Με αφορμή τη συζήτηση για την παρένθετη μητρότητα

Με αφορμή το επικείμενο νομοσχέδιο για τον πολιτικό γάμο και την τεκνοθεσία των ομόφυλων ζευγαριών, που πρόκειται να φέρει η κυβέρνηση της ΝΔ, αλλά και την αντίστοιχη πρόταση νόμου που επανακαταθέτει ο ΣΥΡΙΖΑ, στην οποία περιλαμβάνεται και η παρένθετη μητρότητα, άνοιξε ξανά η σχετική συζήτηση. Στη χώρα μας, ο πιο πρόσφατος νόμος που ρυθμίζει τις προϋποθέσεις της παρένθετης μητρότητας ψηφίστηκε το 2022. Με τον νόμο αυτό, που καταψήφισε το ΚΚΕ, άρθηκαν και ορισμένες νομοθετικές ασφαλιστικές δικλίδες, που έθεταν έστω κάποια εμπόδια στην ακραία μορφή εκμετάλλευσης και εμπορευματοποίησης του γυναικείου σώματος. Συγκεκριμένα:

Με τροποποίηση αποφάσεων της Εθνικής Αρχής Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής έχει μπει «ταρίφα» 20.000 ευρώ ως χρηματικό αντάλλαγμα στην παρένθετη μητέρα. Για τις δότριες ωαρίων οι επίσημες αμοιβές φτάνουν τα 5.000 ευρώ.

Δεν υπάρχει κανένας περιορισμός πόσες φορές μια γυναίκα θα γίνει παρένθετη μητέρα. Δεν υφίσταται, πλέον, χρονικός ή ποσοτικός περιορισμός, με ό,τι συνεπάγεται για τη σωματική και ψυχική υγεία της. Σε αυτό επιδρούν και άλλες εξελίξεις, όπως ότι δεν απαιτείται να έχει ήδη παιδιά.

Η μονάδα ΙΥΑ παίζει τον ρόλο του μεσάζοντα ανάμεσα στο ζευγάρι ή την άγαμη γυναίκα και την παρένθετη μητέρα. Δεν προϋποθέτει η υποψήφια παρένθετη μητέρα να έχει προσωπικές, οικογενειακές σχέσεις με το ζευγάρι, ως πράξη αλτρουισμού.

Σημαντική είναι και η αντίστοιχη νομολογία που διευκρινίζει πως κανέναν ρόλο δεν παίζει το κίνητρο της υποψήφιας παρένθετης, αν δηλαδή προτίθεται να κυοφορήσει το παιδί απλώς και μόνο για να λάβει την προβλεπόμενη από τον νόμο αποζημίωση. Αρα, για ποια αλτρουιστική πράξη μπορεί να γίνεται λόγος;

Με την τροποποίηση του νόμου το 2022 δεν υπάρχει η προϋπόθεση να έχουν και η παρένθετη μητέρα και το ζευγάρι κατοικία την Ελλάδα. Αυτό στην πράξη διευρύνει την «αγορά» της παρένθετης μητρότητας με ζευγάρια από το εξωτερικό, ανοίγοντας δρόμους για τον «αναπαραγωγικό τουρισμό». Χαρακτηριστικά, σύμφωνα με δηλώσεις εκπροσώπων ιδιωτικών κλινικών στον Τύπο, μετά το ξέσπασμα του πολέμου στο έδαφος της Ουκρανίας, όπου ισχύει η εμπορική παρένθετη μητρότητα, ζευγάρια από όλο τον κόσμο στρέφονται στην Ελλάδα, όπου υπάρχουν «ανταγωνιστικές τιμές» και «ευνοϊκή νομοθεσία» σε σχέση με άλλα κράτη.

Με άλλα λόγια, το νομοθετικό πλαίσιο για την παρένθετη μητρότητα και οι αποφάσεις της Εθνικής Αρχής Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής στηρίζουν την πλήρη εμπορευματοποίηση της Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής, που υποβοηθά τα κέρδη των επιχειρηματικών κολοσσών, οι οποίοι έχουν κυριαρχήσει και σε αυτόν τον τομέα, μέσω και της παραπέρα ανάπτυξης του αναπαραγωγικού ιατρικού τουρισμού. Είναι χαρακτηριστικό ότι από τις περίπου 55 μονάδες ιατρικώς υποβοηθούμενης αναπαραγωγής, μόνο 7 είναι δημόσιες (οι 6 λειτουργούν στα δημόσια νοσοκομεία και 1 στο Ναυτικό Νοσοκομείο της Αθήνας).

Ο ανταγωνισμός ανάμεσα στους επιχειρηματικούς ομίλους της Υγείας των διαφόρων ευρωπαϊκών κρατών υποτάσσει το επιστημονικό κριτήριο και τη διεπιστημονική συνεργασία στην εξυπηρέτηση των επιχειρηματικών συμφερόντων. Σύμφωνα με δημοσιεύματα, το 2022 η αξία της παγκόσμιας βιομηχανίας εμπορικής παρένθετης μητρότητας υπολογιζόταν σε 14 δισ. δολάρια.

Πολλά έχουν αποκαλυφθεί επίσης για το εμπόριο που γίνεται σε σχέση με τη διαδικασία της παρένθετης μητρότητας (πρόσφατα στην Κρήτη, παλιότερα στη Θεσσαλονίκη). Από τις απαρχές της «βιομηχανίας» της παρένθετης μητρότητας, στα τέλη της δεκαετίας του 1970, μέχρι τις μέρες μας, έχουν αναδειχθεί μια σειρά παθογένειες που δημιουργεί και διογκώνει η εμπορευματοποίηση της αναπαραγωγικής διαδικασίας. Σε κάποιες περιπτώσεις, μωρά που γεννήθηκαν με προβλήματα υγείας εγκαταλείφθηκαν από τους γονείς ως …«ελαττωματικά προϊόντα», ενώ ζευγάρια που ξεκίνησαν τη διαδικασία άλλαξαν γνώμη (!), με αποτέλεσμα τα παιδιά να μείνουν χωρίς γονείς. Από το κάδρο δεν λείπουν και περιπτώσεις εκκεντρικών δισεκατομμυριούχων που παραγγέλνουν μια ντουζίνα παιδιά σε διαφορετικές κλινικές.

Πρόκειται για τις «παρενέργειες» που συνεπάγεται η αξιοποίηση επιστημονικών κατακτήσεων σε εμπορευματοποιημένες τεχνολογικές εφαρμογές με κίνητρο την κερδοφορία των επιχειρηματικών ομίλων, εκμεταλλευόμενοι γυναίκες που παρέχουν την «υπηρεσία κυοφορίας», αφήνοντας στην άκρη τις αρνητικές συνέπειες για την υγεία των γυναικών, την ψυχοσυναισθηματική και διανοητική ανάπτυξη των παιδιών.

Μέσα σ’ αυτό το αντιδραστικό πλαίσιο, προβάλλονται μέχρι και ευγονικές αντιλήψεις, όπως οι πρόσφατες δηλώσεις του προέδρου του ΣΥΡΙΖΑ, ότι θέλει να αποκτήσει μαζί με τον σύζυγό του δύο παιδιά με συγκεκριμένο φύλο, για να «μεταδώσει» χαρακτηριστικά της προσωπικότητάς του.

Και στη χώρα μας, οι γυναίκες που προσφέρονται να φέρουν στον κόσμο το παιδί ενός άλλου ζευγαριού, βρίσκονται στην πλειοψηφία των περιπτώσεων σε καθεστώς ευαλωτότητας: Ανεργες, εργαζόμενες με προσωρινές συμβάσεις και χαμηλούς μισθούς, οικονομικές μετανάστριες, γυναίκες Ρομά. Προσβλέπουν στην επίσημη αποζημίωση, καθώς και σε άλλα τυχόν ανταλλάγματα που κανείς δεν μπορεί να αποκλείσει πως συμφωνούνται κάτω από το τραπέζι. Τελικά, στο πλαίσιο της εμπορευματοποίησης του σώματος, οι παρένθετες μητέρες βιώνουν μια ακραία μορφή εκμετάλλευσης.

Γ. Τ.

Αναδημοσιεύεται από τον Ριζοσπάστη 10/1/2024