O… πολιτισμός του αποτρόπαιου

«Άκρα του τάφου σιωπή στον κάμπο βασιλεύει… τα μάτια η πείνα εμαύρισε, στα μάτια η μάνα μνέει…» «Σ’ αυτή τη γη υπάρχει κάτι π’ αξίζει να το ζήσεις…». Το εκκρεμές της ψυχής μου και της κρίσης μου χτυπάει με αγωνία απ’ τον Σολωμό των «Ελεύθερων Πολιορκημένων» στον Μαχμούτ Νταρουίς της μαρτυρικής Παλαιστινιακής γης, γιατί στις μέρες μας οι ποιητές σαν να σιώπησαν. Λες κι αυτοκτόνησαν. `Η μήπως δολοφονήθηκαν από τις αμείλικτες τηλεοπτικές εικόνες – σφαίρες που χτυπάνε κατάστερνα στα διαλείμματα της καθημερινότητάς του τον κάθε θεατή, όπου Γης, και χωρίς να υπάρχει ελπίς. Γιατί, σύντροφοι, ακόμα κι όταν λήξει ένας πόλεμος, το μεσοδιάστημα έως τον επόμενο είναι αβίωτο χωρίς ποιητές.

Σήμερα, 28η Οκτωβρίου του 2023, ογδοντατρία χρόνια μετά το έπος του ’40, μετά τον σπαρακτικό Ανθυπολοχαγό του Ελύτη, τόσο στον πόλεμο στην Ουκρανία όσο και στον τωρινό της Παλαιστίνης, βλέπω και τυφλώνομαι, ακούω και κουφαίνομαι, μυρίζω, και λιποθυμάω, την πτωμαΐνη, το χνώτο της πείνας, τη στεγνωμάρα της δίψας στα στόματα των αμάχων, κι όλα αυτά μαζί να ‘χουν απανθρωπίσει τη γλώσσα, όλες τις γλώσσες της Γης. Είμαι πια πεπεισμένη, έχοντας και την εμπειρία από πρώτο χέρι σφαγών και βίας, πως οι εμπόλεμες πληγές του 21ου αιώνα, με χαίνουσα ήδη δεκαετίες αυτή της Γάζας, αφήνουν μια τεράστια αβυσσαλέα τρύπα στο μοναδικό χαρακτηριστικό του ανθρώπου που τον ξεχωρίζει από τα ζώα, το εργαλείο της σκέψης του που είναι η ομιλία. Και σχεδόν απελπίζομαι. Γιατί αυτή η τρύπα δεν κλείνει όταν οι άνθρωποι αποκτηνωθούν. Ακούστε τους. Διαβάστε τους. Πιο βαθιά και με σκέψη πέρα από τις βολικής σκοπιμότητας λεξούλες και φρασούλες όπως τρομοκρατία, δικαίωμα στην άμυνα, σύνορα, πατρίδα, άμαχοι, νερό, καύσιμα…

Κάθε κουβέντα περί τον πόλεμο στις μέρες μας εμπεριέχει λυσσαλέα και εκθαμβωτική δικαιολόγηση του αποτρόπαιου. Είναι φρικτός ο πόλεμος, έτσι κι αλλιώς. Όμως όταν η γλώσσα, ακόμα και στα καθημερινά τα τετριμμένα, φέρει το ειδεχθές στα μέτρα του συνηθισμένου, τότε η λογική γίνεται δυσνόητη. Κι εκεί απάνω με το κοτσάνι της σκέψης χωμένο στη μαύρη τρύπα φυτρώνουν τ’ άνθη του κακού και φεύγει το ερωτηματικό απ’ τον Μπωντλαίρ στον στίχο του «αγαπάτε το μίσος;». Και πολλαπλασιάζονται τα ερωτηματικά. Κι αν βρεις χρόνο αναρωτιέσαι λογικά, όχι πολιτικά, ποιος μπορεί να πιστεύει ότι χορταίνει ένα θηρίο. Ποιος διανοείται όπως συνέβαινε επί Κατοχής, με τα αντίποινα των Γερμανών ναζί σε πράξεις της Αντίστασης, ότι υπάρχει και επιβάλλεται μια κλίμακα βίαιης εξουσίας που λέει για κάθε δικό μου θα σκοτώνω εκατό δικούς σου. Ομως το πιο εξωφρενικό τραύμα που επιφέρει στη γλώσσα ο τωρινός πόλεμος στη Γάζα, είναι ν’ ακούς έναν Ισραηλινό αξιωματικό, προφανώς απόγονο θυμάτων του Ολοκαυτώματος, να σου λέει πως είναι εκπρόσωπος του πολιτισμού που απαντάει με γενοκτονία τώρα στην τότε γενοκτονία, με ολοκαύτωμα τώρα στο τότε ολοκαύτωμα, και με θύματα παιδιά σε θύματα παιδιά, πάντα.

Η διαστρέβλωση της γλώσσας, που άρχισε με τον πόλεμο στη Γιουγκοσλαβία την τελευταία χρονιά του εικοστού αιώνα και βάφτισε παράπλευρες απώλειες τη δολοφονία αμάχων, τώρα και με τη βοήθεια των εύκολα αναπαραγόμενων ψευδών ειδήσεων, περνάει πια και στη δραματοποίηση ενός ιδεολογικού αμοραλισμού που καταλήγει σε fake ποίηση και νομιμοποίηση του βασανισμού της ανθρώπινης σκέψης.

Οπότε αν αποδράσουμε από τη φυλακή του νου, ίσως γεννηθεί ξανά, ξεπεταχτεί ανάμεσά μας την επόμενη μέρα, ένας ποιητής απ’ αυτούς που ξέρουν τι γίνεται όταν ο πλούσιος χτυπάει τον φτωχό ανελέητα και ο ισχυρός και πάνοπλος τον αδύναμο. Το υπερόπλο είναι πάντα η πείνα και η δίψα. Είναι η ανάγκη για πραγματική ελευθερία που κινεί την Ιστορία. Κι είναι η Έξοδος του κάθε Μεσολογγίου που αφαιρεί από τις συνθήκες το αποτρόπαιο. Κι όποιος δεν το βλέπει αυτό και στη Γάζα, ουδέν ποιεί για τον πολιτισμό, που αρχίζει με την ποίηση.