Ξέρω τι θα διαβάσεις φέτος το καλοκαίρι
Το καλοκαίρι είναι απλώς η αφορμή. Το διάβασμα είναι το ταξίδι και προορισμός ταυτόχρονα. Διαβάστε τις καλοκαιρινές και όχι μόνο βιβλιοπροτάσεις των συνεργατών της Κατιούσα.
Το καλοκαίρι είναι απλώς η αφορμή. Το διάβασμα είναι το ταξίδι και προορισμός ταυτόχρονα, που ούτε φτωχικό βρήκαμε, ούτε μας γέλασε. Και το πιο ωραίο με τις γνώσεις και τα βιβλία είναι πως μπορείς να τα μοιράζεσαι και με άλλους, για να μεταδώσεις όσα σκέφτηκες και αισθάνθηκες χωρίς να τα χάσεις -αν και με τα δανεικά βιβλία αυτό δε συμβαίνει πάντα.
Παρακάτω μπορείτε να διαβάσετε μια λίστα με τις καλοκαιρινές -ή όχι και τόσο- βιβλιοπροτάσεις των συνεργατών -και φίλων- της Κατιούσα, που σας προτρέπουν να γίνετε κι εσείς κοινωνοί όσων σκέφτηκαν και αισθάνθηκαν, όσων κέρδισαν από το δικό τους ταξίδι με κάποια βιβλία. Καλή ανάγνωση (των προτάσεων και των βιβλίων).
2310net
Ερνέστο Γκεβάρα, γνωστός και ως ΤΣΕ – Πάκο Ιγνάσιο Ταΐμπο ΙΙ
Εκδόσεις Κέδρος, Μετάφραση: Βασιλική Κνήτου
Φέτος δεν έχει αστυνομικό μυθιστόρημα στην παραλία πολύ απλά γιατί δεν έχει παραλία ούτε διακοπές. Οπότε, άδικα ετοίμασα το σετάκι που βλέπετε στη φωτογραφία παραπάνω.
Η πρόταση μου για αυτό το καλοκαίρι δεν αφορά κάποια καινούρια κυκλοφορία, αλλά την βιογραφία του Τσε γραμμένη από τον Paco Ignacio Taibo II. Στη συγκεκριμένη περίπτωση είναι αρκετοί οι λογοι που προτείνεται το συγκεκριμένο βιβλίο το οποίο κανονικά τιτλοφορείται «Ερνέστο Γκεβάρα, γνωστός και ως ΤΣΕ».
Καταρχάς το περιεχόμενο. Ο Τσε δεν είναι ένας απλός άνθρωπος του οποίου τη βιογραφία πρέπει να διαβάσουμε. Είναι εκείνος του οποίου τη ζωή πρέπει να κατανοήσουμε μήπως μπορέσουμε και τον διασώσουμε από την κάθε λογής καπήλευση.
Ο συγγραφέας είναι ένα ακόμα κίνητρο. Έχοντας διαβάσει 3-4 βιβλία του (αστυνομικά κυρίως) είχα πάντα την εξής περιέργεια: «πώς διάολο το κάνει να φαίνεται τόσο εύκολο;». Περιγράφει λιτά και καμιά φορά με κυνικό ρεαλισμό ένα πρόσωπο, μια κατάσταση, ένα γεγονός. Φτιάχνει ήρωες με ενδιαφέρον και βάθος και οι ιστορίες του πάντα ακροβατούν μεταξύ πραγματικότητας και μυθοπλασίας με μπόλικη αθυροστομία που είναι σαφώς προτιμότερη από τον στημένο λυρισμό.
Ακολουθώντας τον να περιγράφει την ζωή του Τσε, μένεις απόλυτα ικανοποιημένος από την εναλλαγή είδους αφήγησης. Αποσπάσματα από επιστολές ή ημερολόγιο εναλλάσσονται με εκπληκτικές περιγραφές μαχών. Ο Τσε είναι το επίκεντρο όμως δίπλα του διαβάζουμε για τον Φιντέλ, τον Ραούλ, τον Καμίλο και τους άλλους πρωταγωνιστές της επανάστασης στην Κούβα. Το σημαντικότερο επίτευγμα του Ταίμπο ΙΙ όμως είναι ότι καταφέρνει να το κάνει αυτό χωρίς να σε αφήσει να βαρεθείς ούτε για μια σελίδα.
***
Anton Saefkow
Σκίτσο ενός καλοκαιριού – Andre Kubiczek
Εκδόσεις Κριτική, Μετάφραση: Απόστολος Στραγαλινός
Μια μονογονεϊκή οικογένεια, με τη μάνα να έχει πεθάνει. Ένας πατέρας που θα λείψει όλο το καλοκαίρι για δουλειά στο εξωτερικό. Ένας 16χρονος που μένει μόνος στο σπίτι για όλο το καλοκαίρι, με ένα χρηματικό ποσό που στα μάτια του φαντάζει μικρός θησαυρός. Στο τελευταίο καλοκαίρι πριν αρχίσουν οι εφηβικοί φίλοι και συμμαθητές να σπάνε σε διάφορες κατευθύνσεις.
Έτσι κι αλλιώς, θα μιλούσαμε για ένα ευχάριστο υλικό, κατάλληλο για καλοκαιρινό διάβασμα. Το ότι το παραπάνω συν τοις άλλοις αφορά την DDR και τοποθετείται στο καλοκαίρι του 1985, απλά έρχεται να δώσει το κάτι παραπάνω. Εκ των πραγμάτων, το μυθιστόρημα έτσι αποκτά και πολιτική διάσταση. Σίγουρα με αρκετά αυτοβιογραφικά στοιχεία, αφού ο συγγραφέας έχει την ίδια ηλικία με τον πρωταγωνιστή του· αυτής της γενιάς που ενηλικιώθηκε στην DDR, βρισκόμενη αμέσως μετά σε μια νέα, καπιταλιστική Γερμανία.
Ο συγγραφέας εμφανίζεται να βλέπει την εποχή με διακριτική νοσταλγία. Ναι, μιλάμε σίγουρα για μια γενιά που βγάζει τη γλώσσα και θεωρεί παρωχημένες μια σειρά πλευρές του σοσιαλιστικού εποικοδομήματος, ενώ σαφώς επηρεάζεται πολιτιστικά από τη δύση. Αυτό που μας μεταφέρεται ωστόσο παράλληλα είναι μια γενιά με χαραγμένο στο DNA της το αίσθημα του δικαίου, εχθρική προς τον ιμπεριαλισμό, προς τις πολιτικές των Θάτσερ-Ρήγκαν κ.ά. Μια γενιά που στην πλειοψηφία της αισθανόταν το κράτος αυτό ως το σπίτι της. Παράλληλα περιγράφεται, με τέχνη αλλά και με σχετική σαφήνεια, η διαφορετική στάση που είχαν προς την DDR και τον σοσιαλισμό οι διανοούμενοι σε σχέση με τα εργατικά-λαϊκά στρώματα, με τον συγγραφέα με διάφορους τρόπους εν τέλει να κλείνει το μάτι στους δεύτερους.
Εκείνο που ίσως προκαλεί τη μεγαλύτερη εντύπωση είναι η ευαισθησία των εφήβων, όπως και μια αντίστοιχη των ενηλίκων γύρω τους. Γενικώς, γίνεται σαφές πως μιλάμε για μια κοινωνία πολύ πιο δεμένη και αρμονική από αυτή που γνωρίζουμε. Δεν είμαι βέβαιος -το ελπίζω- πως αυτό περνά ολοκληρωτικά και στην ελληνική έκδοση (προσωπικά το διάβασα στα γερμανικά, ενώ έπεσα τυχαία πάνω στην ελληνική μετάφραση ψάχνοντας για καλοκαιρινά αναγνώσματα).
Όταν όλα τα παραπάνω δένονται με τους απαραίτητους νεανικούς έρωτες και τ’ ανάλογα μπερδέματα, καθώς και την όλη ατμόσφαιρα των ‘80s με προεξάρχουσα τη σχετική μουσική υπόκρουση, τότε έχουμε ένα μυθιστόρημα που σίγουρα άξιζε τη συμμετοχή του στην τελική εξάδα των τίτλων που ήταν υποψήφιο για το Γερμανικό Βραβείο Βιβλίου του 2016.
***
Drugitiz
Η πτώση του Παρισιού – Ιλία Έρενμπουργκ
Σύγχρονη Εποχή, Μετάφραση Πλάτων Καραντάνης
Το πλέον ενδιαφέρον με το να διαβάζεις “πολιτικά” μυθιστορήματα είναι πως εκτός από το πολιτικό μέρος τους, υπάρχει το προσωπικό. Το να βλέπεις σκέψεις, συμπεριφορές, συναισθήματα, σχέσεις ανθρώπων σε παρελθούσες εποχές που πολλές φορές μοιάζουν με κάποιες που μπορείς να συναντήσεις στο σήμερα σε βγάζει από την αντίληψη του χρόνου και της Ιστορίας σαν ένα ατελείωτο “τώρα” που κάθε τι είναι καινό και μοναδικό και άρα χαρακτηρίζεται από μια ξεχωριστή σημαντικότητα και σε βοηθάει να καταλάβεις πραγματικά σε βάθος την ιστορική περίοδο που μελετάς.
Το δίτομο της Πτώσης του Παρισιού σε βάζει μέσα στα μυαλά των ανθρώπων που ήταν τα δρώντα υποκείμενα της εποχής 1935-1940 στη Γαλλία. Και εκεί βρίσκεις πολλά μοντέλα κοινωνικών συμπεριφορών που βλέπεις μπροστά σου σήμερα. Από τον αλτρουιστή αγωνιστή εργάτη μέχρι τον αριβίστα που νομίζει ότι το κίνημα του χρωστάει και όταν απογοητεύονται οι προσωπικές του φιλοδοξίες στρέφεται στους φασίστες. Από την κοπέλα που φτύνει την αστική ταξική της καταγωγή και τάσσεται στον αγώνα για την κομμουνιστική απελευθέρωση μέχρι τα διάφορα μοντέλα αστών πολιτικών και τον τρόπο που σκέφτονται τη διαχείριση της πολιτικής ζωής της χώρας. Βλέπεις επίσης συμπεριφορές κοινωνικών κομματιών. Από την απεργιακή πάλη απεργών εργατών εργοστασίου μέχρι την ύπουλη και προβοκατόρικη δράση των φασιστών- καταλαβαίνεις έτσι ότι κάποια πράγματα είναι χαραγμένα στο DNA κάποιων κοσμοαντιλήψεων και δεν αποτελούν περιπτωσιολογικά χαρακτηριστικά.
Ο Έρενμπουργκ δεν φτιάχνει στεγνούς χαρακτήρες μανιχαϊστικών πόλων και αυτό ακριβώς είναι που κάνει όλο αυτό το έργο να δουλεύει. Κάθε χαρακτήρας μοιάζει να έχει κίνητρα που θα μπορούσαν να είναι πλήρως υπαρκτά στην πραγματική ζωή, κάθε κοινωνική σχέση έχει την ενέργεια και τα χαρακτηριστικά που αντιστοιχούν στη πραγματική ζωή.
Για όσους θέλουν να ρίξουν μια έξτρα ματιά στο βιβλίο, η σελίδα του στο Goodreads εδώ.
***
Sniper
Γυρίστε το γαλαξία με ωτοστόπ – Douglas Adams
Εκδόσεις Φανταστικός Κόσμος, Μετάφραση: Δημήτρης Αρβανίτης
“Υπάρχει μια θεωρία που λέει πως, αν ποτέ κανείς ανακαλύψει για ποιο σκοπό ακριβώς υπάρχει το σύμπαν και τι εξυπηρετεί, θα εξαφανιστεί αμέσως και θα αντικατασταθεί από κάτι ακόμα πιο παράξενο και ανεξήγητο. Υπάρχει μια άλλη θεωρία που λέει πως αυτό έχει ήδη συμβεί.”
Το “γυρίστε το γαλαξία με ωτοστόπ” είναι το πρώτο από τα έξι βιβλία της εξαιρετικής τριλογίας επιστημονικής φαντασίας που έγραψε ο Adams από τα τέλη της δεκαετίας του ‘70, το οποίο γυρίστηκε και ταινία (που είναι πολύ καλή) στα μέσα της περασμένης δεκαετίας.
Ο Άρθουρ Ντεντ είναι ένας λίγο βαρετός τύπος που ζει έξω από το Λονδίνο και δουλεύει σε τοπικό ραδιοφωνικό σταθμό. Η ζωή του κυλάει ήρεμα και βαρετά, αλλά όλα αυτά θα αλλάξουν καθώς μαθαίνει ότι η πολεοδομία σκοπεύει να κατεδαφίσει το σπίτι του για να φτιάξει μια παρακαμπτήριο αρτηρία. Αυτό που δεν γνωρίζει η πολεοδομία, είναι ότι η κυβέρνηση του Γαλαξία σκοπεύει να κατεδαφίσει τη Γη για να φτιάξει μια γαλαξιακή παρακαμπτήριο αρτηρία. Και αυτό ακριβώς κάνει.
Ακολουθήστε τον Άρθουρ καθώς δραπετεύει με τη βοήθεια ενός φίλου από την καταδικασμένη Γη, κάντε διαστημικό ωτοστόπ, πάντα με τη βοήθεια του σωστού εγχειριδίου, διαβάστε (και ακούστε αν τολμάτε) βογκονική ποίηση, γνωρίστε τον πρόεδρο του Γαλαξία, ψάξτε για την απάντηση στο νόημα της Ζωής, ψάξτε όμως πρώτα να κάνετε τη σωστή ερώτηση και πάντα, μα πάντα, να έχετε μαζί σας την πετσέτα σας.
Συμπέρασμα: η επιστημονική φαντασία είναι πολύ ωραίο πράγμα. Η έξυπνη επιστημονική φαντασία είναι από τα καλύτερα πράγματα εκεί έξω. Καλό διάβασμα και να δείτε και την ταινία.
***
Άλεξ Δελάρζ
Orion Publishing, 2005
***
Βασίλης Κρίτσας
Ο Νίκος Λείπει – Του Νίκου Παπαδογιάννη
Εκδόσεις Key Books
Το καλοκαίρι είναι συνδυασμένο με ταξίδια και αποδράσεις, ακόμα κι αν οι πιο πολλοί μένουν εγκλωβισμένοι σε τσιμεντουπόλεις και δουλειές χωρίς άδεια και καλό μισθό ή στο “ελεύθερο κλουβί” της ανεργίας, που δε βοηθά για τέτοια ακριβά σπορ. Όπως και να ‘χει, λίγοι έχουν να επιδείξουν τόσο εξωτικές και ποικίλες αποδράσεις, όπως ο γνωστός δημοσιογράφος Νίκος Παπαδογιάννης, που μοιράζεται τις καλύτερες ιστορίες από τα ταξίδια του και τις δεκάδες χώρες που έχει συμπεριλάβει στη λίστα του, συνήθως σε αθλητικό φόντο, αλλά σίγουρα όχι μόνο για τους φιλάθλους.
Ο Παπαδογιάννης είναι αθλητικός συντάκτης, αλλά με γραφίδα που θα ζήλευαν πολλοί συνάδελφοί του από το πολιτικό ρεπορτάζ και όχι μόνο. Είναι αριστερίζων, με σαφές μέτωπο ενάντια στους φασίστες και μια πολύ δυνατή ιστορία από τα στρατόπεδα συγκέντρωσης, αλλά από τους αριστερούς της “Ελευθεροτυπίας” που δε θεωρούν πρόβλημα την ΕΕ, αλλά το λαϊκισμό. Αγαπά την Εθνική ομάδα, γιατί ασφυκτιά με τους οπαδικούς στρατούς των χούλιγκαν και άλλα εγχώρια φρούτα, αναπαράγει όμως τα κλισέ για τη μίζερη Ελλαδίτσα και την καλή Ευρώπη, που είναι φάρος και πρότυπο με τις ανεκτικές κοινωνίες της.
Παρόλα αυτά, το βιβλίο αφήνει πολύ ευχάριστη γεύση στον ουρανίσκο του αναγνώστη, που σίγουρα θα βρει σημεία και ιστορίες για να ταυτιστεί ή να ζηλέψει τα ταξίδια του Παπαδοτζόν, από τις Άλπεις ως τα ηφαίστεια της Καραϊβικής και τα σπαράγματα του σοσιαλισμού που γνωρίσαμε και διαλύθηκε στα εξ ων συνετέθη. Και έτσι τα παραπάνω σημειώνουν απλώς τις αντιφάσεις και τους περιορισμούς, για να μην κρατά κανείς μεγαλύτερο καλάθι προσδοκιών απ’ όσο χρειάζεται κι απογοητευτεί. Δεν είναι όμως προτροπή για να μη διαβάσει κανείς το βιβλίο, ίσα-ίσα. Είναι κάτι παραπάνω από ένας ταξιδιωτικός οδηγός, κι ίσως δε θα έπρεπε να βρίσκεται καν στην κατηγορία, αλλά είναι δύσκολο να το κατατάξει κανείς και κάπου αλλού.
***
Γιώργος Λαμπρινίδης
Το χρήμα – Εμίλ Ζολά
Σύγχρονη Εποχή, Μετάφραση: Ντορέτα Πέππα
Το Χρήμα του Ζολά είναι ένα κλασικό μυθιστόρημα. Σε μια βιβλιοπαρουσίαση, τον Γενάρη του 2014, έγραφε ο Ριζοσπάστης: «Στην αφήγηση του έργου ο αναγνώστης θα συναντήσει όλα τα φαινόμενα σαπίσματος του καπιταλισμού που του παρουσιάζονται σήμερα ως καινοφανή.» Αυτή η διαπίστωση είναι και ο βασικός λόγος που προτείνεται αυτό το βιβλίο. Για την ακρίβεια, πρόκειται για μια πραγματεία αριστοτεχνικά παρουσιασμένη ως λογοτεχνικός μύθος. Ο ίδιος ο μύθος είναι δεμένος, με ευχάριστη ροή και διασκεδαστικές αναφορές στο σήμερα. Ιδιαίτερος χαρακτήρας είναι ο τοκογλύφος που αγοράζει εμπορικά χαρτιά με το κιλό, ψάχνωντας μέσα στο σωρό να βρει «φιλέτα», αξιοποιώντας σκάνδαλα και παλιές αμαρτίες. Η εντυπωσιακή μετεξέλιξη του μοναχικού, λιγδιασμένου και ξερακιανού παράσιτου σε καλογυαλισμένη εταιρεία, με χιλιάδες εργαζόμενους έρχεται σε οξεία αντίθεση με την ποιοτική ομοιότητα που βρίσκεται στην βάση και των δύο.
Όμως το βιβλίο αυτό είναι ευχάριστη συμβολή στην αυτομόρφωση. «[…] συμβάλλει στο συμπέρασμα πως ο καπιταλισμός δεν επιδιορθώνεται, δεν εξανθρωπίζεται, παρά αναπαράγει σε μεγαλύτερη έκταση και οξύτητα τις εσωτερικές του αντιφάσεις […] Απομυθοποιείται η ηθικοπλαστική προσέγγιση του «σκανδάλου» ως οικονομικής απάτης, ενώ αναδεικνύεται ότι πρόκειται για την αποκάλυψη των ενεργειών εκείνου που έχασε στον αδηφάγο κερδοσκοπικό ανταγωνισμό ανάμεσα στους κεφαλαιοκράτες. […] περιγράφεται η απόλυτα παρασιτική λειτουργία του κεφαλαίου, μέσα από τη μετοχική εταιρεία, την εισηγμένη στο χρηματιστήριο κλπ. Αποκαλύπτεται ο μηχανισμός διαπλοκής στη λειτουργία του, τα κερδοσκοπικά ανεβοκατεβάσματα στις αξίες, πηγή συγκεντροποίησης και αποθησαυρισμού.»
«Το «Χρήμα» δεν διαδραματίζεται μόνο στις αίθουσες του χρηματιστηρίου, αλλά και στα μέγαρα των καπιταλιστών, στα σαλόνια και τις κρεβατοκάμαρες των αστών. Περνάει στις εργατικές συνοικίες και ιδίως στις τρώγλες των πιο ξεπεσμένων στοιχείων της κοινωνίας, όπου η σαπίλα του χώρου φτάνει να γίνεται ένα με τη σήψη του ίδιου του ανθρώπινου σώματος. Αλλά και στα γραφεία αστικών εφημερίδων, όπου δημοσιογράφοι και διάφοροι διανοούμενοι, ξεπεσμένοι ή μη, εύκολα «προσκυνάνε την κάσα με τον παρά» για να γράψουν υπέρ του α’ ή του β’ θέματος, είτε αυτό αφορά τις οικονομικές εφημερίδες και τη χειραγώγηση των μετοχών είτε αφορά τη δημιουργία πολιτικού κλίματος για την α’ ή β’ πολιτική γραμμή της αστικής διαχείρισης, υπέρ του α’ ή β’ αστού πολιτικού. Το έργο του Ζολά κινείται στο απαραίτητο συμπλήρωμα της καπιταλιστικής εκμετάλλευσης και εξαθλίωσης στα «φιλανθρωπικά ιδρύματα».
Το «Χρήμα» του Ζολά λειτουργεί σε πολλά επίπεδα και καταγράφει κάθε είδους συμπεριφορές διαφόρων τύπων ανθρώπων από πανίσχυρους τραπεζίτες, έως πόρνες πολυτελείας και ξεπεσμένους αστούς πολιτικούς. Η οικονομική επιτυχία ή η καταστροφή στο οικονομικό παιχνίδι καθορίζει και συμπεριφορές στους ανάλογους κύκλους – αυτούς που όλοι τους ξεσκόνιζαν, να μη θέλουν να τους δουν ούτε ζωγραφιστούς.» (εκτενή αποσπάσματα από την εξαιρετική βιβλιοπαρουσίαση του Ριζοσπάστη που αναφέρθηκε παραπάνω)
***
Γιώργος Μπίμης
Ο χρόνος και οι πληγές – Γιώργος Μπίμης
Η γνήσια ποίηση είναι η εξέγερση του νου και της ψυχής λίγο πριν το ξέσπασμα της κοινωνικής επανάστασης,…
Θέλω να πιστεύω ότι το στοίχημα του ανθρώπου πάνω στη γη θα κερδηθεί όταν οι ποιητές, οι ακάματοι εργάτες της τέχνης κι εν γένει οι διανοούμενοι βρούνε επιτέλους κοινά σημεία αναφοράς, όταν επισημάνουν τις αντιθέσεις, όταν προετοιμάσουν επαρκώς την ταξική πάλη, όταν ηγηθούν και καθοδηγήσουν σωστά τον ανελέητο αγώνα του ανθρώπινου γένους για την ελευθερία, για την αληθινή δημοκρατία και για την ισότητα όλων των πολιτών…
Η τρίτη μου ποιητική συλλογή που έχει τίτλο: ‘’Ο Χρόνος κι οι Πληγές’’ αποτελείται από ένα μεγάλο ποίημα (σύνθεση) κι από άλλα μικρότερα, όλα γραμμένα στο ίδιο πνεύμα και με το ίδιο περιεχόμενο: Η ζωή κι άξιος αγώνας του ανθρώπου που μπορεί να φτάσει ως τα όρια της θυσίας…
Είναι σαφές, πως από τη μεγαλοσύνη του πνεύματος κι από τον έρωτα της ψυχής αναγεννιέται και ξεκινά το ταξίδι της η απροκατάληπτη κι αδέκαστη τέχνη, αυτή που αναδύει και προβάλλει κάλλιστους και θεσπέσιους στόχους, αυτή που επιχειρεί αυστηρά κι αποκλειστικά να υπηρετήσει την πραγματική αλήθεια της ζωής, τις υπέρτατες αξίες της, το θεόπνευστο αλλά εγκάθειρκτο άνθρωπο και τις κομβικές ανάγκες του,… το ψωμί, την ειρήνη και την ελευθερία του…
Το προτείνω…
***
Δύσκολες Νύχτες
ΒΕΡΟΛΙΝΟ ΑΛΕΞΑΝΤΕΡΠΛΑΤΣ – Του Άλφρεντ Ντέμλιν
Εκδόσεις Οδυσσέας, Επιμέλεια: Τούλα Σιετή, Μετάφραση: Μηνάς Παράσχης
Λένε συχνά ότι τα λογοτεχνικά έργα είναι αυτά που καταφέρνουν να δώσουν το καλύτερο πνεύμα μιας εποχής, και σε ό,τι αφορά τη δημοκρατία της Βαϊμάρης, το μυθιστόρημα του Άλφρεντ Ντέμπλιν “Βερολίνο Αλεξάντερπλατς” (1929) ανταποκρίνεται πλήρως στην παραπάνω περιγραφή. Μολονότι όπως συμβαίνει με κάθε έργο, η μετάφραση αδυνατεί να αποδώσει όλες τις λεκτικές αποχρώσεις αυτού του αριστουργήματος, που συνδυάζει την πιο στρυφνή “ιατροδικαστική” γλώσσα με την αφτιασίδωτη διάλεκτο των προλεταρίων του Βερολίνου, κατορθώνει να μεταδώσει τον παλμό ενός έργου που μοιάζει ατόφιο και ζωντανό κομμάτι της ιστορίας μιας από τις πιο ταραγμένες περιόδους του 20ου αιώνα. Μιας ιστορίας δοσμένης μέσα από τα μάτια των αποκλεισμένων – για διαφορετικούς λόγους – της μεσοπολεμικής γερμανικής κοινωνίας: άνθρωποι του υποκόσμου, κλέφτες, φονιάδες, πόρνες, ανάπηροι πολέμου, Εβραίοι, κομμουνιστές σε μια τοιχογραφία στην οποία συνυπάρχει η φρίκη και η ελπίδα. η ταπεινότητα και το μεγαλείο. Ο Φραντς Μπίμπερκοπφ είναι ένας τυπικός αντιήρωας, ένας πρώην κατάδικος για τη δολοφονία της φίλης του, που προσπαθεί να ορθοποδήσει μετά την αποφυλάκισή του, αλλά συντρίβεται στις κοινωνικές μυλόπετρες, χωρίς όμως τελικά να χάσει τελείως την ανθρωπιά του. Μέσα από ένα αφηγηματικό κολάζ διαφόρων ειδών κειμένων, λογοτεχνικών και βιβλικών περικοπών, διαφημιστικών φυλλαδίων, επιστημονικών αναφορών, άρθρων, σλόγκαν και τραγουδιών αναδύεται το κλίμα μιας εποχής στο μεταίχμιο του οικονομικού κραχ, λίγο πριν την άνοδο του ναζισμού, ο οποίος ακόμα δεν παίζει ρόλο, έχουν όμως διαμορφωθεί πλήρως οι συνθήκες που θα επέτρεπαν την ανάδειξή του. Ίσως δεν αποφεύγεται ένας κάποιος διδακτισμός στο τέλος του βιβλίου, ο οποίος πιθανόν συνδέεται και με τον καθολικισμό του συγγραφέα, αυτό όμως δεν μειώνει σε τίποτε την αναγνωστική εμπειρία, που παραπέμπει σε μια σύγχρονη εκδοχή της κάθαρσης στην τραγωδία, “δι’ ελέου και φόβου”.
***
Λα Κάππα
Κουτσό – Χούλιο Κορτάσαρ
Εκδόσεις Όπερα, Μετάφραση: Αχιλλέας Κυριακίδης
Είναι κάποια έργα στη ζωή ορισμένων ανθρώπων που τους στιγματίζουν (με την καλή έννοια) και τους ακολουθούν σε όλη τους τη ζωή. Μπαίνει ο Μανουσογιαννάκης σε μια αίθουσα και λένε ααα αυτός που έδειρε τον Τζήμερο, μπαίνει ο Χούλιο Κορτάσαρ και λένε ααα αυτός που έγραψε το “Κουτσό”. Το φοβερό είναι ότι συγκεκριμένο βιβλίο ήταν εξαντλημένο για πολλά χρόνια από τα ράφια των βιβλιοπωλείων και μόλις φέτος επανεκδόθηκε με νέα μετάφραση. Το “Κουτσό” είναι η ιστορία του Αργεντίνου Οράσιο Ολιβέιρα
***
Λιάνα Κανέλλη
Ο Πασάς της Κουζίνας – Σαϊγκίν Ερσίν
Εκδόσεις Ωκεανός
Σ’ αυτό το απανθρακωμένο καλοκαίρι, οπότε ακόμα κι η θάλασσα κι η αρμύρα και το γέλιο των παιδιών βαρύνονται έστω και σιωπηλά με μια αίσθηση ενοχής, σ’ εμένα ένας Τούρκος, ο Σαϊγκίν Ερσίν, που γεννηθήκε το 1975 στη Μάνισα (Μαγνησία), κατάφερε να αντιστρέψει το αίσθημα μπουχτίσματος και σχεδόν αηδίας από τις υπερβολικά πολλές, υπερβολικά φανταχτερές εκπομπές, συνταγές και ρεπορτάζ μαγειρικής. Γιατί εδώ που τα λέμε μου γυρίζουν τ’ άντερα να διαβάζεις για τη συμφορά στο Μάτι, για τον καύσωνα στην Ιβηρική, για το σεισμό στην άλλη άκρη της γης, για τους πνιγμούς τουριστών στις γαλάζιες παραλίες κι ανάμεσα στις γραμμές να σου σφηνώνεται στο μάτι μια πίτσα με ανανά και μια κρύα πάστα με λαχανικά και σαφράν.
Το μυθιστόρημα “ο πασάς της κουζίνας” απ’ τις εκδόσεις ΩΚΕΑΝΟΣ, πραγματικά εξωτικό, βαθιά ερωτικό, παράξενα ροκ απ’ τον Κεράτιο στον Ιράκ κι απ’ το Σεράι στα ανατολίτικα σπίτια των απολαύσεων, με πρωταγωνιστή τον αρχιμάγειρο, τα μπαχαρικά, τα άστρα και τα μοιραία της καρδιάς, με γοήτευσε, με ξεκούρασε και με απενοχοποίησε, όπως φαντάζομαι όλους τους καλοφαγάδες, τους μαγείρους και τις μαγείρισσες που βρίσκουν φαντασία στην απλότητα και απλότητα στη φαντασία της κουζίνας.
Πρόκειται για ένα θρίλερ γεύσεων ανάμεσα σε σουλτανικές ίντριγκες κι ένα ανελέητο κυνηγητό ερωτικών επιθυμιών, στον ουρανό των γεύσεων. “Πάρε την κανέλα για παράδειγμα… Της ταιριάζει και το γλυκό και το αλμυρό, και το ξινό και το πικρό. Η πιπερόριζα… Τη βάζεις και στο κρέας και στο τουρσί και στις μαρμελάδες. Για ποια κανέλα, για ποια πιπερόριζα θα αποστηθίσεις τι; Η γεύση του κόλιανδρου είναι διαφορετική για κάθε ουρανίσκο. Η ρίγανη διαφορετική σε δυο φαγητά, μαγειρεμένα από δυο μάγειρες. Δεν μπορείς να τα μάθεις τα μπαχαρικά, δεν μπορείς να τ’ αποστηθίσεις. Μόνον να τα καταλάβεις μπορείς” , λέει η Κυρά στον ταλαντούχο αρχιμάγειρα, επειδή “τα μπαχαρικά δεν έχουν σχέση με το μυαλό, αλλά με την καρδιά, με τα αισθήματα”.
Το βιβλίο το διατρέχει ένα μυστικό. Σας αφήνω να το ανακαλύψετε με την ευχή μη δω ποτέ τον Πασά της Κουζίνας, ταινία.
***
Ματριόσκα η Κόκκινη
Σε στενό οικογενειακό κύκλο – Λίζα Αρθέρ
Εκδόσεις Γράμματα, Μετάφραση: Ρένα Χατχούτ
Λοιπόν υπάρχουν καλοκαίρια στην ζωή που οφείλεις να διαβάζεις (για δικό σου καλό) και καλοκαίρια που οφείλεις να μουλιάζεις (πάλι για δικό σου καλό). Οπότε και να περάσει το καλοκαίρι χωρίς να έχετε διαβάσει τίποτα εκτός από το κατάλογο του μαγαζιού για τα τσίπουρα είναι οκ, εφόσον αυτό είχατε περισσότερο ανάγκη. Ποιος θα σας κατακρίνει; (ήταν μια μίνι διαμαρτυρία για τα κείμενα που γράφονται κάθε καλοκαίρι με προτεινόμενα βιβλία).
Το βιβλίο που θα σας πρότεινα αυτό το καλοκαίρι θα ήταν της Λίζα Αλθέρ ‘’Σε στενό οικογενειακό κύκλο’’. Εκτός του ότι είναι πολύ οικονομικό βιβλίο, δεν θα καταλάβατε πότε θα ρουφήξετε στην κυριολεξία τους δύο τόμους του.
Η ηρωίδα Τζιν επιβιβάζεται στο αεροπλάνο για να επιστρέψει στο πατρικό της για να μείνει κοντά στην βαριά άρρωστη μητέρα της. Αυτό την σπρώχνει να κάνει μια βουτιά στις αναμνήσεις της από τα παιδικά της χρόνια αλλά και λίγο μετά το γάμο της.
Βιβλίο ξεκαρδιστικό από την πρώτη ως την τελευταία παράγραφο. Η συγγραφέας δεν αφήνει τίποτα να μείνει στο απυρόβλητο. Η ηρωίδα ταλαντεύεται από το ένα άκρο στο άλλο. Από έφηβη μαζορέτα και καλό κορίτσι για σπίτι σε μηχανόβια γκόμενα του ‘’κακού παιδιού’’ στις πρώτες εφηβικές σχέσεις, από αλήτισσα σε (ψευτο-) διανοούμενη με όνειρα για ακαδημαϊκή καριέρα, από ακραία φεμινίστρια και μια ζωή σε κοινόβιο με την λεσβία φίλη της σε ένα απόλυτο συμβατικό γάμο με παιδί, από την θρησκεία και τα ταμπού της στον ασπασμό κάθε new age θεωρίας και τελικά στην απιστία και στην εγκατάλειψη της συζυγικής εστίας.
Μια εκκεντρική ηρωίδα που δεν είναι αρκετά δυνατή προσωπικότητα για να ξέρει τι θέλει ή μήπως η προσπάθεια ενός ατόμου να ταιριάξει πάντα και παντού σε μια διαρκώς μεταβαλλόμενη και αντιφατική κοινωνία;
Το σίγουρο είναι ότι μέσα από την διασκεδαστική ανάγνωση του βιβλίου ανακαλύπτουμε πολλά δικά μας κομμάτια. Λάθος επιλογές που κάναμε σε προηγούμενες στιγμές πιστεύοντας ότι ήταν οι σωστές και αυτό που χρειαζόμασταν. Ένα διαρκές ψάξιμο του εγώ που μπορεί να μας οδηγήσει σε εμπειρίες ζωής που δεν φανταζόμασταν και που όλα καταλήγουν πάντα πίσω στην παιδική μας ηλικία και στην οικογενειακή εστία.
Γιατί η ενηλικίωση και το να τα βρεις με το εαυτό σου δεν ήταν ποτέ εύκολο, τουλάχιστον ας γελάσουμε αυτό το καλοκαίρι.
***
Μπάμπης Ζαφειράτος – Μποτίλια στον Άνεμο
Έρη Ρίτσου: Τρία σε ένα − Κάτι κρέμεται εκεί ψηλά (2017), Ο νεκρός δολοφονήθηκε (2016), Γιατρός επαρχίας (2004)· από τον Κέδρο.
Και τα τρία μαζί, όσο… μισός Νέσμπο (σε σελίδες, βέβαια). Τι κι αν το κοινό έχει συνηθίσει στα αστυνομικά-τούβλα; Με την ευκαιρία: Το τούβλο κάνει το κοινό ή το κοινό το τούβλο; Σαν το αυγό με την κότα. Αν δεν είσαι λάτρης της Κιβωτού και πιστεύεις στην εξελικτική διαδικασία, τότε βέβαια το αυγό γεννάει τις κότες. Όπως επίσης, αν έχεις σώας τας φρένας και ξέρεις σε ποιον καπιταλιστικό κόσμο ζεις, τότε δεν έχεις αμφιβολία περί της διαμόρφωσης του κοινού από τα… τούβλα (για τα τούβλα).
Η Ρίτσου έχει πλήρη επίγνωση του κοινωνικού γίγνεσθαι και επιμένει στις μικρές φόρμες, στα μικρά λιθαράκια που οικοδομούν μια μικρή ιστορία (διήγημα), ή μια μεγαλύτερη (πολλές δηλαδή μικρές ιστορίες που συνθέτουν ένα μυθιστόρημα), με τον προσδιορισμό του αστυνομικού να περιττεύει, αφού αυτός είναι μόνο ο καμβάς για να ξετυλίξει την αφήγησή της.
Μια αυτοκτονία που είναι έγκλημα και μας κοιτάει από περίοπτη θέση (Κάτι κρέμεται εκεί ψηλά), ένα έγκλημα με παρελθόν ένδοξο και αγκυλωτό παρόν (Ο νεκρός δολοφονήθηκε), δυο «αστυνομικές» ιστορίες που εξελίσσονται στον περίκλειστο χώρο ενός νησιού, τα δύο τελευταία βιβλία της Έρης Ρίτσου.
Και μια εννεαπλή περιπολία στα διηγήματα του Γιατρού Επαρχίας, από τον μικρόκοσμό μας, που φαντάζει μεγάλος και καταλήγει στην καμπίνα ενός ταξί, μέχρι τη μοναξιά ενός κιθαρίστα, από ένα απραγματοποίητο ταξίδι, μέχρι −ακόμα χειρότερα− στη ματαίωση του ταξιδιού μιας ολόκληρης ζωής.
Μικρές πινελιές που σκιτσάρουν με χιούμορ –το μεγάλο όπλο της Ρίτσου− καταστάσεις τόσο οικείες, που παύουμε πια να τις βλέπουμε. Γεγονότα που συμβαίνουν σε μια νησίδα ζωής (είτε κατονομάζεται είτε όχι, δεν έχει σημασία), όπου οι κάτοικοι είναι δεμένοι με δεσμούς αίματος, με δεσμούς πνεύματος, ενίοτε και με σκέτο αίμα.
Οι νεκροί δεν μιλάνε, αλλά έχουν πολλά να πουν, σε όσους μπορούν να δουν ουσιαστικά πίσω από τη βιτρίνα μιας σύγχρονης πολιτικής πραγματικότητας, που μόνο αν εθελοτυφλούμε, μπορεί να μας ξεγελάσει. Και που δεν μπορεί να κρύψει το τυμπανιαίο πτώμα μιας κοινωνίας που κρέμεται στις κεραίες κινητής ή στον «φρέσκο» αιολικό αέρα μιας ανεμογεννήτριας. Οι εύστοχες πολιτικές παρατηρήσεις (λιγότερες στο τελευταίο βιβλίο, αλλά καίριες), που εκτείνονται πέρα από το θυμό, κάνουν τα δυο «αστυνομικά» (και αστυνομικά) ένα απολαυστικό ανάγνωσμα.
Στον αντίποδα του Γιάννη Μαρή, που τα εγκλήματά του συμβαίνουν σε μεγαλοαστικό περιβάλλον, η Ρίτσου-Γεωργίου (η αστυνομικίνα ηρωίδα της) κινείται περισσότερο με το κοινωνικό αισθητήριο ενός Μαιγκρέ, στον επαρχιακό μικρόκοσμο με τα μεγάλα και ασίγαστα πάθη, κι όχι −κατά την άποψή μου− με την ψυχρή λογική της μεγαλοαστής Αγκάθα Κρίστι.
Η μικρή φόρμα, όμως, είναι μεγάλο ατού της Ρίτσου (και μέσα στα αστυνομικά υπάρχουν πολλά μικρά διηγήματα) που αποκαλύφθηκε στον Γιατρό Επαρχίας (2004). Το «εποχής» Μυστικά και Αποκαλύψεις (2006) δεν το γνωρίζω.
Επί τροχάδην, δυο λόγια για τα λιγότερο γνωστά διηγήματα και με τον κίνδυνο να αδικήσω:
Τα κλισέ της πεζογραφίας στην Επίσκεψη. Μια σάτιρα για τους παπατζήδες συγγραφείς διασήμων μπαμπάδων, που ζουν χαμένοι στο μύθο της ιστορίας τους (έξοχο αυτοσαρκαστικό κείμενο, αν και η Ρίτσου τα έχει πάρα πολύ καλά με τον εαυτό της, και δεν μπορεί να το κρύψει με τίποτα) στη Συνέντευξη που δεν δόθηκε. Οι γραφικοί της… γραφής στον Ταλαντούχο άνθρωπο. Το Ταξίδι που αν πραγματοποιηθεί, θα σβήσει το όνειρο, σαν τη βάρκα που φτιάχνει και ποτέ δεν θα τελειώσει ο Ανρί ο ζωγράφος στο Δρόμο με τις Φάμπρικες του Στάινμπεκ, ή το όνειρο μιας ζωής στο ποίημα-ταξίδι του Ορέστη Λάσκου, που θα ολοκληρωθεί πριν το Παρίσι, στο Σαιν Ντενί. Κι ακόμα η Μέθεξη στους ΗΣΑΠ, για την ποίηση μιας… τυριέρας και τις… ακρίδες στα καναπεδάκια των ποιητικών παρουσιάσεων. Ένας Κιθαρίστας, η ηλικιωμένη θαυμάστριά του, η χαμένη αγάπη και το νυχτερινό ρεύμα της σκοτεινής πραγματικότητας. Ένας Τάξι ντράιβερ που ξαναζεί τα ταξίδια και τις περιπλανήσεις του, πολυλογάς, αλλά κατά βάθος θλιμμένος τιμονιέρης της στεριάς. Το Τηλεφώνημα για την αναζήτηση της περασμένης ζωής μας που γέρασε ή πέρασε.
Και η ομότιτλη νουβέλα Γιατρός επαρχίας, για την αδυναμία μας να γιατρέψουμε το δικό μας πόνο.
Κοινή συνιστώσα σε όλα, μια γλώσσα πλαστική, με ζωντανούς διαλόγους, έντονη θεατρικότητα και προπαντός χιούμορ –το μεγάλο ατού της, είπαμε.
Αξίζει να τα διαβάσετε, αν δεν το έχετε κάνει ήδη.
***
Νάντια Μουτσουρούφη – E-nantia στην ανία
Ο Στόουνερ – Τζον Γουίλιαμς
Εκδόσεις Gutenberg, Μετάφραση: Αθηνά Δημητριάδου
Σε αυτό το μυθιστόρημα παρακολουθούμε τη ζωή του Γουίλιαμ Στόουνερ από την αρχή ως το τέλος της. Τα δύσκολα παιδικά χρόνια, τις σπουδές, τη σταδιοδρομία ως βοηθός καθηγητής Αγγλικής Φιλολογίας σε πανεπιστήμιο των κεντρικών Ηνωμένων Πολιτειών, τον έρωτα, τον γάμο. Και ενώ σε όλα τα μυθιστορήματα έχουμε μάθει να περιμένουμε σπουδαία κατορθώματα από τον ήρωα, η κανονικότητα του μέσου όρου είναι το χαρακτηριστικό της ζωής του Στόουνερ, δοσμένη μεν με ρεαλισμό, αλλά απαλλαγμένη ταυτόχρονα από συναισθηματικούς χειρισμούς της διάθεσης του αναγνώστη. Μια ζωή με τις απογοητεύσεις και τις αποτυχίες τόσων και τόσων ζωών. Ο Στόουνερ δεν είναι θύμα. Είναι ένα ανθρωπάκι όπως είμαστε όλοι μας.
***
Νεκ
Οι δασικοί χάρτες και η ιδιοκτησία στα δάση – Η πρόταση του ΚΚΕ
Εκδόσεις Σύγχρονη Εποχή
Πρόκειται για ένα βιβλίο, που εκδόθηκε τον Γενάρη του 2018 από την “Σύγχρονη Εποχή” και με ευθύνη του τμήματος αγροτικής πολιτικής της Κεντρικής Επιτροπής του ΚΚΕ.
Όσο γίνεται πιο περιληπτικά, ευσύνοπτα και συγκεκριμένα, παρουσιάζεται συνολικά το υπάρχον status quo, τόσο της ιδιοκτησίας των δασικών εκτάσεων, όσο και της χρήσης γης (με νόμους και πρακτικές του ελληνικού κράτους), η στάση του ΚΚΕ και οι παρεμβάσεις του μες στην Βουλή όλο τον προηγούμενο χρόνο (2017) καθώς και η πρόταση του κόμματος για την επίλυση του ιδιοκτησιακού των δασών και γαιών προς όφελος του λαού.
Στο πρώτο μέρος του βιβλίου παρουσιάζονται οι δασικοί χάρτες του ελληνικού κράτους, ως στοιχείο εξέλιξης της αστικής πολιτικής σχετικά με την χρήση γης κι εκεί επίσης αναδεικνύονται οι διαχρονικοί πόθοι του Κεφαλαίου για εκμετάλλευση, κυριότητα κλπ. των κρατικών δημοσίων εκτάσεων, καθώς και η στάση των αστικών κομμάτων στο συγκεκριμένο ζήτημα.
Στο δεύτερο μέρος γίνεται μια ιστορική αναδρομή σχετικά με την κυριότητα των δασών και με την χρήση της γης από την εποχή του Βυζαντίου μέχρι σήμερα, ενώ στο τρίτο και τελευταίο μέρος υπάρχουν τα παραρτήματα με τους δασικούς χάρτες, η σχετική αστική νομοθεσία αλλά και η επεξήγηση όρων όπως τιμάρια, τσιφλίκια, βιλαέτια κλπ.
Η πρόταση του κόμματος συνοψίζεται εύγλωττα, ως ένα διαρκές συμπέρασμα, στην σ. 107: “Για το ΚΚΕ, από τη σκοπιά των συμφερόντων της εργατικής τάξης, η γη και η χρήση της, τα δασικά οικοσυστήματα είναι κοινωνικά αγαθά, πρέπει να αποτελούν κοινωνική ιδιοκτησία”.
Η θέση αυτή είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την οργανωμένη παρέμβαση του εργατικού-λαϊκού κινήματος, ως πολιτική επίσης πρακτική του κινήματος στα πλαίσια της συμμαχίας με τους φτωχούς και μικροϊδιοκτήτες αγρότες, που λόγω της καπιταλιστικής κρίσης και μην αντέχοντας τη φορολογία και το οικονομικό κόστος των αναγκαίων αγροτικών εφοδίων αδυνατούν, να καλλιεργήσουν την γη. Ο πρωτογενής τομέας, όπως και το φυσικό περιβάλλον ακόλουθα, γίνονται εύκολα έρμαιο των σύγχρονων ανταγωνισμών των ιδιωτικών μονοπωλίων και ομίλων.
Ο φυσικός πλούτος, ακόμη και η ίδια η παραγωγή, επηρεάζονται ή περιορίζονται, κυρίως από τις ανάγκες του Κεφαλαίου (π.χ. βιοκαύσιμα, φωτοβολταϊκά, εξόρυξη χρυσού κλπ.)
Έτσι οι φυσικοί πόροι της γης και η χρήση τους δεν επαρκούν για να μας θρέψουν και να μας ντύσουν όλους, παρά εξυπηρετούν πρωτίστως ανάγκες για την ενέργεια, για την βιομηχανία ή ακόμη και για τον τουρισμό. Η άρχουσα ιδεολογία, η αστική τάξη, μιλά για πρώτο, δεύτερο και τρίτο κόσμο, για ανεπτυγμένες, αναπτυσσόμενες και υπανάπτυκτες χώρες με βάση τα οικονομικά μεγέθη. Τολμώ, να παρατηρήσω, πως την ίδια ώρα που εκπονούνται σχέδια από διαστημικές υπηρεσίες του “πρώτου κόσμου”, για μια πιθανή γεωποίηση άλλων πλανητών με φυσικά οικοσυστήματα και καλλιέργειες, ικανά να συντηρήσουν την ανθρώπινη ζωή, σ’ αυτόν εδώ τον πλανήτη ακόμη υποσιτίζονται άνθρωποι ή πεθαίνουν κάθε μέρα από πείνα, δίψα, μόλυνση κι αρρώστιες, συμβολική θυσία στον βωμό του Δυτικού πολιτισμού… Σύντομα ίσως δούμε επεισόδια αυτού του παγκόσμιου έργου και στον “αναπτυσσόμενο” τόπο μας, όταν μετά από την προβλεπόμενη ιδιωτικοποίηση λόγω των “αναγκαίων Μνημονίων”, το νερό θα μεταβληθεί από αγαθό σε εμπορικό προϊόν…
Σε αυτό το εγχειρίδιο των 152 σελίδων ξαναγίνεται ξεκάθαρο, πως ο Καπιταλισμός δεν φτιασιδώνεται και πως η πάλη των τάξεων δεν έχει ποτέ καταργηθεί “διά μαγείας”…
Γίνεται ξανά ευδιάκριτη η κύρια διαφορά μεταξύ δύο αντιλήψεων και δύο κοινωνικών συστημάτων. Απ’ την μια η εκμετάλλευση κι απ’ την άλλη η οριστική παύση της, το χτίσιμο μιας κοινωνίας σε ανθρώπινο μπόι, μιας κοινωνίας ανθρώπων, που θα εξυπηρετεί πρώτα απ’ όλα τις ανάγκες για αγαθά κι όχι για εμπορικά προϊόντα.
Το Κεφάλαιο από την φύση του είναι άπληστο και αδηφάγο, άρα είναι αδύνατον, να μην συνδέεται τελικά η ημιαπασχόληση, η ανεργία και το πετσόκομμα των εργατικών κατακτήσεων με την εμπορευματοποίηση της γης, μέσω νόμιμων καταπατήσεων της.
Η πραγματική οικολογική συνείδηση είναι απότοκος εκείνης της πολιτικής συνείδησης, που αρνείται την εκμετάλλευση του ανθρώπου, άρα και την εκμετάλλευση της φύσης, εις βάρος μάλιστα των ανθρώπινων αναγκών για τροφή, στέγη, υγεία, ένδυση και υπόδηση, μιας και όλο το φυσικό περιβάλλον θεωρείται από τους κομμουνιστές ως κοινωνικό αγαθό και κληρονομιά προς τις ερχόμενες γενιές κι όχι ως μια πρόσκαιρη πρόσοδος ή ως ακόμη ένα εμπορικό προϊόν προς κατανάλωση.
Δεν είναι άστοχη η αναφορά (σ. 53) της άποψης του Μαρξ μέσα απ’ το “Κεφάλαιο”:
“Ακόμα και μια ολόκληρη κοινωνία, ένα έθνος, μάλιστα όλες οι σύγχρονες κοινωνίες μαζί παρμένες, δεν είναι ιδιοκτήτες της γης. Είναι απλώς κάτοχοί της, οι επικαρπωτές της και οφείλουν σαν boni patres familias -καλοί οικογενειάρχες- να την κληροδοτήσουν βελτιωμένη στις επόμενες γενεές”.
(Το Κεφάλαιο, τόμ.3, εκδ. Σύγχρονη Εποχή, σ. 954)
***
Νίκος Πουρναράς / Οικοδόμος
Με τον κόμπο στο λαιμό και άλλα διηγήματα – Γιώργος Κοτζιούλας
Εκδόσεις Δρόμων
«Με τον κόμπο στο λαιμό και άλλα διηγήματα» τιτλοφορείται ο τόμος με 59 αφηγηματικά κείμενα του Γιώργου Κοτζιούλα, ανέκδοτα τα περισσότερα και «μάλλον όλα τα εναπομείναντα διηγήματα και αφηγήματά του» (όπως σημειώνει ο επιμελητής της έκδοσης), που κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις Δρόμων.
«Ο Γιώργος Κοτζιούλας είναι γεννημένος αφηγητής. Χτίζει «με πέτρα και μ’ άσβεστη», με τα πιο απλά υλικά, τις ιστορίες του, και μας καλεί να συμμετάσχουμε σ’ αυτές, ισότιμα, ήρωες κι εμείς όπως κι ο ίδιος, όπως κι οι άλλοι του ήρωες. Φτωχοί άνθρωποι του λαού, στα ηπειρώτικα Τζουμέρκα, στους λαϊκούς και προσφυγικούς συνοικισμούς της Αθήνας, στα σανατόρια και τις φτωχές παράγκες της Πάρνηθας και της Πεντέλης, αποτελούν τα αγαπημένα του πρόσωπα. Οι καημοί και τα βάσανα, οι χαρές και οι λύπες, η αθωότητα και η πονηριά, τα αστεία και τα πειράγματά τους αποτελούν τα θέματά του. Αγάπη και κατανόηση, ανθρώπινη ζεστασιά διαποτίζουν κάθε του λέξη. Ζει, παρατηρεί και καταγράφει, για να μας τα μεταφέρει έπειτα χαμηλόφωνα, κουβεντιαστά, καλώντας μας να καθίσουμε πλάι του και να μοιραστούμε τις συγκινήσεις, τα συναισθήματα, τις αγωνίες του…» (απ’ το οπισθόφυλλο).
«Ο τελικός και μοναδικός κριτής των έργων μας είναι ο λαός, που γι’ αυτόν γράφουμε και σε αυτόν τα παραδίνουμε», συνήθιζε να λέει ο Κοτζιούλας.
Ο Γιώργος Κοτζιούλας είναι ένας από τους σημαντικότερους και περισσότερο μορφωμένους λογοτέχνες της λεγόμενης «γενιάς του ’30», περισσότερο γνωστός στο πλατύ κοινό ως ποιητής και θεατρογράφος της Εθνικής μας Αντίστασης. Παρόλο που έφυγε από τη ζωή μόλις στα 47 του χρόνια, άφησε πίσω του ένα τεράστιο λογοτεχνικό, μεταφραστικό, κριτικό, γλωσσοφιλολογικό, ιστορικό και λαογραφικό έργο, που στο μεγαλύτερο ποσοστό του παραμένει ανέκδοτο. Όσοι αγαπούν τη λογοτεχνία νοιώθουν τυχεροί που τα τελευταία χρόνια, το έργο αυτό, τμηματικά, βρίσκει το δρόμο προς το τυπογραφείο και τα ράφια των βιβλιοπωλείων.
***
Πέτρος Σκυθιώτης
Η διαλεκτική του ιστορικού προτσές και η μεθοδολογία της έρευνάς του – Βίκτορ Αλεξέγεβιτς Βαζιούλιν
Εκδόσεις Σύγχρονη Εποχή
Το βιβλίο αυτό, παρά το μικρό του μέγεθος που το κάνει, βέβαια, μη αποτρεπτικό και ειδικά για θερινή περίοδο, αποτελεί έναν πολύ καλό οδηγό για προβληματισμό και βοηθό ανάλυσης – σύνθεσης και, τελικά, ερμηνείας πολλών φαινομένων με τα οποία ερχόμαστε αντιμέτωποι στην εποχή μας, ενώ συγχρόνως συνιστά κι έναν οδοδείκτη για την πορεία που μπορεί να πάρει το μέλλον. Αντίθετα από τις ακραία σχετικιστικές θεωρήσεις της μεταμοντέρνας κατάστασης και πέρα από τις στατικές βεβαιότητες του αστικού εμπειρισμού – θετικισμού στην ανάγνωση της ιστορίας, η μεθοδολογία διερεύνησης της κοινωνίας που προτείνεται από τον Βαζιούλιν αναφέρεται στην κοινωνία ως «οργανικό όλο» με αλληλοσυνδεόμενα και αλληλοσυσχετιζόμενα μέρη σε μια πορεία ανάπτυξής της από την αφετηρία της ως το μέλλον και την κομμουνιστική προοπτική ενοποίησής της: καλύπτει δηλαδή την κοινωνία στην ολότητά της, όσον αφορά και την λογική της συγκρότηση και την ιστορική της εξέλιξη.
Ανοίγεται σε τρεις θεματικές περιοχές διερεύνησης που ασφαλώς, ωστόσο, συνδέονται. Οι τρεις αυτές θεματικές αποτελούν ως ενότητες και το κύριο μέρος του βιβλίου: 1) η μεθοδολογία της έρευνας της κοινωνικής ανάπτυξης, 2) η κοινωνία σαν «οργανικό όλο», 3) η διαδικασία της ιστορικής ανάπτυξης της κοινωνίας. Σ’ αυτές τις ενότητες προτείνεται μια μεθοδολογία, η οποία ανιχνεύεται από τον Βαζιούλιν στο Κεφάλαιο του Μαρξ. Έτσι, όπως η μέθοδος αυτή χρησιμοποιήθηκε από τον Μαρξ στο πεδίο της Πολιτικής Οικονομίας και της διερεύνησης του αναπτυγμένου καπιταλισμού, αντίστοιχα περιγράφεται από τον Βαζιούλιν στις βασικές της κατευθύνσεις ως μέθοδος διερεύνησης της κοινωνίας ως «οργανικού όλου» και όχι ως αποκομμένη σε ασύνδετες μεταξύ τους κατηγορίες.
Η μέθοδος «ανέλιξης από το αφηρημένο στο συγκεκριμένο» που συνδέεται με το ιστορικό και το λογικό κομμάτι ανάπτυξης της κοινωνίας αποτελεί και τη μέθοδο διερεύνησής της: η πορεία, δηλαδή, της σκέψης από την ανάλυση σε κατηγορίες (αφηρημένο) στη σύνθεσή τους και στην οργανική τους ένωση, αλληλοεπιρροή και συσχέτιση (συγκεκριμένο). Έτσι, οι λογικές κατηγορίες της επιφάνειας, της ουσίας, του φαινομένου και της πραγματικότητας σε σύνδεση με τις ιστορικές κατηγορίες διαμόρφωσης των προϋποθέσεων, πρωταρχικής εμφάνισης, σχηματισμού και ωριμότητας της κοινωνίας αποτελούν στοιχεία, κομμάτια της μεθοδολογίας που μπορεί ο αναγνώστης να χρησιμοποιήσει στην προσπάθειά του να κατανοήσει τρέχοντα θέματα της εποχής μας, γνωρίζοντας τις συνθήκες εμφάνισής τους (ιστορικά και λογικά προσδιορισμένες) μέσα από το παρελθόν και να επιχειρήσει βάσιμες υποθέσεις για την μελλοντική τους εξέλιξη και τη θέση του σε αυτές.
Είναι ένα βιβλίο που αξίζει να διαβαστεί για τις κατευθύνσεις που δίνει και τον προβληματισμό που προκαλεί στη σκέψη του αναγνώστη μέσα σε λίγες σελίδες, ένα βασικό υλικό για μελέτη ειδικά των νέων επιστημόνων που στοχάζονται πάνω στο αντικείμενό τους και τα προβλήματά του στα πλαίσια του σύγχρονου κόσμου με μια προοπτική απελευθέρωσης της κοινωνίας.
***
Σπύρος Μερκούρης
Τριλογία: Περί Φωτίσεως, Περί Τυφλότητας, Περί Θανάτου – Ζοζέ Σαραμάγκου
Εκδόσεις Καστανιώτη, Μετάφραση: Αθηνά Ψυλλιά
Ο Ζοζέ Σαραμανγκου συγκαταλέγεται στους αγαπημένους μου συγγραφείς. Πορτογάλος, κομμουνιστής και άθεος, αναγκάστηκε να δουλέψει από πολύ μικρή ηλικία και να εγκαταλείψει το σχολείο. Είναι ουσιαστικά λοιπόν αυτοδίδακτος. Γράφει με έναν ιδιαίτερο τρόπο καθώς δεν χρησιμοποιεί σημεία στίξης παρά πολύ σπάνια. Πολυγραφότατος με περισσότερα από 15 μυθιστορήματα και αρκετά διηγήματα, καθένα από τα οποία εξελίσσεται γύρω από μια πρωτότυπη κεντρική ιδέα. Το περί φωτίσεως μαζί με το περί τυφλότητος και το περί θανάτου συνιστούν μια τριλογία, με το κάθε βιβλίο ωστόσο να μπορεί να διαβάστει ξεχωριστά. Συνοπτικά η υπόθεση του βιβλίου εξελίσσεται σε μια χώρα όπου ξαφνικά οι εκλογές βγάζουν πρώτη δύναμη το λευκό με 70%. Στις επαναληπτικές εκλογές το ποσοστό ανεβαίνει στο 80%. Ή κυβέρνηση και ο κρατικός μηχανισμός εγκαταλείπουν μυστικά την πόλη βάζοντας μπροστά ένα σχέδιο που θα αποκαλύψει τους οργανωτές αυτής της ιδιότυπης εξέγερσης και θα γονατίσει τον λαό, μέσω της παύσης λειτουργίας των δημοσίων υπηρεσιών. Ωστόσο το επιδιωκόμενο χάος δεν θα έρθει ποτέ καθώς ο πληθυσμός θα αντιδράσει με αξιοσημείωτη αλληλεγγύη και οργάνωση. Το μήνυμα του συγγραφέα όπως το αντιλαμβάνομαι συνοψίζεται στο εξής: παρόλη την παροδική αδιαφορία της πλειονότητας των καταπιεζόμενων έως τώρα ο ξεσηκωμός όχι μόνο είναι εφικτός αλλά μπορεί να αποβεί και νικηφόρος.
***
Σφυροδρέπανος
Το κόκκινο στο φτερό του Παπαγάλου – Ντανιέλ Τσαβαρία
Εκδόσεις Άγρα, Μετάφραση: Κρίτων Ηλιόπουλος
Για κάποιο λόγο, τα αστυνομικά μυθιστορήματα έχουν συνδεθεί με το καλοκαίρι και την παραλία, ενώ θεωρητικά θα τους ταίριαζε μια βροχερή χειμωνιάτικη νύχτα που φοβάσαι να ανοίξεις την πόρτα, για να μη βρεις το δολοφόνο. Αυτό μπορεί να συμβαίνει για τον εξής λόγο. Ενώ η αστυνομική λογοτεχνία έχει στραφεί στην κοινωνική ανάλυση, τη σκιαγράφηση του περιβάλλοντος κι η υπόθεση είναι απλώς η αφορμή, ο καμβάς για να ξεδιπλώσει ο συγγραφέας το κοινωνικό του σχόλιο, στην πράξη πολλοί συγγραφείς βρίσκουν έναν ήρωα και μια μανιέρα, αναλώνονται σε ρηχή, επιφανειακή κριτική και τα περισσότερα αναγνώσματα του είδους καταλήγουν εύπεπτα με την κακή έννοια, βουτηγμένα σε μια σειρά μπαχαρικά και κλισέ, όπως οι μοιραίοι χαρακτήρες ντετέκτιβ, που είναι κατεστραμμένοι και δήθεν αντισυμβατικοί.
Αν κάποιος έχει βαρεθεί την πεπατημένη όπου ο ένας αντιγράφει τον άλλο και όλοι μαζί αναπαράγουν τα ίδια κλισέ, και ψάχνει κάτι διαφορετικό, η ενδεδειγμένη λύση ενδέχεται να είναι ο Ντανιέλ Τσαβαρία, που σε κερδίζει και μόνο από το βιογραφικό του, με την αεροπειρατεία που τον έφερε στην Κούβα, πριν καν ξεκινήσεις να διαβάζεις το βιβλίο του -η δική μου πρώτη επαφή ήταν το “Κόκκινο στο Φτερό του Παπαγάλου”. Ο Ουρουγουανός είχε περιπετειώδη ζωή γεμάτη ταξίδια κι εμπειρίες, που άρχισαν να κατασταλάζουν στο χαρτί όταν έφτασε σε ώριμη, μεγάλη ηλικία, με απολαυστική γραφή, που ρέει σαν τραγούδι. Χωρίς κάποιες μεταφυσικές υπερβολές που χαρακτηρίζουν άλλους λατινοαμερικάνους συγγραφείς, με καθημερινούς ήρωες, πολιτικό κριτήριο που δε βροντοφωνάζει την παρουσία του και τρυφερή διεισδυτική ματιά στην κοινωνία της Κούβας, χωρίς ωραιοποιήσεις, αλά με βαθύτερη κατανόηση φαινομένων πχ όπως η πορνεία κι οι διαβαθμίσεις της.
Εκτός από την πολύ ενδιαφέρουσα πλοκή, που κρατά αμείωτη την προσοχή του αναγνώστη, θα τον αφήσει γεμάτο σκέψεις και ερεθίσματα που δε χάνονται με το τέλος της ανάγνωσης, όπως συμβαίνει σε αρκετές σαπουνόφουσκες του είδους, που σε βοηθάνε να σκοτώσεις απλά χρόνο.
***
Χρήστος Αιγάλεω
Μέρες και νύχτες στις φλόγες του Στάλινγκραντ – Κονσταντίν Μιχαήλοβιτς Σιμόνοφ
Εκδόσεις Σύγχρονη Εποχή
***
Χρήστος Μιάμης
Του έρωτα και της σκιάς – Ιζαμπέλ Αλιέντε (Λογοτεχνία)
Εκδόσεις Ωκεανίδα, Μετάφραση Μάγια-Μαρία Ρούσου, Αθήνα 1999
Ο έρωτας ως συνταύτιση της επανάστασης. Η επανάσταση ως ένα διαρκές συμβάν που μπορεί να προκύψει μόνο ως η ακραία έκφραση του μη κανονικού. Η επαναστατική ανάδυση της γυναικείας φιγούρας που σπάει τα δεσμά του δοσμένου γυναικείου πρότυπου μετουσιώνοντας τον τρόμο σε έρωτα και τον έρωτα σε μια διαρκή επαναστατική στιγμή. Η Ίρενε και ο Φρανσίσκο. Η κόρη μια ξεπεσμένης αριστοκρατικής οικογένειας και ο γιος Ισπανών εξόριστων με ένα πατέρα, αμετανόητο αναρχικό. Το δίπολο που γίνεται δίδυμο και η ιστορία ξεκινά ξανά…
Ράσελ Τζάκομπι – Διαλεκτική της ήττας, Περίγραμμα του δυτικού μαρξισμού (δοκίμιο)
Νησίδες 2009
Η απόπειρα όπως και η αποτυχία του δυτικού μαρξισμού να στοχαστεί και να περπατήσει πέραν του στείρου οικονομισμού υπερβαίνοντας την εικονοκλαστική μαρξιστική ορθοδοξία , περιγράφεται με γλαφυρό και εύγλωττο τρόπο στο δοκίμιο του Τζάκομπι. Στις σελίδες του βιβλίου θα αποκαλυφθούν στον αναγνώστη οι μύχιες πλευρές του δυτικού μαρξισμού, οι ερεβώδεις στιγμές του και η -σε πολλές περιπτώσεις- εκκωφαντική αδυναμία του να απογαλακτιστεί από την παθογένεια του αφαιρετικού ώστε να πραγματώσει την προοπτική του μαχόμενου επαναστατικού μαρξισμού στο ενεργό παρόν. Από τη Ρόζα στον Γκράμσι ,και από τον Μπορντίγκα στον Κορς σε ένα εξαιρετικά γοητευτικό ταξίδι που καλεί τον αναγνώστη να διαλεχθεί με την ήττα. Με την ήττα που ποτέ δεν είναι οριστική…
Notice: Only variables should be assigned by reference in /srv/katiousa/pub_dir/wp-content/themes/katiousa_theme/comments.php on line 6
2 Trackbacks