Πάμπλο Νερούδα: Σαντίνο, Εκείνος ο Φίλος (18.5.1895-21.2.1934)

Αουγούστο Σέσαρ Σαντίνο – Augusto César Sandino (Αugusto Nicolás Calderón de Sandino y José de María Sandino): Νικαράγουα. Γεννήθηκε στις 18 Μαΐ. 1895 στο Νικινόμο – Δολοφονήθηκε στις 21 Φεβ. 1934 στη Μανάγουα. Ο Στρατηγός των Ελεύθερων Ανδρών και Γυναικών.

Πάμπλο Νερούδα

Αουγούστο Σέσαρ Σαντίνο

*

Από την ποιητική συλλογή Επικό Τραγούδι (1960)

Πρώτη ελληνική έμμετρη μετάφραση – Σημείωση – Επίμετρο

(3 VIDEO)

Μπάμπης Ζαφειράτος – Μποτίλια Στον Άνεμο

*

«Θέλω μια πατρίδα ελεύθερη ή να πεθάνω»

Ο Σαντίνο στο Μεξικό, 1930. (Πηγή: http://www.mediateca.inah.gob.mx)

 Αν οι Αμερικανοί δεν είχαν πωρωμένες συνειδήσεις από τα υλικά αγαθά, δεν θα ξεχνούσαν τόσο εύκολα ότι ένα έθνος, αργά ή γρήγορα, όσο αδύναμο κι αν είναι, κερδίζει την ελευθερία του, και ότι κάθε κατάχρηση εξουσίας επισπεύδει την καταστροφή αυτού που την κατευθύνει.
Τραβάμε για τον ήλιο της ελευθερίας ή για το θάνατο· κι αν πεθάνουμε, δεν έχει καμιά σημασία· ο αγώνας μας  θα κρατηθεί ζωντανος. Άλλοι θα μας ακολουθήσουν.

(Ο Σαντίνο στον Βορειοαμερικανό δημοσιογράφο Κάρλτον Μπίαλς, 2 Φεβ. 1928) [*]

Η σημαία του Σαντίνο. (Πηγή φωτό: https://enbatallas.wordpress.com/)

[X]

Εκείνος Ο Φίλος

Πάμπλο Νερούδα

Μετά ο Σαντίνο διάσχισε τη σέλβα
κι άδειασε το αγιασμένο του μπαρούτι
κόντρα στους πεζοναύτες μπαντολέρος,
της Νέας Υόρκης γέννημα και θρέμμα·
αστράφτει η γη, οι φυλλωσιές βροντάνε
κι ούτε που πήρε είδηση ο Γιάνκης.
Στην τρίχα ήταν ντυμένος για τη μάχη,
τ’ άρβυλα γυαλισμένα και τα όπλα,
αλλά έμαθε σύντομα στην πράξη
Σαντίνο τι εστί και Νικαράγουα·
παντού οι ξανθοί ληστές βρίσκανε τάφο:
ο αέρας, το νερό, το δέντρο, ο δρόμος,
γένναγαν τους αντάρτες του Σαντίνο,
μέχρι κι όταν ξεβούλωναν το ουίσκυ·
κι από αιφνίδιο θάνατο αρρωστήσαν
οι ένδοξοι μαχητές της Λουιζιάνας,
οι μαθημένοι νέγρους να κρεμάνε,
δείχνοντας το υπεράνθρωπό τους θάρρος:
δύο χιλιάδες με κουκούλες για έναν
αράπη, ένα κλαδί και μια κρεμάλα.

Εδώ ήταν αλλιώς οι επιχειρήσεις:
όρμαγε, καραδόκαγε ο Σαντίνο,
ολόιδιος με τη νύχτα που καλπάζει,
της θάλασσας το φέγγος που σκοτώνει.
Ήτανε πύργος με σημαίες ο Σαντίνο,
ήταν ένα ντουφέκι ελπιδοφόρο.

Στο Γουέστ Πόιντ αλλιώτικα είχαν μάθει,
η εκπαίδευση ήταν σκέτη θεωρία:
ποτέ δε διδαχτήκαν στη σχολή τους
πως ίσως σκοτωθείς σαν πας για φόνο:
οι Γιάνκηδες δεν είχαν μάθει πόσο
αυτή τη μαύρη γη μας αγαπάμε
και πως για τις σημαίες μας πολεμάμε
που από έρωτα και πόνο είναι φτιαγμένες.

Κι αφού στη Φιλαδέλφεια δεν τους το ’παν
το εμπέδωσαν στη Νικαράγουα μ’ αίμα,
που ο Καπετάν Λαός τούς καρτερούσε:
Αουγούστο Σ. Σαντίνο τονε λέγαν.

Και στο τραγούδι ετούτο τ’ όνομά του
υπέροχο σαν μια έκρηξη θα μείνει
το φως και τη φωτιά του να μας δίνει
του αγώνα του το δρόμο να τραβάμε.

Επικό Τραγούδι
Εθνικό Τυπογραφείο Κούβας, 1960
Mετάφραση: Μπάμπης Ζαφειράτος, 10 Αυγούστου 2017

*

Σημείωση

Ο Σαντίνο (κέντρο) στη Μέριδα του Γιουκατάν, Μεξικό, Ιούλιος 1929, με μέλη της Λατινοαμερικανικής Λεγεώνας και του EDSN –Ejército Defensor de la Soberanía Nacional de Nicaragua· Στρατός για την Προάσπιση της Εθνικής Κυριαρχίας της Νικαράγουας. (Πηγή φωτό: https://enbatallas.wordpress.com/)

[*] Carleton Beals, 13 Νοε. 1893 – 26 Iούν. 1979: Ριζοσπάστης δημοσιογράφος και συγγραφέας που συνεργάστηκε με όλον τον κόκκινο τύπο της εποχής του (The Liberator, New Masses, New Republic, The Nation) και συγγραφέας πολλών βιβλίων για το Μεξικό (8 συνολικά) και για τη Λατινική Αμερική: Φωτιά στις Άνδεις (1934), Νότια Αμερική (1936), Ο Επόμενος Αγώνας για τη Λατινική Αμερική (1937), Ο Κόσμος στην Επανάσταση (1963), στο οποίο αμφισβητεί την περιβόητη Συμμαχία για την Πρόοδο του μεγάλου δημοκράτη Τζων Κένεντυ (βλ.π.κ. από Ρόκε Δάλτον).

Ο Μπίαλς ήταν ο μόνος δημοσιογράφος που μίλησε για ώρες με τον Σαντίνο και τους αντάρτες του, στο αρχηγείο τους, στο Ελ Τσιπότε. Εκείνη η κουβέντα, που τιτλοφορείται Κάτι παραπάνω από μια συνέντευξη, δημοσιεύτηκε στο εβδομαδιαίο περιοδικό The Nation, σε έξι (6) συνέχειες, από τις 22 Φεβ. έως 12 Απρ. 1928.

Ο μεστίσο Στρατηγός την ώρα που αποχαιρετιόταν με τον δημοσιογράφο ρώτησε:

— Πιστεύετε ακόμα ότι είμαστε bandidos (ληστές);
—Είσαστε –απάντησε ο Μπίαλς– τόσο bandidos όσο μπολσεβίκος είναι ο Μίστερ Κούλιτζ.

_____

Μεστίσο (mestizo): Απόγονος Ισπανών και Μάγια (βλ.κ. από Καρδενάλ, Σαντίνο).
Τζων Κούλιτζ: 30ός ρεπουμπλικάνος Πρόεδρος των ΗΠΑ (1923-1929).

*

Επίμετρο

Sandino (1990). Σκηνοθεσία: Μιγέλ Λιτίν.
Παίζουν: Χοακίμ δε Αλμέιδα στον ομώνυμο ρόλο, Βικτόρια Αβρίλ (Μπλάνκα Αράους) και Κρις Κριστόφερσον, Ντην Στόκγουελ, Άνχελα Μολίνα, Ομέρο Αντονούτι. Παραγωγή: Χιλή, Νικαράγουα, Ιταλία. (Πηγή αφίσας: https://cartelescine.wordpress.com)

Sandino (1990)

(Ισπανικοί υπότιτλοι)

Μιγέλ Λιτίν Κουκουμίδης (Miguel Littín Cucumides, Παλμίγια, 9 Αυγ. 1942), με πατέρα Παλαιστίνιο (Ερμάν Λιτίν) και μητέρα Ελληνίδα (Χριστίνα Κουκουμίδη). Από τους ανανεωτές σκηνοθέτες της Χιλής μαζί με τον Πατρίσιο Γουσμάν (11 Αυγ. 1941) ενέπνευσε στον Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες το χρονικό του, Η Περιπέτεια του Μιγέλ Λιτίν, Παράνομος στη Χιλή (1986 –Λιβάνης 1989, Μετάφραση: Κλαίτη Σωτηριάδου), που αφηγείται την ιστορία του σκηνοθέτη, όταν το 1985, όντας εξόριστος, μπήκε κρυφά στη χώρα του, μεταμφιεσμένος σε Ουρουγουανό επιχειρηματία (ως Ουρουγουανός μπήκε κρυφά και ο Τσε στη Βολιβία), για να γυρίσει το κλασικό πλέον ντοκιμαντέρ, Γενική Πράξη Της Χιλής (1986).

Ο Σαντίνο στο χιλιάρικο του 1985, κυβέρνηση Σαντινίστας, από όπου και η λεπτομέρεια της κεντρικής φωτό. (Πηγή φωτό: https://tr.depositphotos.com/stock-photos)

*

A Sandino – Eran treinta con Él

Luis Enrique Mejía Godoy (Νικαράγουα, 19 Φεβ. 1945)

Με σκηνές από την ταινία του Μιγέλ Λιτίν

Στον Σαντίνο – Eran treinta con él (30 μαζί μ’ αυτόν). Αναφορά στον στίχο του Ερνέστο Καρδενάλ, από την Ώρα 0. Το ρεφρέν είναι ένα κουπλέ από τον ύμνο των ανταρτών, την περίφημη Αδελίτα:«Ένα τραγούδι αγάπης ήτανε το εμβατήριό τους», γράφει ο Καρδενάλ.
(Βλ.κ. σε Σαντίνο)

*

Eran 30 con Él – Luis Enrique Mejía Godoy (live)

Concierto de Luis Enrique Mejía Godoy e invitado especial Luis Manuel Guadamuz en el Hotel Kabuki en San Francisco, CA. DJNICA.COM y CHAVALO.COM promoviendo el arte y cultura Nicaraguense. Video Produccion: DJNICA.COM

__________________

Περισσότερο Επικό Τραγούδι από την Κατιούσα

__________________

*

Η ιστορία του Σαντίνο στο μεγάλο αφιέρωμα:

Ερνέστο Καρδενάλ: Σαντίνο, Ώρα 0 (56 Φωτό)

*

Συμμαχία για την Πρόοδο (βλ. στη σημ. [18]):

Ρόκε Δάλτον: Ρεβιζιονιστική Ηφαιστειολογία και Ακροαριστερά – Αφιέρωμα Α΄

*

Ισπανικό κείμενο

1.000 Κόρδοβας, 1985. Σαντίνο. (https://www.amazon.in)

[X]

AQUEL AMIGO

Pablo Neruda

Después Sandino atravesó la selva
y despeño su pólvora sagrada
contra marinerías bandoleras
en Nueva York crecidas y pagadas:
ardió la tierra, resonó el follaje:
el yanqui no esperó lo que pasaba:
se vestía muy bien para la guerra
brillaban sus zapatos y sus armas
pero por experiencia supo pronto
quiénes eran Sandino y Nicaragua:
todo era tumba de ladrones rubios:
el aire, el árbol, el camino, el agua,
surgían guerrilleros de Sandino
hasta del whisky que se destapaban
y enfermaban de muerte repentina
los gloriosos guerreros de Luisiana
acostumbrados a colgar los negros
mostrando valentía sobrehumana:
dos mil encapuchados ocupados
en un negro, una soga y una rama.

Aquí eran diferentes los negocios:
Sandino acometía y esperaba,
Sandino era la noche que venía
y era la luz del mar que los mataba.
Sandino era una torre con banderas,
Sandino era un fusil con esperanzas.

Eran muy diferentes las lecciones,
en West Point era limpia la enseñanza:
nunca les enseñaron en la escuela
que podía morir el que mataba:
los norteamericanos no aprendieron
que amamos nuestra pobre tierra amada
y que defenderemos las banderas
que con dolor y amor fueron creadas.

Si no aprendieron esto en Filadelfia
lo supieron con sangre en Nicaragua:
allí esperaba el capitán del pueblo:
Augusto C. Sandino se llamaba.

Y en este canto quedará su nombre
estupendo como una llamarada
para que nos dé luz y nos dé fuego
en la continuación de sus batallas.

Canción de Gesta
Imprenta Nacional de Cuba, 1960 (pp. 15 – 16)