Τμήμα Ιστορίας της ΚΕ του ΚΚΕ: Νίκος Ζαχαριάδης – Αταλάντευτος και πρωτοπόρος στον αγώνα της εργατικής τάξης για την κοινωνική της απελευθέρωση
1η Αυγούστου 1973, ο Νίκος Ζαχαριάδης αυτοκτονεί στο Σοργκούτ της Σιβηρίας, διαμαρτυρόμενος για τη μη απόσυρση των κατηγοριών τις οποίες του απηύθυναν η 6η και η 7ηΟλομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ, για τη μη άρση των επιβληθέντων σε βάρος του μέτρων από το σοβιετικό κράτος και τη μη αποκατάστασή του στο ΚΚΕ με πλήρη δικαιώματα.
Κείμενο του Τμήματος Ιστορίας της ΚΕ του ΚΚΕ για τα 50 χρόνια από τον θάνατο του Νίκου Ζαχαριάδη
1η Αυγούστου 1973, ο Νίκος Ζαχαριάδης αυτοκτονεί στο Σοργκούτ της Σιβηρίας, διαμαρτυρόμενος για τη μη απόσυρση των κατηγοριών τις οποίες του απηύθυναν η 6η (11 – 12 Μάρτη 1956) και η 7ηΟλομέλεια (18 – 24 Φλεβάρη 1957) της ΚΕ του ΚΚΕ, για τη μη άρση των επιβληθέντων σε βάρος του μέτρων από το σοβιετικό κράτος και τη μη αποκατάστασή του στο ΚΚΕ με πλήρη δικαιώματα.
Ποιες ήταν αυτές οι κατηγορίες και αυτά τα μέτρα; Η 6η Πλατιά Ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ, στο πλαίσιο και της δεξιάς οπορτουνιστικής στροφής η οποία συντελέστηκε με το 20ό Συνέδριο του ΚΚΣΕ, καθαίρεσε τον Ν. Ζαχαριάδη από Γενικό Γραμματέα και από μέλος του Πολιτικού Γραφείου. Η 7η Πλατιά Ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ στη συνέχεια αποφάσισε την καθαίρεση του Ν. Ζαχαριάδη από την ΚΕ του ΚΚΕ και τη διαγραφή του από το Κόμμα, ως αντικομματικού φραξιονιστικού αντιδιεθνιστικού, εχθρικού στοιχείου, ενώ έκρινε απαραίτητο να γίνει λεπτομερειακή παραπέρα έρευνα από το Κόμμα πάνω σε ολόκληρη τη ζωή και τη δράση του Ζαχαριάδη. Ως λόγοι της απόφασης προβλήθηκαν η αριστερίστικη, σεχταριστική, τυχοδιωκτική πολιτική γραμμή και το ανώμαλο εσωκομματικό καθεστώς που επέβαλε ο Ζαχαριάδης στο ΚΚΕ, ενώ θεωρήθηκε υπεύθυνος για λάθη στην παράνομη δουλειά και για τα χτυπήματα που έδωσε η Ασφάλεια στο ΚΚΕ.
Από τα τέλη του 1956 ως τις 4.6.1962 ο Νίκος Ζαχαριάδης έζησε στο Μποροβίτσι και εργαζόταν έως στέλεχος κρατικής δασικής επιχείρησης. Στη συνέχεια, υποχρεώθηκε από το σοβιετικό κράτος σε εγκατάσταση στο Σοργκούτ και του απαγορεύτηκε η μετακίνηση πέρα από την περιοχή, πράγμα το οποίο ισοδυναμούσε με εξορία.
Η καθαίρεση του Νίκου Ζαχαριάδη και η διαγραφή του ήταν πράξεις άδικες, συνέπεια της επικράτησης του δεξιού οπορτουνισμού στο ΚΚΕ και το ΚΚΣΕ. Η κατηγορία εναντίον του για συνεργασία με τον εχθρό ήταν πράξη συκοφαντική, ενώ οι κατηγορίες για καλλιέργεια της προσωπολατρίας και για την εγκαθίδρυση στο ΚΚΕ ανώμαλου εσωκομματικού καθεστώτος αποτελούσαν πρόσχημα για να περάσει στην πλειοψηφία των μελών της ΚΕ και του Κόμματος η δεξιά οπορτουνιστική στροφή.
Με σταθερό προσανατολισμό στην ανάγκη αυτοτελούς ύπαρξης και ενίσχυσης του Κόμματος
Η Πανελλαδική Συνδιάσκεψη του ΚΚΕ στις 16.7.2011 ακύρωσε όλες τις Αποφάσεις της 6ης και της 7ης Ολομέλειας (1956 και 1957) σε βάρος του Νίκου Ζαχαριάδη, καθώς και τα πορίσματα του 1964 και του 1967 και αποφάσισε την πλήρη αποκατάστασή του στο ΚΚΕ.
Ο Νίκος Ζαχαριάδης, ως κομμουνιστής, κομματικό μέλος και καθοδηγητής (Γραμματέας της ΚΕ του ΚΚΕ από το 1931 έως το 1935 και Γενικός Γραμματέας της έως το 1956), συγκέντρωνε αρκετές αρετές. Αρχικά, ήταν ζυμωμένος με την εργατική τάξη, την ταξική εκμετάλλευση και τους αγώνες για την κατάργησή της: Από παιδί μετακινήθηκε σε πολλές πόλεις (Σκόπια, Αδανα, Θεσσαλονίκη, Νικομήδεια), εξαιτίας της εργασίας του πατέρα του στο γαλλικό μονοπώλιο καπνού «Ρεζί». Τελείωσε το Δημοτικό και την Α’ τάξη του Γυμνασίου. Από το 1917 δούλεψε για μερικά χρόνια στη «Ρεζί», στο λιμάνι της Κωνσταντινούπολης και στα καράβια της Μαύρης Θάλασσας. Τότε ήρθε σε επαφή και με τις σοσιαλιστικές ιδέες και έγινε γραμματέας του κομμουνιστικού πυρήνα, ο οποίος υπήρχε στην αναρχοσυνδικαλιστική οργάνωση «Πανεργατική» της Κωνσταντινούπολης.
Ο Νίκος Ζαχαριάδης διέθετε οξυμένο ταξικό κριτήριο, σταθερό προσανατολισμό στην ανάγκη αυτοτελούς ύπαρξης και ενίσχυσης του Κόμματος, αφοσίωση και πρωτόβουλο πνεύμα στην υλοποίηση των κομματικών καθηκόντων. Το 1922, ευρισκόμενος ως ναυτεργάτης στη Σοβιετική Ενωση, έγινε μέλος της Ομοσπονδίας Κομμουνιστικών Νεολαιών. Το 1923 φοίτησε έπειτα από πρόταση των σοβιετικών συνδικάτων στην ΚΟΥΤΒ. Το 1924 ήρθε στην Ελλάδα και δούλεψε με τη σειρά στην ΟΚΝΕ Αθήνας, στην ΟΚΝΕ Θεσσαλονίκης ως καθοδηγητικό στέλεχος, στην ΚΕ της ΟΚΝΕ, στην Κομματική Οργάνωση Θεσσαλονίκης, στην ΚΟ Πειραιά (1926) ως Γραμματέας και στην ΚΟ Θεσσαλίας (1927) ως Γραμματέας επίσης. Πολλές είναι αυτό το διάστημα οι συλλήψεις και οι αποδράσεις του.
«Πολλές αντάρες και μπόρες»
Το 1925 δημόσια υπερασπίστηκε την «μπολσεβικοποίηση» του Κόμματος (δημοκρατικός συγκεντρωτισμός, συνδυασμός νόμιμης και παράνομης δουλειάς, περιφρούρηση του Κόμματος, επαγρύπνηση για τη δράση του ταξικού εχθρού). Εγραψε στον «Ριζοσπάστη» ενάντια σε όσους υποστήριζαν ότι το Κόμμα έχει ανάγκη μιας περιόδου προπαρασκευής: «Να προπαρασκευασθεί (να καταστεί ικανό πρώτα και μετά να μπει στη δράση), ζητάνε πρώτα να μάθουμε κολύμπι και μετά να μπούμε στη Θάλασσα (…) Μόνον όταν το Κόμμα αντιλαμβανόμενο επαναστατικά την σημερινή περίοδο, αντιληφθεί όλα τα επίπεδα του αγώνος και να αγωνισθεί πάνω σ’ αυτά, μόνον τότε θα κατακτήσει τις μάζες και θα τις κινήσει κατά της κεφαλαιοκρατίας (…) Χρειάζονται αγώνες και Κόμμα με οργανισμό γερό, συνειδητά πειθαρχικό, ιδεολογικά ενωμένο, επαναστατικό»1.
Το 1929 φυγαδεύτηκε από το ΚΚΕ στη Σοβιετική Ενωση. Κατά την παραμονή του στην ΕΣΣΔ έγινε μέλος του ΠΚΚ(μπ). Το 1931, με απόφαση της Κομμουνιστικής Διεθνούς επέστρεψε στην Ελλάδα και ανέλαβε A΄ Γραμματέας της ΚΕ του ΚΚΕ. Ηγήθηκε μετέπειτα στην αντιμετώπιση της εντός του ΚΚΕ «φραξιονιστικής πάλης» και των ποικιλόμορφων οπορτουνιστικών αντιλήψεων, στην ανάπτυξη των ταξικών αγώνων και στην άνοδο της επιρροής του Κόμματος, σε συνθήκες σκληρής ταξικής πάλης, διώξεων, εκτελέσεων, δράσης των κρατικών εγχώριων και ξένων μυστικών υπηρεσιών κατά του ΚΚΕ, ακόμα και διάβρωσης των Κομματικών του Οργανώσεων κατά τη δικτατορία Μεταξά. Κρατήθηκε στα κάτεργα της 4ης Αυγούστου από το 1936 μέχρι το 1941, οπότε παραδόθηκε στους Γερμανούς κατακτητές. Στη συνέχεια, μεταφέρθηκε στην Γκεστάπο της Βιέννης και από εκεί στο στρατόπεδο συγκέντρωσης Νταχάου έως τον Μάη του 1945. Πέρασε την εννιάχρονη δοκιμασία αλύγιστος.
Μετά την επιστροφή του στην Ελλάδα, το 1945, ο Νίκος Ζαχαριάδης πρωτοστάτησε στη δημιουργία και στην ηρωική πάλη του ΔΣΕ (1946 – 1949), της κορυφαίας εκδήλωσης της ταξικής πάλης στην Ελλάδα κατά τον 20ό αιώνα. Στα χρόνια 1949 – 1955 έδειξε ακλόνητη επιμονή στην ανάγκη ύπαρξης και ενίσχυσης των παράνομων Κομματικών Οργανώσεων, στον συνδυασμό της παράνομης με τη νόμιμη δράση.
Μετά την 6η και την 7η Ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ υπερασπίστηκε σθεναρά τον αγώνα του ΔΣΕ, την πολιτική του Κόμματος στη διάρκειά του και μετά από αυτόν και τη στρατηγική του ΚΚΕ όσο ήταν Γραμματέας του. Διεκδίκησε την αποκατάστασή του ακόμα και με απεργίες πείνας. Η κριτική του στόχευε στην ισχυροποίηση του ΚΚΕ και ουδέποτε επέτρεψε τη χρησιμοποίησή της εναντίον του ΚΚΕ ή για αντιπαράθεση μαζί του. Αλλωστε, στο τελευταίο του γράμμα μεταξύ άλλων έγραψε: «Το ΚΚΕ ήταν και παραμένει το κόμμα μου και κανένας δεν μπορεί να το χτυπήσει και να το λερώσει χρησιμοποιώντας το όνομά μου (…) Το Κουκουέδικο πέρασε πολλές αντάρες και μπόρες, όμως να το ξεριζώσει κανένας δεν μπόρεσε, γιατί αυτό θα σήμαινε να ξεριζώσει τον ίδιο το λαό (…) Με το ΚΚΕ δεν είχα ούτε έχω ανοιχτούς λογαριασμούς. Ούτε μπορούσα ποτέ να ‘χω».
«Τ’ ακούς Ζαχαριάδη, πως τα παιδιά μας ανυπομονούνε και δεν κρατιούνται; Πρέπει να βιαστούμε…»
Παράλληλα, ο Νίκος Ζαχαριάδης διέθετε ιδεολογική συγκρότηση, πίστη στον σοσιαλισμό και διαρκές ενδιαφέρον για την επικράτησή του. Οπωσδήποτε, η στρατηγική του ΚΚΕ, όλο το διάστημα το οποίο ο Νίκος Ζαχαριάδης ήταν Γραμματέας του, αντανακλούσε τα προβλήματα και τις αντιφάσεις της στρατηγικής του Διεθνούς Κομμουνιστικού Κινήματος. Στο πλαίσιο αυτό ο Νίκος Ζαχαριάδης δεν μπόρεσε να οδηγήσει έγκαιρα το ΚΚΕ σε ολοκληρωμένα συμπεράσματα σε σχέση με τα προβλήματα στη στρατηγική του Κόμματος. Η ευθύνη του εντοπίζεται κυρίως στην αδυναμία να διαμορφωθεί πρόγραμμα στο 7ο Συνέδριο (1945), που θα ενσωμάτωνε την πείρα από την αντικειμενική εκτίμηση των λαθών (Συμφωνίες Λιβάνου, Καζέρτας, Βάρκιζας). Αυτό είχε ως αποτέλεσμα και αντιφάσεις, καθυστερήσεις και λάθη οργάνωσης στον αγώνα του ΔΣΕ.
Ομως, ο Νίκος Ζαχαριάδης εμφάνισε πρωτοπόρα στοιχεία σε σχέση και με το τότε επίπεδο του Διεθνούς Κομμουνιστικού Κινήματος: Εκτίμηση για τον πρώτιστα επικίνδυνο ρόλο του βρετανικού ιμπεριαλισμού όσο πλησίαζε η λήξη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, διόρθωση της στρατηγικής του Κόμματος κατά τον αγώνα του ΔΣΕ και ορισμός του σοσιαλιστικού στόχου, σχέδιο Προγράμματος το 1953 – ’54, παρά τις αδυναμίες στην αντικειμενική τεκμηρίωσή του.
Επιπλέον, στάθηκε κριτικά απέναντι στο 20ό Συνέδριο του ΚΚΣΕ, δίχως βέβαια να ταυτίσει την κριτική του στην ΕΣΣΔ με την πολεμική του ΚΚ Κίνας. Στο «Γράμμα από την άλλη μεριά» εντόπισε σωστά ότι στήριξη στην ΕΣΣΔ και σε οποιαδήποτε σοσιαλιστική χώρα σημαίνει προάσπιση του σοσιαλιστικού της χαρακτήρα. «(…) πρέπει ανοιχτά να τους λέμε τη γνώμη μας για τους χρουστσωφικούς αμφίβολους και βλαβερούς ακροβατισμούς και πειραματισμούς, θα βοηθήσουν σημαντικά όχι μονάχα την ΕΣΣΔ και το ΚΚΣΕ μα και τον ίδιο τον εαυτό τους, το παγκόσμιο κομμουνιστικό προοδευτικό κίνημα (…) Και αφτού έγκειται ο πραγματικός προλεταριακός διεθνισμός».
Ο Νίκος Ζαχαριάδης υπήρξε ακούραστος, αταλάντευτος και πρωτοπόρος στον αγώνα της εργατικής τάξης για την κοινωνική της απελευθέρωση και συνάμα αδιαχώριστος από την κομμουνιστική του ιδεολογία, δράση και ένταξη, τη διαδρομή του κομμουνιστικού κινήματος στην Ελλάδα και διεθνώς και την ιστορική αναγκαιότητα του σοσιαλισμού. Εύστοχα, ο Ναζίμ Χικμέτ περιέλαβε τον Νίκο Ζαχαριάδη στην ποιητική του παρότρυνση για το σοσιαλιστικό μέλλον της ανθρωπότητας και την ένταση των προσπαθειών γι’ αυτό το μέλλον (ποίημα «Ταξίδι στην Ουγγαρία» 30.5.53) «Τ’ ακούς Ζαχαριάδη, πως τα παιδιά μας ανυπομονούνε και δεν κρατιούνται; Πρέπει να βιαστούμε…».
Παραπομπή
1. Νίκος Ζαχαριάδης, «Κριτική έξω της πραγματικότητος-οπορτουνισμός στην πραγματικότητα», «Ριζοσπάστης», 24.6.1925.
