Μουσεία και μνημεία της ΚΕ του ΚΚΕ στο Γράμμο και το Βίτσι: Χώροι τιμής, μνήμης και γνώσης, «οδοδείκτες» για την επόμενη «έφοδο στον ουρανό»!

Πολιτική εκδήλωση στη Θεοτόκο Κόνιτσας διοργάνωσαν το Σάββατο 21 Αυγούστου 2021 οι Οργανώσεις Περιοχής Ηπείρου – Κέρκυρας – Λευκάδας και Δυτικής Μακεδονίας του ΚΚΕ, στο πλαίσιο διήμερο εκδηλώσεων στον Γράμμο στις 21 και 22 Αυγούστου. Με αφορμή αυτές τις εκδηλώσεις αναδημοσιεύουμε από τον Ριζοσπάστη το αφιέρωμα που ακολουθεί:

Το Μουσείο – Μνημείο στη Θεοτόκο αποτελεί μέρος ενός ευρύτερου πανελλαδικού δικτύου χώρων μνήμης για τη δράση του ΔΣΕ, που έχει δημιουργηθεί με πρωτοβουλία της ΚΕ του ΚΚΕ και των κατά τόπους Οργανώσεων, στο πλαίσιο της ανάδειξης της Ιστορίας του Κόμματος, της Ιστορίας του εργατικού – λαϊκού κινήματος της χώρας μας και με στόχο να γίνουν ολοκληρωμένοι χώροι γνώσης και τιμής σε όλους αυτούς που θυσιάστηκαν στον αγώνα για την κοινωνική απελευθέρωση.

Στην ευρύτερη περιοχή στον Γράμμο και στο Βίτσι έχουν κατασκευαστεί μνημεία και μουσεία, έχουν αναδειχθεί ιστορικά σημεία με επίκεντρο τη δράση του ΕΑΜ, του ΕΛΑΣ και του ΔΣΕ, με σκοπό να διατηρηθεί ζωντανή η ιστορική μνήμη. Μέσα από τις διάφορες δραστηριότητες που αναπτύσσονται με άξονα αυτά τα σημεία (εκδηλώσεις, ιστορικοί περίπατοι, ξεναγήσεις, κατασκηνώσεις κ.λπ.), σκοπός είναι να συνδυάζεται η ιστορική γνώση με τη συνείδηση της αναγκαιότητας ανατροπής του συστήματος της εκμετάλλευσης που γεννά φτώχεια, ανεργία, πολέμους και βάσανα για τον λαό και συνάμα της ρεαλιστικότητας και επικαιρότητας της οικοδόμησης μιας άλλης, σοσιαλιστικής κοινωνίας.

Μουσείο – Μνημείο στη Θεοτόκο

Το Μουσείο – Μνημείο στη Θεοτόκο ολοκληρώθηκε τον Αύγουστο του 2018. Στεγάζεται στο σπίτι που έμεναν δύο αγωνιστές του ΔΣΕ, ο Χρήστος και η Ελένη Ζούνη, μετά από προσφορά που έκαναν τα παιδιά τους (Αποστόλης, Βασίλης, Νίκος) στο ΚΚΕ.

Τα τεκμήρια που εκτίθενται στο Μουσείο απαρτίζονται κυρίως από σπάνιες φωτογραφίες, όπου απεικονίζονται πλευρές της δράσης του ΔΣΕ, των δραστηριοτήτων και της ζωής των μαχητών στις κορφές του Γράμμου. Στις προθήκες του Μουσείου εκτίθεται υλικό που συλλέχτηκε από τη γύρω περιοχή. Επίσης είναι τοποθετημένος ένας επιτελικός χάρτης του Γενικού Αρχηγείου του ΔΣΕ, στον οποίο εμφανίζονται όλες οι οχυρές θέσεις του ΔΣΕ στην περιοχή.

Στον περίβολο του Μουσείου έχει κατασκευαστεί το Μνημείο που συγκροτείται από το «Δ» του ΔΣΕ, το οποίο είναι ορατό από παντού. Το κυκλικό σχήμα της βάσης του Μνημείου περιβάλλεται περιμετρικά από διαδρόμους και τοιχία που επάνω τους είναι αναρτημένες οι επιγραφές με τα ονόματα των νεκρών μαχητών/-τριών του ΔΣΕ από τα χωριά του Γράμμου και του Σμόλικα.

Τον Νοέμβρη του 2019 εγκαινιάστηκε το Μουσείο στην Καλλιθέα Πρεσπών, αφιερωμένο στη δράση των ΕΑΜ – ΕΛΑΣ – ΔΣΕ στην περιοχή Βίτσι – Πρεσπών. Το Μουσείο λειτουργεί στο χώρο του παλιού δημοτικού σχολείου που παραχωρήθηκε με απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου του δήμου Πρεσπών, την οποία στήριξαν ενεργά το Τοπικό Συμβούλιο και οι κάτοικοι του χωριού.

Η επιλογή του χωριού βασίστηκε στο γεγονός ότι σ’ αυτό το τμήμα της περιοχής, τόσο στη διάρκεια της τριπλής κατοχής (ιταλικής – γερμανικής – βουλγαρικής) όσο και στην ένοπλη ταξική αναμέτρηση 1946 – 1949, αναπτύχθηκαν σημαντικές δυνάμεις του ΕΑΜ – ΕΛΑΣ αρχικά και του ΔΣΕ αργότερα, ενώ ήταν ιδιαίτερα σημαντική η βοήθεια των κατοίκων στα ένοπλα λαϊκά τμήματα.

Στην περίοδο δράσης του ΔΣΕ πάνω απ’ το χωριό Καλλιθέα υπήρχαν εργαστήρια ιματισμού, δίπλα στο χωριό Καρυές οι αποθήκες. Στον Λευκώνα ήταν τα έμπεδα. Στο Πλατύ και τον Λαιμό αναπτύσσονταν η ΣΑΓΑ, στον Αγ. Γερμανό η τροφοδοσία, πιο πέρα στην Οξυά και τη Μικρολίμνη ήταν τα εργαστήρια και η Σχολή Πυροβολικού. Τα υπόλοιπα χωριά όπως το Ανταρτικό, η Σφήκα, η Κρυσταλλοπηγή, η Δασερή, το Αγκαθωτό, η Πύλη, ο Πυξός αλλά και τα χωριά των Κορεστείων είχαν τη συμβολή τους στην τροφοδοσία, ενώ στο Βροντερό ήταν το μεγάλο νοσοκομείο σε σύνδεση με τα νοσοκομεία στο Περβάλ και το Τίρνοβο.

Στην ευρύτερη περιοχή στον Γράμμο και στο Βίτσι έχουν ανεγερθεί και άλλα μνημεία που μαρτυρούν την ηρωική δράση του ΕΑΜ, του ΕΛΑΣ και του ΔΣΕ.

Το μνημείο στην καρδιά του Γράμμου, στη νέα Λυκόραχη (Κεφαλοχώρι). Ένα μνημείο με τρεις όψεις, από τις οποίες οι δύο «ελέγχουν» ανατολικά και δυτικά την κοιλάδα του Σαραντάπορου και η τρίτη είναι στραμμένη προς την Πέτρα Μούκα, όπου στη μεγάλη μάχη του Γράμμου ήταν το αρχηγείο του ΔΣΕ.

Το μνημείο στο λάκκο της Φλώρινας, όπου βρίσκονται θαμμένοι εκατοντάδες μαχητές του ΔΣΕ που έπεσαν στη μάχη της Φλώρινας (11 έως 13 Φλεβάρη 1949). Σε αυτήν τη μάχη ο ΔΣΕ μέτρησε περισσότερους από 800 νεκρούς και πάνω από 1.000 τραυματίες. Μετά το τέλος των επιχειρήσεων, ο αστικός στρατός μάζεψε τους νεκρούς μαχητές του ΔΣΕ και πολλούς τραυματίες και όλους μαζί, ζωντανούς και νεκρούς, τους παράχωσε με μπουλντόζες στο λάκκο που άνοιξε σε χωράφι στη νοτιοανατολική πλευρά της πόλης, στην περιοχή Αγιος Γεώργιος. Αυτός ο χώρος περιήλθε στην ιδιοκτησία του Κόμματος το 2009 και λίγα χρόνια αργότερα στήθηκε το εμβληματικό μνημείο – έργο του γλύπτη Μέμου Μακρή, του οποίου τα δικαιώματα παραχώρησε η κόρη του Κλειώ Μακρή.

Στον Γράμμο, στη θέση Βέρτενικ, απέναντι από το Νοσοκομείο του ΔΣΕ, έχει στηθεί μνημείο προς τιμήν του αγωνιστή κομμουνιστή και ξεχωριστού επιστήμονα Πέτρου Κόκκαλη. Η προτομή κλάπηκε και βεβηλώθηκε αρκετές φορές, όμως οι κομμουνιστές την επανατοποθετούσαν κάθε φορά, κόντρα στις προσπάθειες όσων θέλουν να σβήσουν την ηρωική δράση του ΔΣΕ.

Και στο χωριό Βροντερό έχει στηθεί προτομή του Πέτρου Κόκκαλη, καθώς λίγα μέτρα μακριά βρίσκεται η σπηλιά όπου βρισκόταν το Νοσοκομείο του ΔΣΕ, άλλο ένα τεκμήριο του πραγματικού άθλου που κατέγραψε ο ΔΣΕ με την ανάπτυξη του υγειονομικού τομέα.

Στη διαδρομή προς το Βροντερό υπάρχει η Σπηλιά του Ν. Ζαχαριάδη, τότε Γραμματέα της ΚΕ του ΚΚΕ, και η τιμητική πλακέτα που τοποθέτησε το ΚΣ της ΚΝΕ, στο πλαίσιο του 17ου Αντιιμπεριαλιστικού Διήμερου, το 2008.

Στο χωριό Βατοχώρι, υπάρχει η προτομή του Καπετάν Σκοτίδα (Νίκου Θεοχαρόπουλου), καπετάνιου του ΕΛΑΣ και του ΔΣΕ, ο οποίος υπήρξε διοικητής του Αρχηγείου Δυτικής Μακεδονίας, και ο λαός της περιοχής τον έκανε θρύλο και τραγούδι.

Στο χωριό Κώττας, βρίσκεται ο ομαδικός τάφος όπου βρίσκονται θαμμένοι μαχητές του ΔΣΕ που σκοτώθηκαν στα γύρω υψώματα στις 14/8/1949.

Στον Πυξό, όπου πραγματοποιήθηκε η Α’ Πανελλαδική Συνδιάσκεψη της Πανελλαδικής Δημοκρατικής Ενωσης Γυναικών, βρίσκεται το μνημείο που ανεγέρθηκε για τις μαχήτριες του ΔΣΕ.

Στο ηρωικό ύψωμα «Χάρος», πάνω από την παλιά Κοτύλη, το μνημείο μαρτυρά την ξεχωριστή ιστορία που έγραψε μια ηρωική ομάδα ανταρτών, τον Ιούλη του 1947.

Στην περιοχή έχουν εντοπιστεί και θάλαμοι από το Νοσοκομείο του ΔΣΕ στη θέση «Σκάλα» στο Λιανοτόπι, σε υψόμετρο περίπου 1.800 μέτρων.

Ο κατάλογος συμπληρώνεται από τα μνημεία στην κορυφή της Αλεβίτσας, από όπου μπορείς να παρατηρήσεις τον χώρο όπου έγινε ο ελιγμός προς το Βίτσι, και στους πρόποδες του Μάλι Μάδι που στήθηκε για να τιμηθεί η νικηφόρα μάχη που έδωσε ο ΔΣΕ στις 13 Σεπτέμβρη του 1948.