Μουσείο Βάσως Κατράκη – Εικαστικό Κέντρο Χαρακτικής στο Αιτωλικό: Από την απαξίωση στον κίνδυνο της κατάργησης!
Τώρα χρειάζεται με ευθύνη της κυβέρνησης και των αρμόδιων υπουργείων να εξαιρεθεί το «Κέντρο και Μουσείο Χαρακτικών Τεχνών Βάσως Γ. Κατράκη» από τον Ν. 5056/2023, να παραμείνει ΝΠΔΔ, να διασφαλιστεί η διοικητική του αυτοτέλεια ώστε να αναπτυχθεί όπως του πρέπει, ως Μουσείο διεθνούς εμβέλειας, αντάξιο της μεγάλης και με διεθνείς διακρίσεις χαράκτριας Βάσως Κατράκη.
Λόγια της μεγάλης χαράκτριας Βάσως Κατράκη, η οποία ήταν και παραμένει μια από τις σπουδαιότερες δημιουργούς του 20ού αιώνα στην παγκόσμια χαρακτική. Και πράγματι, η ζωή και η τέχνη της βρίσκονταν σε άμεση αλληλεξάρτηση. Το Αιτωλικό, ο τόπος που γεννήθηκε, η λιμνοθάλασσα και οι ψαράδες. Στη συνέχεια, ο πόλεμος, η Κατοχή, η Αντίσταση, οι διώξεις που ακολούθησαν και η εξορία. Σε όλη της τη δημιουργική πορεία, από τις αρχές του ’40 έως και τα μέσα της δεκαετίας του 1980, καταπιάνεται με τα «μεγάλα, τα θεμελιώδη θέματα της ζωής». Από τα πρώτα σπουδαστικά της έργα μέχρι τις μετέπειτα μνημειακές της προτάσεις, η πρόσληψη και η απόδοση της ανθρώπινης μορφής είναι η κυρίαρχη αισθητική – θεματική επιλογή της δουλειάς της.
Ηταν από τους πρώτους ζωγράφους – χαράκτες που πήραν θέση, που έβαλαν τα κοπίδια και τα καλέμια τους στην υπηρεσία της Αντίστασης. Με τις μικρές ξυλογραφίες της εξιστόρησε τη ζωή της Κατοχής, τα βασανιστήρια, τον πόνο, τον αγώνα, την ελπίδα. Κάλεσε σε αντίσταση μέσα από τις εκδόσεις του ΕΑΜ και της ΕΠΟΝ. Ηταν η αφίσα της που κυκλοφόρησε μόλις ξέσπασε ο Ιταλοελληνικός πόλεμος και καλούσε την κάθε γυναίκα να πλέξει για να ζεστάνει τον φαντάρο αδελφό – γιο – σύντροφο. Η αφίσα της επιλέχτηκε από τον δάσκαλό της και σπουδαίο χαράκτη και άνθρωπο Γιάννη Κεφαλληνό να τυπωθεί σε χιλιάδες αντίτυπα – μαζί με τις αφίσες του Α. Τάσσου και του Κ. Γραμματόπουλου – για να εμψυχώνει τον λαό. Και αυτήν την επιλογή της, να στηρίξει με το έργο της τον αγώνα για μια δίκαιη ζωή, τη βάδισε έως το τέλος: Από τη σκληρή δουλειά της αρχικά στο ξύλο και μετά στον ψαμμίτη λίθο, που της «άνοιξε το δρόμο για τα μεγάλα σχήματα και στη βαθιά κι ελεύθερη χειρονομία…», για να μας χαρίζει μεγάλα ηρωικά τυπώματα που την έκαναν γνωστή παγκόσμια, έως τα ζωγραφιστά βότσαλα της εξορίας, της εξορίας που βίωσε δημιουργώντας… Παράλληλα, η Βάσω από τα πρώτα νεανικά της βήματα αγάπησε και εξιστόρησε στα χαρακτικά της τη «ρέμπελη ζωή των ψαράδων», την ομορφιά της πατρίδας της, του Αιτωλικού, τον μόχθο του ψαρά, τις πελάδες, τη δύσκολη ζωή της λιμνοθάλασσας του Μεσολογγίου.
Ένα μοναδικό μουσείο
Γι’ αυτό και σε αυτόν τον τόπο που τόσο αγάπησε με τα έργα της δημιουργήθηκε το «Κέντρο και Μουσείο Χαρακτικών Τεχνών Βάσως Γ. Κατράκη», όπου η οικογένειά της απόθεσε σχεδόν το σύνολο του έργου της.
Το Μουσείο στη γενέτειρά της, το Αιτωλικό, εγκαινιάστηκε και λειτουργεί από το 2006, με στόχο την ανάδειξη, διάδοση, διάσωση και προβολή του έργου της, αλλά και τη συγκέντρωση, διαφύλαξη, επεξεργασία και τεκμηρίωσή του. Σε έναν χώρο 800 τ.μ. φιλοξενεί τη 15χρονη δουλειά της Β. Κατράκη στο παραδοσιακό ξύλο και την 35χρονη χαρακτική της στην πέτρα. Στις συλλογές του περιλαμβάνονται περίπου 500 έργα τέχνης, ενώ στις αίθουσές του εκτίθενται ξυλογραφίες, τυπώματα σε πέτρα, ξύλινες και λίθινες μήτρες, ζωγραφισμένα βότσαλα, σχέδια, αρχειακό υλικό και εργαλεία, παρουσιάζοντας ολόκληρο το εύρος της εργασίας της.
Πρόκειται για ένα μοναδικό μουσείο νεότερης και σύγχρονης Ελληνικής Τέχνης σε ολόκληρη την Περιφέρεια της Δυτικής Ελλάδας, ένα μοναδικό μουσείο που είναι αφιερωμένο ειδικά στην τέχνη της χαρακτικής στην Ελλάδα, αλλά και στην Ευρώπη.
Και όμως, αυτή η σπουδαία κληρονομιά όχι μόνο δεν αξιοποιήθηκε όπως της αξίζει, αλλά έχει υποστεί φθορές. Ανεπανόρθωτες φθορές που έχουν καταστρέψει ήδη μεγάλο μέρος των έργων… Η απουσία κατάλληλων συνθηκών φύλαξης και έκθεσης των έργων, καθώς και μέσων συντήρησης και προστασίας τους, έχει αφήσει το αποτύπωμά της, διαβρώνοντας τα έργα.
Το Μουσείο έχει ως σήμερα αγκαλιαστεί από τους καλλιτεχνικούς και λαϊκούς φορείς και έχει παρουσιάσει μια πολύ σημαντική δραστηριότητα, πολύ κατώτερη μεν από τις δυνατότητές του ως μουσείου αλλά πολύ πλούσια, χάρη κυρίως στην πρωτοβουλία της οικογένειας της Β. Κατράκη, παρότι ακόμα δεν έχουν λυθεί βασικά ζητήματα λειτουργίας. Μέσα σε όλα αυτά τα χρόνια έχουν γίνει πολλές διαμαρτυρίες επισκεπτών (που ταξίδεψαν στο Αιτωλικό επί τούτου) επειδή βρήκαν το Μουσείο κλειστό. Επίσης, παρέμβαση μετά από ομαδική επίσκεψη και φωτογράφηση της φθοράς πάνω στα έργα έκανε το ΚΚΕ, καταθέτοντας Ερώτηση στη Βουλή και ζητώντας να παρθούν άμεσα μέτρα συντήρησης – κάτι που δεν έγινε. Για το ίδιο θέμα παρέμβαση στο υπουργείο Πολιτισμού – μετά από δύο ομαδικές επισκέψεις – έκανε και το Επιμελητήριο Εικαστικών Τεχνών Ελλάδος.
Αυτό το σπουδαίο και μοναδικό στο είδος του μουσείο σήμερα κινδυνεύει ακόμα πιο πολύ…
Η Βάσω Κατράκη ακόμα μια φορά «στην εξορία»…
Κινδυνεύει όχι μόνο από την εγκατάλειψη, την απαξίωση από τις τοπικές αρχές, που από το 2006 μέχρι σήμερα δεν μερίμνησαν να στηρίξουν, να στελεχώσουν κατάλληλα με υπαλλήλους, να εξασφαλίσουν τη συντήρηση των έργων και να προβάλουν αυτό το μοναδικού χαρακτήρα μουσείο, που μέχρι σήμερα λειτουργεί μόνο χάρη στη δυναμική του έργου της Βάσως Κατράκη που φιλοξενείται εκεί, αλλά και κινδυνεύει γιατί, σύμφωνα με τον νόμο 5056/2023 (ΦΕΚ 163/Τ.Α΄/6-10-2023), καταργείται ως νομικό πρόσωπο.
Αξιοποιώντας τη δυνατότητα που έδωσε η διευκρινιστική εγκύκλιος του υπουργείου Εσωτερικών, το Δημοτικό Συμβούλιο Μεσολογγίου σε έκτακτη συνεδρίαση και ομόφωνα, με την απόφαση 255/2023, αιτήθηκε την εξαίρεση του Μουσείου από την κατάργηση των ΝΠΔΔ των δήμων.
Τώρα να παρθούν μέτρα
Υπάρχουν σημαντικοί λόγοι που υπαγορεύουν την εξαίρεση του Μουσείου και την παραμονή του ως αυτόνομου Νομικού Προσώπου του δήμου Μεσολογγίου.
Είναι φανερό ότι η ενσωμάτωση του Μουσείου και η αφομοίωσή του στις απρόσωπες υπηρεσίες ενός δήμου θα στερήσουν το Μουσείο από κάθε δυνατότητα εξειδικευμένης επιστημονικής μέριμνας, με αποτέλεσμα τον «θάνατό» του. Γιατί κάθε μουσείο απαιτεί μια μεθοδευμένη επιστημονική εργασία καταγραφής, ανάδειξης, τεκμηρίωσης και προβολής του καλλιτεχνικού έργου και μια ειδική εργασία διήθησης του εικαστικού έργου μέσα στην κοινωνία.
Το Μουσείο αυτό απαιτεί τη συστηματική εργασία επιστημονικού προσωπικού με ειδικές γνώσεις και κατάρτιση, όπως αυτό του μουσειολόγου, του ιστορικού Τέχνης, του συντηρητή, καθώς και διοικητικό προσωπικό με γνώσεις, αλλά απαιτεί επίσης την παρουσία στη διοίκησή του εκπροσώπων του εικαστικού καλλιτεχνικού χώρου, όπως του Επιμελητηρίου Εικαστικών Τεχνών Ελλάδος, της Ενωσης Ελλήνων Χαρακτών, αλλά και εξειδικευμένων επιστημόνων ιστορικών Τέχνης, όπως της Εταιρείας Ελλήνων Ιστορικών Τέχνης, ή Θεωρητικών Τέχνης, όπως της AICA/HELLAS. Και βέβαια, η οικογένεια, οι «δωρητές» του πολύτιμου έργου της Βάσως Κατράκη δεν μπορεί να λείπουν από τη διοίκηση ενός τέτοιου μουσείου. Η παρουσία τους αποτελεί εγγύηση για τον δήμο για την εκπλήρωση των σκοπών του Μουσείου.
Το κτίριο του Μουσείου, με κατάλληλες παρεμβάσεις και τον απαραίτητο εκσυγχρονισμό, προκειμένου να ικανοποιεί τις σύγχρονες μουσειολογικές και μουσειοπαιδαγωγικές ανάγκες, μπορεί να μετατραπεί σε έναν χώρο τέχνης, πολιτισμού και καλλιτεχνικής εκπαίδευσης με έμφαση στην τοπική κοινωνία και διεθνώς, αλλά και στην Ανώτατη Καλλιτεχνική Εκπαίδευση. Στο Μουσείο έχουν προβλεφθεί χώροι για τη δημιουργία εργαστηρίων χαρακτικής τέχνης και έχουν ξεκινήσει συνεργασίες με τις Σχολές Καλών Τεχνών της Θεσσαλονίκης, των Ιωαννίνων και της Φλώρινας.
Η στάση της κυβέρνησης και των τοπικών αρχών, διαχρονικά, οδηγεί όχι μόνο στην κατάργηση ενός πολύτιμου κομματιού από την πολιτιστική ζωή του τόπου μας, αλλά και επιβεβαιώνει την άσκηση μιας εχθρικής πολιτικής απέναντι στον Πολιτισμό και τον φυσικό του αποδέκτη, τον λαό…
Τώρα χρειάζεται με ευθύνη της κυβέρνησης και των αρμόδιων υπουργείων να εξαιρεθεί το «Κέντρο και Μουσείο Χαρακτικών Τεχνών Βάσως Γ. Κατράκη» από τον Ν. 5056/2023, να παραμείνει ΝΠΔΔ, να διασφαλιστεί η διοικητική του αυτοτέλεια ώστε να αναπτυχθεί όπως του πρέπει, ως Μουσείο διεθνούς εμβέλειας, αντάξιο της μεγάλης και με διεθνείς διακρίσεις χαράκτριας Βάσως Κατράκη.
Τώρα χρειάζεται γενναία χρηματοδότηση του Μουσείου, ώστε να καλυφθεί η ανάγκη ειδικευμένης επιστημονικής μέριμνας όσον αφορά την καταγραφή, μελέτη, διάσωση, συντήρηση, ανάδειξη, τεκμηρίωση και προβολή του μεγάλου πλούτου που υπάρχει στο Μουσείο.
Δείτε ακόμα:
Ξενάγηση στο Μουσείο της Βάσως Κατράκη στο Αιτωλικό (ΒΙΝΤΕΟ)
Βάσω Κατράκη – Γεννημένη και ζυμωμένη ως το κόκκαλο με το λαό
