπήρχε κανείς να με βοηθήσει”».

Ευγενία Ευσταθίου

Το παραπάνω κείμενο είναι αναδημοσίευση από τη ρωσόφωνη εφημερίδα «Αφίνσκιι Κουριέρ», που κυκλοφορεί στην Ελλάδα. Η αντιγραφή έγινε από το τεύχος 146 του περιοδικού «Εθνική Αντίσταση» της ΠΕΑΕΑ-ΔΣΕ.