Το δικαίωμα ψήφου και το σημερινό σταρ σύστεμ

Που να ήξερε ο δύστυχος Pasquale Paoli το 1755, όταν  έδινε καθολικό δικαίωμα ψήφου σε όλους ανεξαιρέτως τους πολίτες της Κορσικανής Δημοκρατίας, πως μετά απο αιώνες κάποιος θα θεωρούσε καλή ιδέα να κατέβουν ο Κώστας Σόμμερ κι ο Αλέξης Γεωργούλης υποψήφιοι για την Ευρωβουλή (και όχι μόνο αυτοί δυστυχώς.. ).

Το Νοέμβριο του 1755, ο Κορσικάνος Pasquale Paoli θέσπιζε το πρώτο Σύνταγμα της Κορσικής έπειτα απο την ανεξαρτησία της από τη Δημοκρατία της Γενεύης.

Μέσα σε αυτό το Σύνταγμα έδινε στους πολίτες της Κορσικής το καθολικό δικαίωμα ψήφου, το γνωστό σε όλους μας εκλέγειν και εκλέγεσθαι για όλους τους πολίτες άνω των 25 ετών. Ναι, ακόμα και στις γυναίκες! VIVE LA CORSE!

Μέχρι και εκείνη την στιγμή το δικαίωμα ψήφου, σε όσες χώρες το είχαν θεσπίσει, αφορούσε αποκλειστικά άνδρες οι οποίοι έπρεπε να απαντούν σε συγκεκριμένα κριτήρια όπως: να έχουν κάποια περιουσία, συγκεκριμένο επίπεδο μόρφωσης, λευκό ποινικό μητρώο, συγκεκριμένο ή μη θρησκευτικό δόγμα και να έχουν ξεπεράσει όριο ηλικίας ώστε με ωριμότητα να λαμβάνουν αποφάσεις για δημόσια θέματα.

Τα κριτήρια αυτά δεν είναι κάτι το καινούργιο στην πολιτική ιστορία. Κληρονομήθηκαν απο τον σεβασμό που έτρεφαν οι δυτικοί νομοθέτες απέναντι στην αθηναϊκή δημοκρατία, η οποία ήταν εξίσου περιοριστική. Ο σκοπός αυτών των κριτηρίων ήταν να αποκλείσουν ένα μεγάλο μέρος απο το εκλογικό σώμα ώστε να διασφαλίσουν τα συμφέροντα τους οι ισχυροί. Οι κατώτερες κοινωνικές τάξεις αποκλείονταν απο την εξουσία και δεν μπορούσαν να επηρεάσουν τα ζητήματα που τους αφορούσαν.

Ο Paoli δίνοντας για πρώτη φορά στην πολιτική ιστορία καθολική ψήφο τολμά να σπάσει αυτούς τους περιορισμούς και να αποδείξει πως τα δημόσια ζητήματα δεν αφορούν μια περιορισμένη μερίδα πολιτών. αλλά ολόκληρο το λαό.

Πρόκεται για μια ρηξικέλευθη άποψη που ενέπνευσε τους Γάλλους επαναστάτες του 1789 και έφερε αρκετές αλλαγές μέσα στο δημοκρατικό πολίτευμα συμπαρασύροντας και άλλα πολιτικά και κοινωνικά δικαιώματα.

Η πικρή ιστορία της καθολικής ψηφοφορίας: Εκλέγειν και εκλέγεσθαι

Όλα τα ωραία κάποτε τελειώνουν και το 1767 η Γαλλία κατακτά την Κορσική και το πιο δημοκρατικό ως τότε Σύνταγμα της Ευρώπης καταργείτε. Η Κορσική γίνεται επαρχία της Γαλλίας και ισχύουν οι νόμοι της… Δηλαδή, ποιοί νόμοι; Ούτε η Γαλλία ήταν καλά καλά ενιαίο κράτος τότε και δεν είχε καν ενιαίο νομικό κώδικα.

Το 1789 γίνεται η Γαλλική Επανάσταση, για λίγο οι αστοί παίρνουν την εξουσία και το 1793 για πρώτη φορά όλοι οι άνδρες της Γαλλίας (και μόνο αυτοί) έχουν το δικαίωμα ψήφου….στα χαρτιά, γιατί ποτέ δεν εφαρμόστηκε κάτι τέτοιο στην πράξη.. Ακολουθούν κάτι παλινορθώσεις και κάτι προσπάθειες επιστροφής στην δημοκρατία, τόσο συχνές και σε τέτοιο σημείο που η Γαλλία της επανάστασης και των αποκεφαλισμένων ευγενών να έχει τόσους ευγενείς όσους δεν έχει η Μεγάλη Βρετανία που δεν γνώρισε ποτέ επανάσταση. Κάθε παλινόρθωση έδινε και τίτλους ευγενείας στους τριγύρω της, έτσι και αλλιώς τζάμπα ήταν για κείνους, για το λαό πάλι, όχι αλλά ποιός τον υπολογίζει τον λαό; Για τον 18ο αιώνα δεν είχε καμία σημασία …

Μέσα σε λίγες γραμμές θέλω να καταλάβετε πως χωρούν χρόνια αγώνων και αίματος. Ούτε εκείνοι που διεκδίκησαν με αγώνα και αίμα το δικαίωμα της ψήφου ήταν έτοιμοι να τον αφήσουν πίσω τους σε κάθε παλινόρθωση, ούτε οι μοναρχικοί έδιναν απλόχερα σε κάθε επανάσταση του λαού τα δικαιώματα τους πίσω. Οι σφαγές, οι φυλακίσεις και οι εξορίες πολιτών ήταν καθημερινότητα εκείνη την εποχή.

Τον Ιούνιο του 1848 για πρώτη φορά οι Γάλλοι άνδρες ψηφίζουν καθολικά, 18 χρόνια πριν η καθολική ψηφοφορία είχε καθιερωθεί στην Ελλάδα για τους άνδρες ψηφοφόρους.

Έπρεπε να περάσει ακόμα ένα ολόκληρος αιώνας σχεδόν ώστε οι γυναίκες να αποκτήσουν το δικαίωμα ψήφου και μόλις το 1953 να εκλεγεί η πρώτη γυναίκα βουλευτής Ελένη Σκούρα. Αξίζει να σημειωθεί πως καθολικό δικαίωμα ψήφου είχε θεσπίσει στην Ελλάδα απο το 1944 η Πολιτική Επιτροπή Εθνικής Απελευθέρωσης (ΠΕΕΑ) ή πιο γνωστή ως ”Κυβέρνηση του βουνού ” με εκλεγμένες όχι μια, αλλά 5 γυναίκες τις οποίες αξίζει να αναφέρουμε: Μαρία Σβώλου, Καίτη Νισυρίου-Ζεβγου, Χρύσα Χατζηβασιλείου,Μάχη Μαυροειδή, Φωτεινή Φιλιππίδη και Ευγενία Μαυροσκότη.

Όχι τίποτα άλλο,  αλλά για να φρεσκάρουμε μνημή ποιοι έδωσαν πρώτοι δικαίωμα ψήφου στις γυναίκες εν Ελλάδι..

Μετά το 1945, όλο και περισσότερα κράτη υιοθετούν την καθολική ψηφοφορία ως θεμελιώδες πολιτικό δικαίωμα το οποίο αναγράφεται στο Σύνταγμα κάθε χώρας. Μετά απο 20 χρόνια πέφτει και το τελευταίο οχυρό -περιορισμός της καθολικής ψηφορίας με την ψήφιση του Νόμου περί δικαιώματος ψήφου το 1965 για τους Αφροαμερικάνους στην Αμερική. Οι Αφροαμερικάνοι τυπικά είχαν δικαίωμα ψήφου, κερδισμένο με αίμα, μετά την λήξη του Αμερικανικού εμφυλίου με βάση την 15η τροπολογία του Αμερικανικού Συντάγματος όμως οι Νότιες Πολιτείες προφασίζόμενες διάφορα κριτήρια τους απέκλειαν απο την ψηφοφορία.

Οι άνθρωποι του πνεύματος (ή και όχι) … στα ψηφοδέλτια.

Σε εποχές που το δικαίωμα στην ψήφο ήταν περιορισμένο, στα εκλογικά έδρανα κάθονταν κυρίως άνθρωποι με κάποιο ας το πούμε πνευματικό επίπεδο. Σπουδαγμένοι αστοί με τις αντίστοιχες αστικές σπουδές στην νομική, στην οικονομία, την ιατρική ή και την θεολογία που τότε ήταν άρρηκτα συνδεδεμένη με την πολιτική, ιδιαίτερα αν η Βουλή ή η Συνέλευση συνυπήρχε με μοναρχία.

Πολλοί ήταν επίσης οι λογοτέχνες, οι φιλόσοφοι και οι καλλιτέχνες που πέρασαν απο βουλευτικά έδρανα, κυρίως ως προστατευόμενοι και κατευθυνόμενοι ως ανδρείκελα των χορηγών ευγενών τους. Ο φόβος αυτής της ελίτ ήταν ”εκείνες οι σοσιαλιστικές ουτοπίες” πως κάποια στιγμή δίπλα τους θα καθόταν κάποιος αγρότης ή εργάτης ή ακόμα χειρότερα κάποια νοικοκυρά ή χείριστα να γίνει καμία επανάσταση και να βρεθεί η εργατική τάξη στην εξουσία και αυτοί στην απέξω. Γι’ αυτό και έθεταν τόσα περιοριστικά κριτήρια.

Στα πρώτα χρόνια της καθολικής ψηφορίας τα πράγματα δεν άλλαξαν και πολύ. Τα ποσοστά όσων κατάφερναν να εκλεγούν το μαρτυρούν πως οι γόνοι καλών οικογενειών με πανάκριβες σπουδές παραγκώνιζαν τα παιδιά των κατώτερων κοινωνικών τάξεων.

Όταν η μαρξιστική θεωρία άρχισε να πλανιέται πάνω απο την Ευρώπη και την Αμερική, αρκετοί ήταν οι καλλιτέχνες που μαγεύτηκαν από αυτή. Χιλιάδες ηθοποιοί, μουσικοί, ζωγράφοι, λογοτέχνες και ποιητές είδαν μέσα απο τις σελίδες του ”Κομμουνιστικού Μανιφέστου” πως μόνο με την πραγματική ανατροπή της αστικής τάξης θα μπορούσε πραγματικά ο λαός να βρεθεί στην εξουσία και όχι μέσω των διαδικασιών της αστικής δημοκρατίας. Πολλοί ανά τις δεκαετίες στήθηκαν στο τοίχο για αυτές τους τις ιδέες ή κατέστρεψαν την καριέρα τους. Υπήρξαν βέβαια και κάποιοι που με χαρά αγκάλιασαν φασιστικές ή/και τις αστικές ιδέες, αλλά ήταν ελάχιστοι και άνευ πραγματικής καλλιτεχνικής και πνευματικής αξίας -πλην εξαιρέσεων – ώστε να γραφτούν στην ιστορία.

Τα κομμουνιστικά κόμματα ήταν τα πρώτα κόμματα που χρησιμοποίησαν καλλιτέχνες και διανοούμενους ώστε να διασπείρουν τις ιδέες τους στον λαό.

Από τη δεκαετία του 1980, το σκηνικό αρχίζει και αλλάζει. Ο κόσμος αποκοιμισμένος απο την τηλεόραση και τις κεϋνσιανές πολιτικές δεν επιθυμεί πολύ την πνευματική του κούραση. Πλέον η λέξη καλλιτέχνης έχει αντικατασταθεί με αυτή του σταρ. Δεν χρειάζεται ο σταρ να είναι καλός σε αυτό το οποίο κάνει. Να έχει παίξει σαιξπηρικούς ρόλους, να έχει συνθέσει πρότυπα έργα ή να έχει πίσω του ένα πνευματικό έργο. Ο σταρ, όπως ένα αστέρι, πρέπει απλά να λάμπει.

Η δημοφιλία αυτών των σταρ έγινε αντικείμενο εκμετάλλευσης, σε μια εποχή που η πολιτική είχε χάσει την αίγλη της στα μάτια των πολιτών γιατί η αίγλη της τηλεόραση τους τα είχε αιχμαλωτίσει. Η ταύτιση μερίδας ανθρώπων με τον εκάτοστε σταρ μεταφραζόταν αυτόματα σε ψήφους για το πολιτικό κόμμα με το οποίο κατέβαινε στις εκλογές.

Άλλος υποψήφιος με το κόμμα μας;

Και φτάνουμε τις τελευταίες δεκαετίες να έχουν μπει στα έδρανα της Βουλής, της Ευρωβουλής και των δημοτικών συμβουλίων κάτι σταρ που αναρωτιέσαι το γιατί;

Ξέρω τι θα πείτε, ”Μα πριν από λίγο είπες πως το δικαίωμα της ψήφου είναι σημαντική κατάκτηση και πως κάθε πολίτης έχει το δικαίωμα αυτό  όπως ο χ, ψ και ω σταρ; Ύστερα τι ελιτιστική άποψη περί αξίας είναι αυτή; Πως μπορείς να κρίνεις ποιος είναι άξιος και ποιος όχι;”

Προσωπικά δεν κρίνω καμία υποψηφιότητα . Ο καθένας έχει δικαίωμα στο εκλέγειν και εκλέγεσθαι και στην έκθεση του εαυτού του στα κοινά. Αυτό που στηλιτεύω είναι πως η αστική τάξη χρησιμοποιεί αυτό το δικαίωμα ώστε να εγκλωβίζει τον κόσμο σε μια επιλογή που θα οδηγήσει στον ουσιαστικό αυτοπεριορισμό του στην άσκηση εξουσίας. Και επειδή σας έκαψα, το εξηγώ.

Με βάση το ελληνικό Σύνταγμα μας , από το λαό πηγάζουν όλες οι εξουσίες. Ο λαός καλείται να ανά τακτά χρονικά διαστήματα να αποφασίζει για τους εκπροσώπους του. Βάζοντας σαν επιλογές ανθρώπους, οι οποίοι το μόνο που έχουν να επιδείξουν είναι η εφήμερη λάμψη τους και μόνο, ουσιαστικά ευτελίζεις αυτό το δικαίωμα της ψήφου και υποβαθμίζεις συνολικά την έννοια της πολιτικής με απώτερο σκοπό να αποκόψει όλο και περισσότερο τον λαό απο την άσκηση της εξουσίας του.

Η συνολική απογοήτευση που εισπράτεται από την κατάντια του πολιτικού συστήματος, απομακρύνει όλο και περισσότερο κόσμο απο να ψηφίζει, ενώ αφήνει περιθώρια σε ελαφρείς και ανάξιους που δεν καταλαβαίνουν το βάρος του δικαιώματος τους, να χαβαλεδιάζουν με την πολιτική ζωή της χώρας στέλνοντας στα έδρανα σταρ και φωτοβολίδες των realities.

Με λίγα λόγια, τυπικά έχεις δικαίωμα ψήφου και της επιλογής. Ουσιαστικά, η αστική τάξη στο περιορίζει μέσα σε επιλογές που σε απομακρύνουν ώστε να ασκήσεις την εξουσία σου διαμέσου του δικαιώματος σου. Αυτό, σε συνδυασμό και με την λανθασμένη αντίληψη που έχουμε πως η ψήφος είναι προαιρετική και την ακόμα πιο λανθασμένη πως οι αστοί θα αντιληφθούν την αποχή μας ως πολιτική στάση και θα διορθωθούν, απλά αφήνουμε την εξουσία που μας ανήκει στην …αστική τάξη.

Ο χαβαλές είναι καλός μέχρι εκεί που έστελνε κάποιος πίτσες στο κανάλι του Λεβέντη. Ο χαβαλές όταν φτάνει στην κάλπη καλό είναι να κόβεται.