«Το αγόρι με το ροζ παντελόνι / The boy with pink pants» (Σκηνοθεσία: Margherita Ferri) – 28ο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου Ολυμπίας για Παιδιά και Νέους / OIFF28

Στις 20 Νοεμβρίου 2012, ο δεκαπεντάχρονος Αντρέα Σπετσακατένα έβαλε τέλος στη ζωή του.Το τραγικό αυτό γεγονός, ήταν το πρώτο καταγεγραμμένο περιστατικό στην Ιταλία που ο ψυχολογικός και διαδικτυακός εκφοβισμός συνδεόταν άμεσα με την αυτοκτονία ενός ανηλίκου. Το περιστατικό που πυροδότησε την τραγωδία ήταν η επιλογή του να φορέσει ένα κόκκινο παντελόνι, δώρο της μητέρας του, το οποίο ξέβαψε στο πλύσιμο και είχε γίνει ροζ. Η ταινία αντλεί την έμπνευσή της από αυτή την πραγματική ιστορία.

Ακούγοντας τον Αντρέα να μας εξιστορεί σε voice over την ιστορία της μικρής διάρκειας ζωής του, γνωρίζουμε ότι είναι ήδη νεκρός. Και από την αρχή της ταινίας ευχόμαστε ενδόμυχα -παρότι γνωρίζουμε το τέλος -αυτό το τέλος να είχε αποφευχθεί. Περιμένουμε την ανατροπή, με κάποιο μαγικό τρόπο, κάτι σαν αυτό που περιγράφεται να είναι ένας εφιάλτης. Ένα τρομακτικό όνειρο που κάποια στιγμή θα τελειώσει. Θέλουμε ο Αντρέα να ξυπνήσει και να συνεχίσει τη ζωή του όπως την ονειρευόταν, πριν μεταβεί στη δύσκολη περίοδο της εφηβείας, εκεί όπου η ευαισθησία του, η αθωότητά του, η εξιδανίκευση των χαρακτήρων, η δική του προσωπικότητα -ακόμη υπό διαμόρφωση και ευάλωτη σε μια ηλικία όπου χαρτογραφούνται άγνωστες σκοτεινές εσωτερικές διαδρομές – δεν στάθηκαν σύμμαχοι μπροστά σε αυτό με το οποίο ήρθε αντιμέτωπος. Με τη σκληρότητα των συνομηλίκων του, τη σκληρή όψη της ίδιας της ζωής, σε μια κοινωνία που ακροβατεί ανάμεσα στα βαθιά στερεότυπα και σε μια προσπάθεια αποτίναξής τους, χωρίς όμως να έχει καταφέρει να ισορροπήσει και να βρει την πυξίδα της. Την κατεύθυνση εκείνη που θα δώσει ένα τέλος στο εσωτερικό, ψυχικό και σιωπηλό μαρτύριο που υφίστανται τα παιδιά που υπόκεινται σε εκφοβισμό. Γιατί απλώς η κοινωνία δεν έχει καταφέρει σε βάθος να φέρει τις επαναστατικές τομές, τις ρήξεις των στερεοτύπων που εξακολουθούν να υφίστανται και να καταστρέφουν ζωές ανθρώπων που δεν μπόρεσαν- δεν είχαν τη δύναμη- να τα αντιμετωπίσουν στην πιο ευαίσθητη περίοδο της ζωής τους. Εκεί όπου αναζητάς την αγάπη ακόμη περισσότερο. Εκεί όπου τα πρώτα ερωτικά σκιρτήματα κυριεύουν την ύπαρξή σου. Εκεί όπου δεν έχεις προσδιορίσει ακόμη την ταυτότητα του φύλου σου, όπου ψάχνεσαι, δοκιμάζεις, αναρωτιέσαι, ερωτεύεσαι τον εξιδανικευμένο άνθρωπο, ματαιώνεσαι. Εκεί όπου έχεις μεγάλη ανάγκη να ακούσεις αυτές τις λέξεις: «Ο Αντρέα είναι φίλος», ακόμη κι αν κατά βάθος, μπορεί να ξέρεις ότι αυτός που τις εκφέρει δεν τις εννοεί. Εκεί όπου οι αντιστάσεις σου πέφτουν και αφήνεσαι -εν γνώσει σου -να θυματοποιηθείς, παρότι γνωρίζεις κατά βάθος ότι αυτό δεν σε οδηγεί πουθενά. Όμως δεν έχεις τη δύναμη να αλλάξεις την πορεία σου. Νιώθεις ότι πρόκειται να πέσεις πάνω σε έναν τοίχο, αλλά το μόνο που κυριεύει τη σκέψη σου εκείνη τη στιγμή δεν είναι τίποτε άλλο από το θλιβερό και τρομακτικό συνάμα γεγονός, ότι το μόνο που έχεις και σου απομένει να κάνεις είναι… να επιταχύνεις προς αυτόν.

«Όταν είσαι έφηβος, δεν βλέπεις μεγάλη διαφορά ανάμεσα στο να είσαι κοινωνικά νεκρός και στο να είσαι κανονικά νεκρός» μας λέει ο Αντρέα-μια εξαιρετικά τραγική αλήθεια, που δυστυχώς στον κόσμο των μεγάλων πολλές φορές ξεχνιέται ή περνάει σε δεύτερη μοίρα. Ο Αντρέα απαξιώνεται αργά, βασανιστικά, καθημερινά από τον άνθρωπο που πίστεψε ότι είναι φίλος του, ή μάλλον, από τον άνθρωπο για τον οποίο ένιωσε τη βαθιά ανάγκη να είναι φίλος του, παγιδευμένος ο ίδιος Αντρέα, μέσα σε αυτή την ανάγκη. Στην ανάγκη να πλάσει μια ιδεατή εκδοχή της σχέσης τους, μια εκδοχή που θόλωνε την κρίση του και δεν τον άφηνε να δει την πραγματικότητα όπως ήταν. Είναι η ανάγκη της δημιουργίας μιας ασφαλούς σχέσης. Εκεί όπου θέλεις να νιώθεις ότι σε αγαπούν, ότι σε εκτιμούν άνθρωποι για τους οποίους τρέφεις εκείνο το πλατωνικό, ακόμη απροσδιόριστο εφηβικό συναίσθημα.

Η απαξίωση της προσωπικότητας του εφήβου από την ομάδα των συνομηλίκων έχει πλέον αλλάξει μορφή, όπως έχει αλλάξει δραματικά και ο τρόπος επικοινωνίας των εφήβων με την εισβολή της τεχνολογίας- μια εισβολή που τους έχει βρει απροετοίμαστους, όχι μόνο τους ίδιους αλλά και τους ενήλικες. Πλέον η επίθεση είναι περισσότερο λεκτική, κυρίως διαδικτυακή, και στοχεύει κατευθείαν στα ενδόμυχα της ύπαρξης. Σε εκείνη τη στιγμή της προσωπικής αποκάλυψης, της εξωτερίκευσης, της προσπάθειας του εφήβου να μοιραστεί αυτό που νιώθει και να το φέρει στο φως.

«Οι λέξεις είναι σαν τις γλάστρες», μας λέει ο Αντρέα, «που πέφτουν από τα μπαλκόνια. Αν είσαι τυχερός, δεν θα σε πετύχουν και θα συνεχίσεις τον δρόμο σου. Αλλά αν είσαι λίγο πιο αργός, ας πούμε, σε χτυπούν δυνατά και σε σκοτώνουν».

Αργός. Δηλαδή, αν δεν προλάβεις να συγχρονιστείς με τους ρυθμούς που σου επιβάλλουν. Αν δεν προλάβεις, σε αυτή την κούρσα ταχύτητας, να αποδείξεις ότι είσαι το «γερό άλογο» που αντέχει.

Το 28ο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου Ολυμπίας για Παιδιά και Νέους ολοκληρώθηκε στις 6 Δεκεμβρίου και, για μια ακόμη χρονιά, άφησε μέσα από τις ταινίες του τα παιδιά και τους εφήβους να «μιλήσουν». Να μας δείξουν την πυξίδα τους, να μας υποδείξουν τα σωστά σημεία προσανατολισμού, αναζητώντας την ταυτότητά τους, φωνάζοντας την ανάγκη τους για επικοινωνία και ψάχνοντας με πείσμα και επιμονή ανθρώπους να τους ακούσουν. Αναζητώντας και ιχνηλατώντας κρυμμένα και θαμμένα οικογενειακά μυστικά, απέδειξαν ότι η φαντασία και ο τρόπος σκέψης τους αποδεικνύονται συχνά πολύ πιο αποτελεσματικοί από τον στείρο και περιχαρακωμένο τρόπο σκέψης των ενηλίκων. Μας υπέδειξαν τρόπους για το πώς μπορεί κανείς να διαχειριστεί την ανθρώπινη απώλεια και, κυρίως, πώς μπορεί να την ελαφρύνει, αξιοποιώντας κάθε μέσο και αρπάζοντας κάθε ευκαιρία που μπορεί να τον φέρει πιο κοντά στο πρόσωπο με το οποίο η έλλειψη επικοινωνίας πληγώνει, ωστόσο οι εγωκεντρισμοί και οι άκαμπτες στάσεις δεν αφήνουν περιθώριο να γεφυρωθεί.

Ακούσαμε σε μια από τις ταινίες που προβλήθηκαν έναν πατέρα να λέει: «Τα έκανα όλα λάθος». Αλλά στην παραδοχή δεν βρίσκεται, πολλές φορές, η αφετηρία;

Μια αφετηρία που μπορεί να αλλάξει τις διαδρομές των ενηλίκων, φέρνοντάς τους πιο κοντά στις πραγματικές ανάγκες των παιδιών. Στην εδραίωση μιας σχέσης μέσα στην οποία εκείνα θα νιώθουν ασφαλή, τόσο, ώστε αυτή η ασφάλεια να λειτουργεί ως εφαλτήριο για τη δημιουργία υγιών σχέσεων στην πορεία της ζωής τους. 

Κι αν η μαμά του Αντρέα δεν πρόλαβε να δει τον δικό της γιο να βαδίζει προς μια τέτοια πορεία, τα λόγια της χτυπούν κατευθείαν στην καρδιά μας:

«Σίγουρα έκανα λάθη με τον γιο μου. Αλλά το ότι τον άφησα να φορέσει εκείνο το ροζ παντελόνι δεν ήταν ένα από αυτά…».