Σπουδαίος ποιητής και συγγραφέας, που ανέδειξε τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του Μεξικού, αφιέρωσε τις τελευταίες δεκαετίες προσπαθώντας να ξεπλυθεί από το “στίγμα” της στήριξης στο μαρξισμό και τα ριζοσπαστικά κινήματα της εποχής του, διολισθαίνοντας σε ολοένα συντηρητικότερες θέσεις.
Ο Αλμπέρτο ρώτησε κάποτε γιατί στοιχίζουν τους ανθρώπους. είπα πως σίγουρα γιατί δεν επέλεξαν μια ιδέα να κυκλοφορεί ελεύθερα. Γι’ αυτό στοιχίζουν τους ανθρώπους, είπε ο Αλμπέρτο. Για να σκοτώνουν έντεκα.
Το απόσπασμα που ακολουθεί είναι ωμό, σκληρό, ίσως αντιηρωικό, αλλά αποκαλυπτικό των ψυχικών συγκρούσεων που προκαλεί η δύναμη των βασανιστηρίων στο ανθρώπινο σώμα και στο νου όταν αυτά γίνονται έρμαια του πόνου και των ανεξέλεγκτων φυσικών αναγκών.
Ξεχώριζε για την ικανότητα του να εντάσσει την πιο σύνθετη πλοκή στην πιο λιτή κι απέρριτη αφήγηση, καθιστώντας ευκολοδιάβαστες ακόμα και τις πιο περίπλοκες ιστορίες του. Πολιτικά στήριξε προοδευτικές και ριζοσπαστικές ιδέες, τασσόμενος στο πλευρό αντιϊμπεριαλιστικών και αντιαποικιακών κινημάτων της Λ. Αμερικής και αλλού.
Μας πιάνουν οι παραξενιές μας, οι παρεξηγήσεις γίνονται ακόμα πιο εύκολες και το κλείσιμο στο καβούκι μερικές φορές αναπόφευκτο. Έτσι είχε γίνει και εκείνο τον χειμώνα με ένα φίλο. Αλλά παρ’ όλες τις δυσκολίες δεν θα το έβαζα κάτω, θα έκανα την κίνηση και στο τέλος ας μην άξιζε.
“Δε γύμνωσε τα στήθη του μπρος στις σφαίρες των εισβολέων για να ποζάρει για τα βιβλία ιστορίας. Αντιμετώπισε τυφώνες σαν ίσος προς ίσος, τυφώνα προς τυφώνα.”
Προκάλεσε σκάνδαλο με την προκλητική και εικονοκλαστική ποίησή του, που σήμερα θεωρείται σταθμός στη λογοτεχνία του 19ου αιώνα. Έζησε μια ζωή συνειδητά στο περιθώριο, ενώ παρά το πέρασμά του από το ριζοσπαστικό κίνημα της εποχής, σύντομα αποστρατεύτηκε αναζητώντας τη λύτρωση στο αλκοόλ και τα ψυχοτρόπα.
Κάποια μέρα κατάφερα να διαβάσω τον Σοφοκλή στο πρωτότυπο, και η πρωτόγονη καθαρότητα της ελληνικής γλώσσας μού προκάλεσε ανοσία στις κακές μεταφράσεις και τις πολιτισμικές απώλειες μέσω των λέξεων. Όταν ο Οιδίπους Τύραννος μου αποκάλυψε ότι η ζωή είναι άνεμος και σκιά, πλησίασα λίγο ακόμη στο δρόμο της αληθινής ποίησης [..]
Τώρα αυτός ο άνθρωπος που μοιάζει λίγο με μένα, λίγο με σας, ζητάει ελευθερία του λόγου. Θέλει να μιλήσει αλλά του λένε: -Σώπα!… Από μέσα μου μου ‘ρχεται να του φωνάξω: -Βρε μίλα!… Μίλα!… Μίλα!… Αλλά τι θα πούμε, πώς θα μιλήσουμε; Πού είναι η γλώσσα μας;
Θεμελίωσε ουσιαστικά τη δημοτική γλώσσα ως εκφραστικό όργανο της νεοελληνικής λογοτεχνίας και συνέθεσε μια σειρά σπουδαίων ποιημάτων, ο ιδεαλισμός των ποιημάτων του βρίσκεται σε αντίστιξη προς τα προσωπικά του πάθη και τις
