«Οι ελεύθεροι κι ωραίοι ζουν σε κάποιες φυλακές…»

Σπουδαίος μουσικός και συνθέτης, ο Σταύρος Κουγιουμτζής υπήρξε δημιουργός πολλών μεγάλων επιτυχιών και βαθιά ανθρώπινος στον τρόπο που προσέγγιζε την τέχνη του αλλά και τους ανθρώπους.

Ο Σταύρος Κουγιουμτζής γεννήθηκε στις 22 του Ιούλη 1932 στη Θεσσαλονίκη, σ’ έναν προσφυγικό καταυλισμό στο Επταπύργιο, κοντά στις φυλακές του Γεντί-Κουλέ. Η οικογένειά του καταγόταν από τη Μικρά  Ασία κι ο ίδιος έζησε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του στην αγαπημένη του Θεσσαλονίκη.

Σπούδασε πιάνο στο Κρατικό Ωδείο Θεσσαλονίκης και από νεαρή ηλικία ξεκίνησε να εργάζεται ως πιανίστας σε νυχτερινά κέντρα της πόλης. Το πρώτο του τραγούδι κάνει την εμφάνισή του το 1960 στο Φεστιβάλ του ΕΙΡ («Εθνικόν Ίδρυμα Ραδιοφωνίας» που προηγήθηκε της ΕΡΤ) με ερμηνεύτρια τη Ζωή Κουρούκλη.

Ακολουθούν οι επιτυχίες «Μη μου θυμώνεις μάτια μου» (με τον Γιάννη Πουλόπουλο), «Αν δεις στον ύπνο σου ερημιά» και οι συνεργασίες με κορυφαίους ερμηνευτές της εποχής, όπως η Καίτη Χωματά, ο Γιάννης Βογιατζής κ.ά. Λίγο πριν ακολουθήσουν οι πολλές επιτυχίες και σημαντικές συνεργασίες, θα γράψει μουσική για «Το ταξίδι» του Γιώργου Θέμελη, θεατρική παράσταση που ανεβαίνει στη σκηνή του Κρατικού Θεάτρου Βορείου Ελλάδος, σε σκηνοθεσία Ευγένιου Σπαθάρη.

Ο Σταύρος Κουγιουμτζής διευθύνει στην πρώτη συναυλία του στην Αθήνα, το 1983:

Τα χρόνια που ακολουθούν ο Σταύρος Κουγιουμτζής θα γράψει πολλά σπάνιας ομορφιάς τραγούδια, πολλά από τα οποία θα γίνουν μεγάλες επιτυχίες. Τραγούδια όπως τα «Να ‘τανε το ’21», «Κάπου νυχτώνει», «Πού ‘ναι τα χρόνια», «Ένας κόμπος η χαρά μου», «Όλα καλά κι όλα ωραία», «Όταν ανθίζουν πασχαλιές», «Ξενάκι», «Τώρα που θα φύγεις», «Μη μου θυμώνεις μάτια μου», «Το σακάκι μου κι αν στάζει», «Ο ουρανός φεύγει βαρύς», «Ήταν πέντε, ήταν έξι», «Χρόνια σαν βροχή», «Σου στέλνω χαιρετίσματα», «Έτσι ειν’ οι ανθρώποι», «Μ’ έκοψαν με χώρισαν στα δυο», «Οι ελεύθεροι κι οι ωραίοι» και πολλά ακόμα, θα περάσουν στα χείλη των ανθρώπων που θα τα τραγουδήσουν απ’ άκρη σ’ άκρη στην Ελλάδα.

Αν και στιχουργός ο ίδιος, ο Σταύρος Κουγιουμτζής συνεργάστηκε με σπουδαίους στιχουργούς (Μάνος Ελευθερίου, Κώστας Βίρβος, Σώτια Τσώτου, Μιχάλης Μπουρμπούλης, Λευτέρης Παπαδόπουλος, Κώστας Κινδύνης, Άκος Δασκαλόπουλος κ.ά.) και ποιητές: Κώστας Βάρναλης, Γιώργος Θέμελης, Ντίνος Χριστιανόπουλος, Τάσος Κόρφης κ.ά.

Τραγούδια του ερμηνεύουν ο Γιώργος Νταλάρας, η Χαρούλα Αλεξίου, ο Δημήτρης Μητροπάνος, ο Κώστας Σμοκοβίτης, ο Γιάννης Καλατζής, ο Γιάννης Πάριος, η Άννα Βίσση, ο Αντώνης Καλογιάννης, η Ελευθερία Αρβανιτάκη, η σύζυγός του και εξαιρετική ερμηνεύτρια Αιμιλία Κουγιουμτζή κ.ά.

Μετά από «σιωπή» 11 χρόνων, και με προτροπή του Γιώργου Νταλάρα, στενού συνεργάτη και φίλου του συνθέτη, ο Σταύρος Κουγιουμτζής επανέρχεται το 1998 με τον δίσκο «Ύμνοι αγγέλων σε ρυθμούς ανθρώπων», τραγούδια βασισμένα στη βυζαντινή παράδοση που ηχογραφήθηκαν στο Μέγαρο Μουσικής, με τον Γιώργο Νταλάρα, την Αιμιλία Κουγουμτζή και συνοδεία χορωδίας. Η τελευταία του δισκογραφική παρουσία το 2001 ήταν το «Έβρεχε ο κόσμος», με τραγούδια που έγραψε για την κόρη του, Μαρία Κουγιουμτζή και τον Γιώργο Χριστοδούλου.

Τον Σεπτέμβρη του 2008, και έχοντας συμπληρωθεί 10 χρόνια από τον θάνατό του, πραγματοποιούνται στο Ωδείο Ηρώδου του Αττικού δυο συναυλίες υπό τον τίτλο «Ο Γιώργος Νταλάρας τραγουδάει Σταύρο Κουγιουμτζή».

«Ο Γιώργος Νταλάρας τραγουδάει Σταύρο Κουγιουμτζή» στο Ωδείο Ηρώδου του Αττικού (2008):

Στη συνέντευξη τύπου που προηγήθηκε, ο δημοφιλής ερμηνευτής εμφανώς συγκινημένος θα μιλήσει για τη συνεργασία του με τον αγαπημένο συνθέτη, που ξεκίνησε όταν ο ίδιος έκανε τα πρώτα του βήματα, σε ηλικία 16-17 ετών, τονίζοντας ότι του οφείλει ότι τον έκανε μουσικό, και του εμπιστεύτηκε συνολικά 48 υπέροχα τραγούδια, ενώ εξομολογείται ότι το ωραιότερο τραγούδι «που είπα ποτέ μου, είναι ένας ύμνος, από τους “Ύμνους Αγγέλων”».

Στην ίδια συνέντευξη ο Γιώργος Τσάμπρας θα πει ότι ο Σταύρος Κουγιουμτζής δεν αποδεχόταν τον χαρακτηρισμό «σεμνός» που του απέδιδαν δημοσιογράφοι και παραγωγοί που αγνοούσαν ή παράβλεπαν το έργο του, απαντώντας τους κάποτε ο ίδιος: «Εγώ δεν είμαι σεμνός, όπως λέτε και ξαναλέτε. Εσείς είσαστε απόντες!».

«Οι φίλοι που ’χω χάσει και δεν κυκλοφορούν
ουρανούς παλιούς φορούν και στο περιθώριο ζουν.
Πληρώσαν τα όνειρά τους και πάντα μετρητοίς
τους πληρώσαμε κι εμείς για να μείνουν αφανείς.

Οι ελεύθεροι κι ωραίοι ζουν σε κάποιες φυλακές,
μες στα τείχη που ’χει χτίσει ο καθένας για να ζήσει
τις μεγάλες του στιγμές.

Εγώ δεν είχα τύχη να ζήσω μαγικά,
με δυο ψίχουλα πικρά ζούσα χρόνια στη σκιά.
Γυρνούσα διψασμένος και βράδιαζε νωρίς
και σταγόνες της βροχής είν’ αυτά που θα μου πεις.

Οι ελεύθεροι κι ωραίοι ζουν σε κάποιες φυλακές…»

«…Χρόνια ποντάρουμε σε μια κούφια αισιοδοξία και σε χάρτινα οράματα. Ένα κιτς απλώνεται σε όλες τις εκφάνσεις της ζωής μας. Τραγούδια που άλλοτε θα ντρεπόσουνα να τ’ ακούσεις, τώρα παίρνουν χρυσούς και πλατινένιους δίσκους και σε δυο τρεις μήνες εξαφανίζονται. Η κατανάλωση για την κατανάλωση, το καινούργιο για το καινούργιο. Γίναμε υπηρέτες της τεχνολογίας και των προϊόντων της. Βαδίζουμε σε μια τυφλή λεωφόρο. Χωρίς σημάνσεις, χωρίς πινακίδες. Στην προσπάθειά μας για καλύτερη ζωή, ξεχάσαμε τι είναι ζωή.

Θα μου πείτε πως όλ’ αυτά είναι γνωστά. Ναι! Είναι γνωστά. Εμένα όμως τι με νοιάζει; Εγώ δεν έχω καμιά κάψα για πρωτοτυπίες – τουλάχιστον όχι αυτού του είδους. Και το «αγαπάτε αλλήλους» είναι γνωστό εδώ και δύο χιλιάδες χρόνια, όμως εμείς δεν αγαπήσαμε ούτε τ’ άντερά μας. Είναι γνωστά, λέει. Όλα είναι γνωστά στο σημερινό κόσμο. Εκείνα που είναι κάπως άγνωστα είναι η δημοκρατία και ο φασισμός. Αυτά μας μπερδεύουν.

(…) Καμιά φορά, σκέφτομαι μήπως η εποχή μας προετοιμάζει τον άνθρωπο με την κτηνώδη δύναμη. Τον άνθρωπο που θα επιβιώσει μέσα σε όλη αυτή τη λεγόμενη μηχανική, τεχνολογική και τεχνοκρατική πρόοδο…», γράφει ανάμεσα σε άλλα ο Σταύρος Κουγιουμτζής στο βιβλίο του «Ανοιχτά παράθυρα με κλειστά παντζούρια» (εκδ. Κέδρος, Αθήνα 2001, 2η έκδοση)

Ο μεγάλος συνθέτης, ο υπέροχος αυτός άνθρωπος, έφυγε από τη ζωή στις 12 του Μάρτη 2005.

Πατώντας εδώ μπορείτε να περιηγηθείτε σε όλες τις πολύ ενδιαφέρουσες αναρτήσεις του περιοδικού για τον Σταύριο Κουγιουμτζή.