Όταν η Τζένη Καρέζη ερμήνευε μεγάλα τραγούδια στον κινηματογράφο και στο θέατρο

Η Τζένη Καρέζη γεννήθηκε στις 12 Ιανουαρίου 1934 στην Αθήνα, αλλά μεγάλωσε στην Θεσσαλονίκη. Δύσκολα χρόνια. Χρόνια κατοχής.

Από τα παιδικά της χρόνια θυμάται ένα περιστατικό, από ένα βομβαρδισμό της Θεσσαλονίκης, που μικρή καθώς ήταν, η μητέρα της για να την καθησυχάσει της έβαλε ν’ ακούσει την Ενάτη του Μπετόβεν. Τότε, μια ομορφιά, μια ευτυχία εισέβαλε στο δωμάτιο και οι απίστευτοι ήχοι έδιωξαν κάθε φόβο, όπως έλεγε η ίδια.

Σε νεαρή ηλικία κατέβηκε στην Αθήνα. Σπούδασε στη Δραματική Σχολή του Εθνικού Θεάτρου, για να γίνει μια σπουδαία ηθοποιός.

Μέσα από τις κινηματογραφικές ταινίες και από το θέατρο, όταν οι ρόλοι το απαιτούσαν, η Τζένη Καρέζη ερμήνευσε μια σειρά από τραγούδια μεγάλων συνθετών. Μουσικοσυνθέτες, όπως ο Σταύρος Ξαρχάκος, ο Μίκης Θεοδωράκης, ο Μάνος Χατζιδάκις, ο Μίμης Πλέσσας, η Ελένη Καραΐνδρου, ο Γιάννης Σπανός, ο Γιάννης Μαρκόπουλος, ο Κώστας Καπνίσης, ο Αργύρης Κουνάδης, ο Θάνος Μικρούτσικος, ο Σταμάτης Κραουνάκης και άλλοι, συνεργάστηκαν με την Τζένη Καρέζη, για τις ανάγκες των 33 ταινιών και των 70 θεατρικών παραστάσεων που έπαιξε.

Η ίδια βέβαια, έδωσε περισσότερο βάρος στην ηθοποιία. Όταν όμως έπρεπε να τραγουδήσει, ήταν εκφραστικότατη και έδινε τον καλύτερο εαυτό της. Είχε μια εσωτερικότητα σπάνια και φαινόταν σαν να τραγουδούσε με ευκολία, δύσκολα και απαιτητικά τραγούδια. Απέδιδε όμως, με την ερμηνεία της, στο σύνολό του, όλο το νόημα των στίχων των τραγουδιών.

Ενδεικτικά κάποιες ταινίες με τραγούδια που ερμήνευσε η Τζένη Καρέζη: «Το νησί των γενναίων» (1959) – μουσική Μάνος Χατζιδάκις, «Κόκκινα φανάρια» (1963), «Λόλα» (1964 – μουσική Σταύρος Ξαρχάκος και άλλες.

Στο θέατρο ερμήνευσε υπέροχα, τραγούδια από την «Γειτονιά των αγγέλων», τον «Εχθρό Λαό» σε μουσική Μίκη Θεοδωράκη, «το Μεγάλο μας Τσίρκο» σε μουσική Σταύρου Ξαρχάκου, το «Διαμάντια και μπλουζ» σε μουσική Ελένης Καραΐνδρου και άλλα.

«… ποτέ δεν φέρθηκα σαν σταρ, ούτε στην οικογένειά μου, ούτε στους φίλους μου. Δεν άφησα ποτέ αυτή τη λέξη, ή αν θες αυτή την αίσθηση, να μου αλώσει τη ζωή. Για μένα μια στιγμή ευτυχίας πάνω στη σκηνή, ισοδυναμεί με χιλιάδες εξώφυλλα και συνεντεύξεις».

***

Μην τον ρωτάς τον ουρανό
Στίχοι: Γιάννης Ιωαννίδης, Παναγιώτης Κοκοντίνης – Μουσική: Μάνος Χατζιδάκις

Από την ταινία “Το νησί των γενναίων” (1959)
(πρώτη εκτέλεση)

Λόγο τον λόγο και ξεχαστήκαμε
μας πήρε ο πόνος και νυχτωθήκαμε
σβήσε το δάκρυ με το μαντήλι σου
να πιω τον ήλιο μέσ’ απ’ τα χείλη σου

Μην τον ρωτάς τον ουρανό
τι σύννεφο και το φεγγάρι
Στο βλέμμα σου το σκοτεινό
κάτι απ’ τη νύχτα έχει πάρει

Ό,τι μας βρήκε κι ό,τι μας λύπησε
σαν το μαχαίρι κρυφά μας χτύπησε
σβήσε το δάκρυ με το μαντήλι σου
να πιω τον ήλιο μέσ’ απ’ τα χείλη σου

***

Δεν έχει αρχή
Στίχοι: Βαγγέλης Γκούφας  –  Μουσική: Σταύρος Ξαρχάκος

Από την ταινία  “Λόλα” (1964)

Δεν έχει αρχή, δάκρυα βροχή
Τέλος δεν έχει ο ουρανός
Ποιος θα βρεθεί, βαριά η ψυχή
Να μου το πει, πού θα σταθώ
Να σου το πω, γιατί να φύγεις

Για ένα φιλί, δεν έχει αρχή
Τέλος δεν έχει μου ο καημός
Πόνος πικρός, κόσμος μικρός
Για ένα φιλί, πικρό φιλί
Δάκρυα βροχή, γιατί να φύγεις

***

Μακριά σου ένα χρόνο
Στίχοι: Αλέκος Σακελλάριος – Μουσική: Μίμης Πλέσσας

Από την ταινία «Η νύφη το έσκασε» (1962)

***

Η Μαργαρίτα η Μαργαρώ
Στίχοι – μουσική: Μίκης Θεοδωράκης

Από την ταινία “Ποια είναι η Μαργαρίτα” (1961)

Η μουσική της ταινίας είναι του Γιάννη Μαρκόπουλου, όμως σ’ αυτήν ακούστηκε το τραγούδι του Μίκη Θεοδωράκη.  

***

Τζένη Καρέζη – Γιάννης Φέρτης. Από την ταινία «Ποια είναι η Μαργαρίτα» (1961)

***

Τζένη Καρέζη. Από την ταινία «Ποια είναι η Μαργαρίτα» (1961)

***

Δυο τραγούδια από τη ταινία «Μια σφαίρα στην καρδιά»
Μίκης Θεοδωράκης – Τζένη Καρέζη

Πήρα τους δρόμους τ’ ουρανού
(Τάσος Λειβαδίτης)

Να ‘χα δυο χέρια δύο σπαθιά
να σε σκεπάσω αγάπη μου
να μη σ’ αγγίξει ο πόνος.
Να ‘μουν αητός, να ‘χα φτερά
για να σε πάρω μακριά
να μη σε βρίσκει ο χρόνος.

Έφυγ’ η μέρα μας πικρή
κι άρχισε να βραδιάζει
μες στο τραγούδι το αίμα μου
κόμπο τον κόμπο στάζει.

Πήρα τους δρόμους τ’ ουρανού
τα σύννεφα κυνήγησα
μίλησα με τ’ αστέρια.
Έψαξα νότο και βοριά
για να σου φέρω τη χαρά
μα έμεινα μ’ άδεια χέρια.

*

Κουράστηκα να σε κρατώ
(Δημήτρης Χριστοδούλου)

Κουράστηκα να σε κρατώ
πόνε από το χέρι
το δρόμο να βαδίζουμε
μαζί χωρίς χαρά
να ‘χουμε για παρηγοριά
ένα θλιμμένο αγέρι
πουλιά που τα ‘δερνε η βροχή
και ‘χάσαν τα φτερά

Κάνε φωνή μου υπομονή
τραγούδι μου κρατήσου
ξέχασε την παλιά πληγή
και παίξε την ψυχή σου.

Βαρέθηκα τον πόνο μου
να μου μιλάει για πόνο
δεν την αντέχω τη φωνή
να λέει για την πληγή
να μου μιλάει για συμφορά
και για τον πόνο μόνο
για τη μεγάλη ώρα μας
που θα μας πάρει η γη

***

***

Το παράπονο
Στίχοι: Λευτέρης Παπαδόπουλος Μουσική: Σταύρος Ξαρχάκος

Από την ταινία “Τα κόκκινα φανάρια” του Βασίλη Γεωργιάδη  (1963)

***

Η Τζένη Καρέζη στην ταινία «Τα κόκκινα φανάρια»

***

Παραμύθι (Κόκκινη κλωστή δεμένη)
Στίχοι: Γιώργος Ζερβουλάκος – Μουσική: Σταύρος Ξαρχάκος

Ακούστηκε στην ταινία «Λυσιστράτη» (1972)

Σενάριο: Γιάννης Νεγρεπόντης (πάνω στην κωμωδία του Αριστοφάνη)
Σκηνοθεσία: Γιώργος Ζερβουλάκος

Κόκκινη κλωστή δεμένη
στην ειρήνη μπερδεμένη
δώσε κλώτσο να γυρίσει
παραμύθι ν’ αρχινήσει

Η αγάπη κι η ομόνοια
κάτω σπάθες και κανόνια
Κατεβήκανε μια μέρα
στο Λιτόχωρο πιο πέρα

Παραμύθι παραμύθι
το κουκί και το ρεβύθι
βοήθησε κι εσύ να γένει
όλη η γης αγαπημένη

Αθηναίοι και Μανιάτες
αγκαλιά στήθια και πλάτες
βρε κάνουν έρωτα σαν πρώτα
στην Πεντέλη, στον Ευρώτα

Ο παππούς δουλειά στ’ αμπέλι
ρώγες, ήλιος, κοκκινέλι
στο κοπέλι αλληθωρίζει
και τον χάρο φοβερίζει

Παραμύθι παραμύθι
το κουκί και το ρεβύθι
βοήθησε κι εσύ να γένει
όλη η γης αγαπημένη

***

Από το παράθυρό σου
Στίχοι: Ιάκωβος Καμπανέλλης – Μουσική: Μίκης Θεοδωράκης

Από την θεατρική παράσταση «Γειτονιά των Αγγέλων» (1963)

Ερμηνευτές: Τζένη Καρέζη – Νίκος Κούρκουλος

***

***

Λαχτάρησα μια χώρα
Στίχοι: Ιάκωβος Καμπανέλλης – Μουσική: Μίκης Θεοδωράκης

Λαχτάρησα μια χώρα
γυρεύω ένα νησί
που οι άνθρωποι να λένε
ό,τι μου λες κι εσύ

Βροχούλα στα μαλλιά σου
στα μάτια η χαραυγή
φωνή που σε θηλάζει
μια μάνα υπομονή

Να σπείρω ένα χωράφι
και κάθε πρωινό
πόση ζωή έχει πάρει
να βγαίνω να μετρώ

Θέλω να σε κρατήσω
θέλω να σ’ αγαπώ
για όσα έχω σωπάσει
να σκύψω να σου πω

Κι αν θα μεγαλώσεις
το λάδι απ’ την ελιά
ίσια να το μοιράσεις
στα δώδεκα παιδιά

Να ρίξουν ένα γέλιο
να πάει ως την πηγή
να σηκωθούν οι μέρες
πού καρτερούν εκεί

***

Χάθηκα μέσα στη ζωή μου
Στίχοι: Λούλα Αναγνωστάκη – Μουσική: Ελένη Καραΐνδρου

Από την τελευταία θεατρική παράσταση της Τζένης Καρέζη, «Διαμάντια και μπλουζ» (1989)

Αύγουστος, φώτα στην παραλία
τα πλοία φεύγουν για τα νησιά
φεύγουν οι φίλοι, φεύγουν τα πλοία
με γέλασες και είναι αργά

Αύγουστος, φώτα στην παραλία
πήγε χαμένη η εκδρομή
φύγαν οι φίλοι, φύγαν τα πλοία
δεν ήρθες κι άρχισε η βροχή

Ήρθε ο Σεπτέμβρης, ήρθε ο χειμώνας
στην παραλία τη σκοτεινή
χάθηκα μέσα στη ζωή μου
χάθηκα μέσα στη βροχή

«Διαμάντια και μπλουζ» – Θεατρικό έργο της Λούλας Αναγνωστάκη

***

Η Τζένη Καρέζη, ανάμεσα σε συντελεστές του θεατρικού έργου της Λούλας Αναγνωστάκη «Διαμάντια και μπλουζ»

***

Τζένη Καρέζη – Κώστας Καζάκος

***

Το μεγάλο μας Τσίρκο
Στίχοι: Ιάκωβος Καμπανέλλης – Μουσική: Σταύρος Ξαρχάκος

Τζένη Καρέζη  –  Νίκος Ξυλούρης

Μεγάλα νέα φέρνω από κει πάνω
περίμενε μια στάλα ν’ ανασάνω
και να σκεφτώ αν πρέπει να γελάσω
να κλάψω, να φωνάξω, ή να σωπάσω.

Οι βασιλιάδες φύγανε και πάνε
και τώρα στο λιμάνι κάτω στο γιαλό
οι σύμμαχοι τους στέλνουν στο καλό.
Καθώς τα μαγειρέψαν και τα φτιάξαν
από ‘ξαρχής το λάκκο τους εσκάψαν
κι’ από κοντά οι μεγάλοι μας προστάτες
αγάλι-αγάλι εγιναν νεκροθάφτες
και ποιος πληρώνει πάλι τα σπασμένα
και πώς να ξαναρχίσω πάλι απ’την αρχή
κι’ ας ήξερα τουλάχιστον γιατί.

Το ριζικό μου ακόμα τι μου γράφει
το μελετούνε τρεις μηχανογράφοι
θα μας το πουν γραφιάδες και παπάδες
με τύμπανα, παράτες και γιορτάδες.
Το Σύνταγμα βαστούν χωροφυλάκοι
και μέσα στο παλάτι οι παλατιανοί
προσμένουν κάτι νέο να φανεί.

Στολίστηκαν οι ξένοι τραπεζίτες
ξυρίστηκαν οι Έλληνες μεσίτες
εφτά ο τόκος, πέντε το φτιασίδι
σαράντα με το λάδι και το ξύδι
κι αυτός που πίστευε και καρτερούσε
βουβός φαρμακωμένος στέκει και θωρεί
τη λευτεριά που βγαίνει στο σφυρί.

Λαέ μη σφίξεις άλλο το ζωνάρι
μην έχεις πια την πείνα για καμάρι
οι αγώνες πούχεις κάμει δεν φελάνε
το αίμα το χυμένο, αν δεν ξοφλάνε.
Λαέ μη σφίξεις άλλο το ζωνάρι
η πείνα το καμάρι είναι του κιοτή
του σκλάβου που του μέλλει να θαφτεί.

* κιοτής: ο φοβιτσιάρης, που του λείπει το θάρρος.

Το 1973 σε σκηνοθεσία του Κώστα Καζάκου, λόγια του Ιάκωβου Καμπανέλλη, μουσική Σταύρου Ξαρχάκου και ερμηνευτή τον Νίκο Ξυλούρη, με συμμετοχή ολόκληρου του θιάσου, παίζεται στον θέατρο “Αθήναιον”, απέναντι από το Πολυτεχνείο, “Το Μεγάλο μας Τσίρκο”.  Απαιτούσε τόλμη μέσα στη δικτατορία, το ανέβασμα μιας τέτοιας παράστασης.

Η Τζένη Καρέζη έλεγε για Το Μεγάλο μας Τσίρκο: «… Έπρεπε να είναι κάτι σαν λαϊκό πανηγύρι, να κλείνει μέσα του πολλή ρωμιοσύνη και μέσα από τη σάτιρα, τον αυτοσαρκασμό, το γέλιο και το δάκρυ, να μιλήσουμε για τους καημούς και τα όνειρα της φυλής μας…»

Όλες οι παραστάσεις είχαν μεγάλη προσέλευση κόσμου, αλλά και μεγάλα εμπόδια από την χούντα. Ο Καζάκος και η Καρέζη φυλακίστηκαν. Το έργο παίχτηκε πάλι, μετά την πτώση της χούντας.

Τζένη Καρέζη – Κώστας Καζάκος, «Το Μεγάλο μας Τσίρκο»

*

Το Μεγάλο μας Τσίρκο

*

Ο Άσωτος
Στίχοι: Ιάκωβος Καμπανέλλης – Μουσική: Σταύρος Ξαρχάκος

Ωχ τι χορός, ωχ τι καημός
ως τη χαρά του κόσμου

Στον δίσκο βινυλίου, “Το Μεγάλο μας Τσίρκο”, υπήρχε και ένα  45άρι με δύο τραγούδια: “Ο Άσωτος”, που το τραγούδησε η Καρέζη και το “Προσκύνημα”, με ερμηνευτή τον Νίκο Δημητράτο και συμμετοχή της Τζένης Καρέζη και του Κώστα Καζάκου. Αφιερωμένα στα γεγονότα και στα θύματα του Πολυτεχνείου. Αφιερωμένα και στους νέους που αγωνίστηκαν εκείνη την εποχή για να φύγει η χούντα, αλλά, και σαν διαχρονικά τραγούδια που είναι, μπορούμε να πούμε και στους νέους σήμερα που αγωνιούν και αγωνίζονται για ένα φωτεινό μέλλον.

Του ασώτου τον γυρισμό
θέλω να ιστορήσω
Κι όπως τον είδα να τον δω
και να τον τραγουδήσω

Με την ερημιά μες στην καρδιά
και το φαρμάκι ζούσε
Κι αν είχε δίκιο ή άδικο
τον ουρανό ρωτούσε

Πήρα λαούτα και βιολιά
και παν και τον γυρεύουν
Κι ολοδρομίς ομολογούν
και πίνουν και χορεύουν

Γύρισε πίσω ακριβογιέ
γύρνα συχώρεσέ μας
Το δίκιο που χαλάσαμε
γύρνα και μοίρασέ μας

Έχει ανοστεύσει το ψωμί
και το νερό στη βρύση
Έχει τρεις χρόνους ο καλός
ύπνος να με κοιμήσει

Ο λόγος πάει στην ερημιά
κι η ερημιά ματώνει
Κλαίει για ένα προσκέφαλο
και κάταστρο σεντόνι

Έλα ακριβέ άσωτε γιε
έλα δασκάλεψέ μας
Σκύψε να μας ιδείς καλά
και γλυκομίλησέ μας

Ωχ τι χορός, ωχ τι καημός
ως τη χαρά του κόσμου
Ωχ τι ομορφιά παλικαριού
και μυρωδιά του δυόσμου

Άσωτος γιος κι ο λογισμός
άσωτος κι ακριβός μας
Σαν ήλιος, σαν αυγερινός
σαν φως των ομματιών μας

Επιμέλεια αφιερώματος: Στρατής Γαλιάτσος