Η Εύα Μυλωνά μας συστήνει τις ξεχασμένες αδαμάντινες γυναικείες φωνές του ρεμπέτικου.

Σίγουρα όταν μιλάμε για τις γυναικείες φωνές στο ρεμπέτικο τραγούδι σε όλους μας έρχονται τα πολύ γνωστά ονόματα όπως της Ρόζας Εσκενάζυ, της Ρίτας Αμπατζή και της Μαρίας Παπαγκίκα. Μέσα στις χαραμάδες του χρόνου χάθηκαν πολλές άλλες γυναίκες οι οποίες δεν κατάφεραν να κερδίσουν την φήμη τους πάνω στο πάλκο και τη δισκογραφία όσο εκείνες.

Η Εύα Μυλωνά σε συνεργασία με τον Ηλία Μποϊκο προσπαθούν μέσα από το project με τίτλο ”Γυναικείες φωνές στο ρεμπέτικο του Μεσοπολέμου” να μας ”γνωρίσουν” εκείνες τις ερμηνεύτριες, οι οποίες μέσα στα αφιλόξενα σοκάκια ενός ανδροκρατούμενου και μάγκικου Πειραιά γέμισαν με την φωνή τους κάποια βράδια. Κάποιες από αυτές δεν είπαν παρά μόνο 2-3 τραγούδια και έπειτα ”χάθηκαν” από το καλλιτεχνικό στερέωμα ικανοποιώντας τα ”πρέπει” της εποχής: γάμο και οικογένεια. Άλλες απλά πρόλαβαν να ηχογραφήσουν μερικά κομμάτια.

Μέσα μόνο από μερικά τραγούδια που διασώζονται, σε συνδυασμό με τα στοιχεία έρευνας, η Εύα και ο Ηλίας προσπαθούν να συνθέσουν τις προσωπικότητες και τις ζωές αυτών των γυναικών, οι οποίες σαν φθινοπωρινά φύλλα σκόρπισαν μέσα στα χρόνια αφήνοντας ελάχιστα βιογραφικά στοιχεία πίσω τους.

Πώς προέκυψε η ιδέα γι αυτή την παράσταση;

Προέκυψε μέσα από μια έρευνα της Δήμητρας Πια, φοιτήτριας του τμήματος Κοινωνικής Ανθρωπολογίας του Πάντειου Πανεπιστημίου, για ένα μάθημα του τμήματος περίπου τέσσερα χρόνια πριν. Η ίδια έψαξε πολύ το θέμα αυτό. Βρήκε τα βιογραφικά στοιχεία, όσα μπόρεσε, συνέλεξε τα τραγούδια.. Μετά από πολλή δουλειά και έρευνα κατέληξε πως δεν υπήρχαν πολλά στοιχεία σε σύγκριση με τους άνδρες.

Ενώ στους αντίστοιχους άνδρες διασώθηκαν στοιχεία, για εκείνες υπήρχαν ελάχιστα. Προσπάθησε μέσω των 104 τραγουδιών που κατάφερε να καταγράψει, να συνθέσει εκείνα τα κομμάτια που έλειπαν από τα βιογραφικά στοιχεία αυτών των γυναικών.

Αυτά τα τραγούδια ήταν γραμμένα για τις ίδιες και έλεγαν την προσωπική τους ιστορία ή δεν είχαν άμεση σχέση με εκείνες;

Ήταν γραμμένα από άνδρες κυρίως και αυτή είναι μια δεύτερη δυσκολία καθότι δεν αποτελούν άμεση πηγή πληροφόρησης για τις ίδιες. Μέσα όμως από τα τραγούδια που ερμήνευσαν μπορούμε να δούμε την εποχή μέσα στην οποία αυτές έζησαν και να βγάλουμε συμπεράσματα για το πώς λειτουργούσαν και οι ίδιες μέσα σε αυτά τα κοινωνικά πλαίσια, καθώς και κάθε γυναίκα της εποχής.

Πώς σκιαγραφούνται αυτές οι γυναίκες μέσα από αυτά τα τραγούδια ;

Η κάθε ερμηνεύτρια είχε την δική της ιστορία. Δεν ήταν όλες αυτό το στερεοτυπικό της μόρτισσας γυναίκας που έχουμε στο μυαλό μας. Άλλες ήταν προσφυγοπούλες, άλλες ήταν επαρχιώτισσες, άλλες Πειραιώτισσες, κάποιες ήταν νοικοκυρές, κάποιες πιο απελευθερωμένες..

Τα τραγούδια έχουν χωριστεί σε κατηγορίες: Κάποια μιλούν για την μάγκικη ζωή, κάποια άλλα για το γάμο, άλλα για την γλεντζού κ.α.

Μπορούμε να πούμε πως βλέπουμε αρκετές εκφάνσεις της γυναικείας ζωής μέσα από αυτά τα τραγούδια. Είναι μια προσπάθεια να φανεί ο λόγος, η εμπειρία και η γενικότερη στάση και θέση που είχαν στο πλαίσιο που έζησαν.

Πώς πήρες την απόφαση να υλοποιήσεις την παράσταση αυτή;

Διάβασα την έρευνα και αμέσως ήθελα να δημιουργήσω μια παράσταση γύρω από αυτές τις γυναίκες. Έβγαλα τα κομμάτια αυτά σε πιάνο και με την βοήθεια ενός αφηγητή, του Ηλία Μπόϊκου, προσπαθήσουμε να ανεβάσουμε νοερά, με τον συνδυασμό της πρόζας και της μουσικής, αυτές τις γυναίκες μετά από τόσες δεκαετίες στην σκηνή πάλι.

Επίσης, είχα δίπλα μου ανθρώπους που βοήθησαν στο να γίνει η παράσταση πραγματικότητα. Η αφηγήτρια Σοφία Χατζή που επεξεργάστηκε το κείμενο, η ηθοποιός Αφροδίτη Μητσοπούλου και οι σκηνοθετικές ιδέες της..

Εκείνος που θα δει την παράσταση θα νιώσει περισσότερο σαν ακροατής ή σαν θεατής; Αδόκιμη ερώτηση, αυτό που εννοώ είναι πως τα τραγούδια ερμηνεύονται με θεατρικότητα και υπάρχουν εναλλαγές στο ηχόχρωμα ή είναι μια παράσταση με έμφαση στα τραγούδια;

Είναι μια μουσικο-αφηγηματική παράσταση με φωτογραφικό υλικό. Η ίδια δεν είμαι απλά μουσικός μέσα σε αυτή. Προσπαθώ να μιμηθώ τις ηχογραφήσεις, τις φωνές και το ιδίωμα που είχε κάθε ερμηνεύτρια, ενώ και η αφήγηση δεν είναι μια στείρα παρουσίαση. Υπάρχει το θεατρικό στοιχείο τόσο στην πλευρά της ερμηνείας των τραγουδιών όσο και στην αφήγηση. Άλλωστε είναι μια πρόκληση για εμάς και τους θεατές να δούμε τον στίχο ως αφηγηματικό υλικό και να εστιάσουμε στο περιεχόμενο και το νόημά του.

Έχοντας παρουσιάσει αυτή την παράσταση στην Κέρκυρα εξέλαβα ένα θετικό συναίσθημα από τους θεατές. Υπάρχει ροή ανάμεσα στο κομμάτι της αφήγησης και του μουσικού μέρους.

Ο θεατής φεύγοντας από την παράσταση θα έχει λάβει μια εικόνα εκείνης της εποχής σε ό,τι αφορά τον ρόλο της γυναίκας ρεμπέτισσας και της θέσης της σε αντιπαράθεση με τον άνδρα ρεμπέτη της εποχής;

Θα δει ακριβώς την διαφορετική αντιμετώπιση που υπήρχε μέσα στο επάγγελμα απέναντι στα φύλα. Φυσικά εκείνη την εποχή σε όλα τα επαγγέλματα υπήρχαν διακρίσεις μεταξύ γυναικών και ανδρών. Μέχρι και σήμερα υπάρχουν..

Εκεί που θέλω να σταθώ είναι πως δεν πρόκειται για μια παράσταση αυστηρά φεμινιστικού περιεχομένου. Δεν προσπαθούμε να ”κατηγορήσουμε ” τους άνδρες εκείνης της εποχής γιατί αυτές οι γυναίκες δεν έκαναν καριέρα ή γιατί περνούσαν δυσκολίες επαγγελματικά. Κάνουμε μια παρουσίαση ιστορική της κατάστασης που υπήρχε στο Μεσοπόλεμο και στον Πειραιά. Και τα συμπεράσματα δικά σας!

Ωστόσο η θέση της γυναίκας εκείνη την εποχή και η σύγκρισή της με την σημερινή τραγουδίστρια είναι αναπόφευκτη..

Ναι αυτά είναι ερωτήματα που διατρέχουν την παράσταση αλλά δεν είναι μια παράσταση ανάμεσα στον άνδρα και την γυναίκα. Αυτό δεν θα μπορούσε να συμβεί άλλωστε γιατί τις περισσότερες πληροφορίες τις αντλούμε, όπως είπα, μέσα από τον στίχο τον οποίο έχουν γράψει άνδρες, άρα δεν μπορούμε να έχουμε μια ξεκάθαρη εικόνα αν αυτό που μας τραγουδούν είναι η πραγματική ζωή που ζούσαν, οπότε δεν μπορούμε να βγάλουμε και συμπεράσματα πάνω στο φύλο ξεκάθαρα. Γι’ αυτό και η παράσταση δεν δίνει τελική απάντηση σε πολλά ερωτήματα που μπορεί να γεννηθούν γύρω από την καθημερινότητα αυτών των γυναικών. Πάντοτε υπάρχει η σκέψη πως όλες αυτές οι εικόνες και εντυπώσεις που δημιουργούμε για τη γυναίκα του Μεσοπολέμου είναι ανδρικές αναπαραστάσεις για αυτές. Άλλοτε η γυναίκα παρουσιάζεται μερακλού, άλλοτε καταπιεσμένη, άλλοτε αδικημένη, άλλοτε μάγκισσα.

Αν συγκρίνουμε την σημερινή θέση της γυναίκας στο χώρο του λαικού και ρεμπέτικου τραγουδιού, θα βρούμε κοινά στοιχεία με το τότε;

Υπάρχουν κοινά στοιχεία και διαφορές. Μέχρι σήμερα η γυναίκα ψάχνει την θέση της μέσα σε ένα περιβάλλον το οποίο παραμένει κάπως ανδροκρατούμενο. Η ρεμπέτικη και λαϊκή μουσική παραμένει ένας τέτοιος χώρος. Οι κίνδυνοι της νύχτας είναι οι ίδιοι, η γύρω μας πολιτική και οικονομική κατάσταση τείνει να είναι η ίδια με τότε.. Η προσωπική μου ταύτιση, ως τραγουδίστρια, ήταν άλλωστε αυτό που βασικά με οδήγησε στη δημιουργία αυτής της παράστασης.

Πότε και σε ποιους χώρους θα φιλοξενηθεί η παράσταση;

Στις 16 Νοεμβρίου θα είμαστε στην Ακαδημία Πλάτωνος,8 Δεκεμβρίου στις Ρίζες Κεραμεικός και 5 Δεκέμβρη στο ΖΠ 87. Έχουμε κλείσει παραστάσεις και στο Προβάδικο τα Δευτερότριτα του Δεκέμβρη. Και έπεται η συνέχεια!