Σεργκέι Σεργκέγιεβιτς Προκόφιεφ

Σεργκέι Σεργκέγιεβιτς Προκόφιεφ, σοβιετικός συνθέτης, πιανίστας και μαέστρος. Καλλιτέχνης του Λαού της ΣΟΣΔΡ (1947). Γιος αγρονόμου, ο Προκόφιεφ άρχισε να μελετά μουσική σε ηλικία 5 χρόνων, κοντά στη μητέρα του. Τα καλοκαίρια του 1902 και του 1903 σπούδασε με τον Ρ.Λ. Γκλιέρ που πήγε ειδικά στη Σαντσόφκα να του παραδώσει μαθήματα.

Όταν μπήκε στο Ωδείο της Πετρούπολης, το 1904, ο Προκόφιεφ είχε ήδη συνθέσει τέσσερις όπερες, μια συμφωνία, δύο σονάτες και άλλα κομμάτια για πιάνο. Το 1909 αποφοίτησε.

Στη διάρκεια της προεπαναστατικής δεκαετίας συνέθεσε σε αρκετές μορφές. Από το 1908 εμφανιζόταν τακτικά ερμηνεύοντας τα έργα του σαν πιανίστας και μαέστρος. Την άνοιξη του 1918 ταξίδεψε στις ΗΠΑ, μέσω Ιαπωνίας. Έμεινε στο εξωτερικό 15 χρόνια. Τα τέσσερα πρώτα χρόνια έζησε στην Αμερική και την Ευρώπη (κυρίως τη Γαλλία), συμμετέχοντας στην παραγωγή των σκηνικών του έργων, πραγματοποιώντας ένα εξαιρετικά εκτεταμένο πρόγραμμα συναυλιών. Το 1922 έζησε στη Γερμανία και από το 1923 στο Παρίσι. 

Τα χρόνια που έζησε στο εξωτερικό, ο Προκόφιεφ ενδιαφέρθηκε για τις θεατρικές μορφές. Ανάμεσα στις όπερες που έγραψε σε αυτή την περίοδο της σταδιοδρομίας του είναι «Ο φλεγόμενος άγγελος» (1919-27), ένα εκφραστικό δράμα βασισμένο σε μυθιστόρημα του Β. Μπριούσοφ και «Η αγάπη των τριών πορτοκαλιών» (1919), μια κωμική όπερα βασισμένη σε ένα έργο του Κ. Γκότσι. 

«Η ρωσική γλώσσα πρέπει να ηχεί στα αυτιά μου. Πρέπει να μιλώ με ανθρώπους που έχουν τη δική μου σάρκα και το δικό μου αίμα, έτσι ώστε να ξαναποκτήσω αυτό που μου λείπει εδώ: τα τραγούδια τους, τα τραγούδια μου» (Σ. Προκόφιεφ: Άρθρα και Πηγές, 1965, σ. 377)

Το 1927 και το 1929 περιόδευσε στην ΕΣΣΔ. Το 1932 αποφάσισε να επιστρέψει οριστικά στην πατρίδα του. Από το 1933 δίδαξε για αρκετά χρόνια σύνθεση στη μεταπτυχιακή σχολή του Ωδείου της Μόσχας. Στο μπαλέτο του «Ρωμαίος και Ιουλιέτα» (1935-36) ο συνθέτης δημιούργησε εικόνες σαιξπηρικού βάθους. Η όπερα «Συμεών Κότκο» που βασίστηκε στην ιστορία «Είμαι παιδί της εργατιάς» του Β. Κατάγεφ (1930) στόχευσε στο δύσκολο πρόβλημα της αφομοίωσης σύγχρονων θεμάτων στην όπερα. Στα χρόνια πριν το Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο οι συνθέσεις για το θέατρο και τον κινηματογράφο αποτέλεσαν σημαντικό μέρος της δημιουργίας του. Συνεργάστηκε με τους μεγαλύτερους Σοβιετικούς σκηνοθέτες, τον Β. Μέγερχολντ, τον Α.Τάιροφ και τον Σ. Αϊζενστάιν. Από τα σημαντικότερα έργα του ήταν η μουσική που έγραψε για την ταινία «Αλέξανδρος Νιέφσκι. Ο συνθέτης στράφηκε σε λαϊκά ιστορικά και πατριωτικά θέματα. 

Στη δεκαετία του 1930, ο Προκόφιεφ έγραψε και μουσική για παιδιά, τραγούδια, μια συλλογή κομματιών για πιάνο με τίτλο «Παιδική σουίτα» (1935) και το «Ο Πέτρος και ο Λύκος» (1936), ένα συμφωνικό παραμύθι για αφηγητή και ορχήστρα.

Το 1940 άρχισε να εργάζεται σχεδόν συγχρόνως σε ένα μεγάλο αριθμό συνθέσεων: μια σονάτα για βιολί και πιάνο, τρεις σονάτες για πιάνο (την έκτη, έβδομη και όγδοη), τη λυρική κωμική όπερα «Αρραβωνιάσματα στο μοναστήρι» και το μπαλέτο «Σταχτοπούτα» (Κρατικό Βραβείο ΕΣΣΔ, 1946) Η ολοκλήρωση των περισσότερων από αυτά τα έργα καθυστέρησε στη διάρκεια του Μεγάλου Πατριωτικού Πολέμου. Η όπερα του Προκόφιεφ «Πόλεμος και Ειρήνη» βασισμένη στο μυθιστόρημα του Λ.Ν. Τολστόι) είναι από τις κεντρικές ολόκληρης της σταδιοδρομίας του. Ο πόλεμος είναι κεντρικό θέμα και άλλων συνθέσεων του εκείνων των χρόνων, όπως της έβδομης σονάτας για πιάνο (1939-42, Κρατικό βραβείο της ΕΣΣΔ, 1943) και της Πέμπτης και Έκτης Συμφωνίας (1944 και 1945-47). Η τελευταία όπερα του Προκόφιεφ «Η ιστορία ενός αληθινού ανθρώπου» (1947-48, βασισμένη σε έργο του Μπ. Πολεβόι) σχετίζεται και αυτή με το θέμα του πολέμου.

Στα μεταπολεμικά χρόνια συνεχίστηκε η καλλιτεχνική δημιουργία του ενώ τα θέματα των παιδιών και των νέων συνέχισαν να έλκουν την προσοχή του συνθέτη, όπως μαρτυρά η φωνητική – συμφωνική σουίτα «Χειμωνιάτικη φωτιά» (1949) και το ορατόριο «Στη φρουρά της Ειρήνης» (1950 κείμενα του Σ. Μαρσάκ) και στα δύο έργα απονεμήθηκε το Κρατικό βραβείο της ΕΣΣΔ, το 1951. Το ίδιο μαρτυρά και το μπαλέτο «Το πέτρινο λουλούδι» (1948-50, βασισμένο σε παραμύθια του Π. Μπάζοφ) και η Έβδομη Συμφωνία (1951-52) για την οποία ο Προκόφιεφ έλαβε το 1957 το βραβείο Λένιν. 

Το 1946, ο Προκόφιεφ τιμήθηκε με το Κρατικό βραβείο της ΕΣΣΔ για την Πέμπτη Συμφωνία, την όγδοη σονάτα για πιάνο και τη μουσική του για το πρώτο μέρος της ταινίας «Ιβάν ο Τρομερός». Το 1947 έλαβε πάλι το Κρατικό βραβείο της ΕΣΣΔ για την πρώτη του σονάτα για βιολί και πιάνο.

Ο Προκόφιεφ κατέχει μια σημαντική θέση στην ιστορία της σοβιετικής και της παγκόσμιας μουσικής σαν ένας νεωτεριστής συνθέτης, που δημιούργησε ένα πρωτότυπο ύφος. Στόχος του συνθέτη ήταν και η απελευθέρωση από τη στατικότητα και τις παραδοσιακές συμβάσεις της όπερας και του μπαλέτου. Στο μπαλέτο ισχυροποίησε το ρόλο της παντομίμας και στην όπερα απέρριψε τα έμμετρα λιμπρέτα, αντικαθιστώντας τα με πεζό λόγο. Πλούτισε τη φωνητική εκφραστικότητα της όπερας, χρησιμοποιώντας εκτεταμένα ένα είδος απαγγελίας, μια ρευστή και ευλύγιστη μίμηση των κυματισμών του λόγου. 

Στις όπερες του Προκόφιεφ χαρακτηριστική είναι η πλήρης εκμετάλλευση της δραματικής τέχνης. Επιπλέον, τα έργα του για πιάνο αποτελούν σημαντικό μέρος της καλλιτεχνικής του κληρονομιάς και αποκάλυψαν με εντελώς ξεχωριστό τρόπο την πιανιστική του τέχνη. Η έλξη του στα έπη φανερώνεται στα συμφωνικά του έργα (τις συμφωνίες, τις οβερτούρες και τις σουίτες) και στα φωνητικά – συμφωνικά του έργα (τα ορατόρια και τις καντάτες).

Ο Προκόφιεφ επηρέασε έντονα το έργο πολλών Σοβιετικών και ξένων συνθετών. Ανάμεσα στο 1955 και το 1967 εκδόθηκαν 20 τόμοι των συνθέσεων του. Τιμήθηκε με το παράσημο της Κόκκινης Σημαίας Εργασίας.

Abc πληροφορίες παρμένες από τη Μεγάλη Σοβιετική Εγκυκλοπαίδεια