Η Δίκη των κομμουνιστών της Χίου στο Έκτακτο Στρατοδικείο Αθηνών και η εκτέλεσή τους στις 20 Αυγούστου 1948 στο Γουδί

Στις 29 Ιούλη του 1948 «Ενώπιον του Εκτάκτου Στρατοδικείου Αθηνών, συνεδριαζοντος  είς  τη μεγάλην αίθουσα της οδού Σανταρόζα ήρχισεν  η δίκη των συμμοριτών της Χίου κατηγορουμένων διά την συγκρότησιν  ενόπλων ομάδων, με σκοπόν να καταλύσουν βιαίως τας Αρχάς, καθώς και δια την συλλογήν εράνων, διανομήν και εκτύπωσιν εντύπων επαναστατικού περιεχομένου, διά ανθρωποκτονίας και δια παράνομους συγκεντρώσεις».

Οι κατηγορούμενοι, 63 στο σύνολο, εκ των 75 υποδίκων (οι υπόλοιποι αντάρτες είτε ήταν νεκροί, είτε ήταν παράνομοι) μεταφέρθηκαν από τα νησιά Γιούρα και Μακρόνησο, για να καθίσουν στο εδώλιο.

Η Πρόοδος παρακολούθησε τη δίκη διά του δημοσιογράφου της κ. Κουτελάκη και  είχε καθημερινές ανταποκρίσεις .

72 χρόνια μετά  αποτιμούμε  φόρο τιμής και μνήμης….

Παράλληλα, μελετούμε το δίκαιο και αναγκαίο αγώνα, που διεξήγαγε ο ΔΣΕ, με την καθοδήγηση του ΚΚΕ, γιατί αντιπροσώπευε τα συμφέροντα της εργατικής τάξης και της βασικής συμμαχικής της δύναμης, της εξαθλιωμένης αγροτιάς και των φτωχών αυτοαπασχολούμενων στρωμάτων των πόλεων.

Μελετούμε την κορυφαία ταξική σύγκρουση ανάμεσα στην εργατική και την αστική τάξη, που είχε τις ρίζες της στην επαναστατική κατάσταση, που διαμορφώθηκε κατά την διάρκεια της απελευθέρωσης της Ελλάδας απαντώντας στο κύριο ερώτημα, που έμπαινε μετά την απελευθέρωση: Ποιος θα έχει την εξουσία;

Οι φασίστες του Μεταξά και μετέπειτα δωσίλογοι των Γερμανών ή ο αγωνιζόμενος λαός, που πείνασε, τουφεκίστηκε, έφυγε στην προσφυγιά και πολέμησε μέσα από τις γραμμές του ΕΑΜ και τις αντιφασιστικές οργανώσεις  ΑΟΝ,ΑΟΑ,ΑΣΟ της Μ. Ανατολής.

Μελετούμε  τη σύγκρουση με την εγχώρια αστική τάξη που γνώρισε τότε τον μεγαλύτερο κίνδυνο για την κυριαρχία της. Όμως, η συμμαχία του συνόλου των πολιτικών δυνάμεων και των καπιταλιστικών κρατών της Μ. Βρετάνιας και των ΗΠΑ την έβγαλε από το αδιέξοδο.

Μελετούμε και την ηρωική σύγκρουση των μαχητών του ΔΣΕ στη Χίο στη συγκεκριμένη ιστορική περίοδο που έγινε κάτω από δύσκολες στρατιωτικές και πολιτικές συνθήκες, όταν ο συσχετισμός δυνάμεων είχε γύρει δραματικά…

Οι αντιφασίστες αγωνιστές, που πολέμησαν για να τσακίσουν  το χιτλερικό φασιστικό φίδι στα μέτωπα της Αφρικής, στις θάλασσες της Μεσογείου και του Ινδικού Ωκεανού και πρόσφεραν το αίμα τους για να ξημερώσουν καλύτερες μέρες  και να γίνουν οι δημιουργοί στον τόπο τους, είχαν συνείδηση του ιστορικού τους ρόλου.

Οι χιλιάδες νέοι αντιφασίστες που κλείστηκαν από την κλίκα Τσουδερού -Γλύξμπουργκ και της ξένης ακρίδας στα μεσαιωνικά κάτεργα των στρατοπέδων του Ντεκαμερέ, της Ασμάρα, του Τομπρούκ κλπ, γιατί θέλησαν να ανοίξουν με τη συμβολή τους μία νέα σελίδα στην ιστορία της Ελλάδας , μετά τη δικτατορία του Μεταξά, βίωσαν όλη τη βία της αστικής τάξης, που θέλησε να συνεχίσει  την εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο αλλά και του παραγωγικού πλούτου της χώρας και του λαού της.

Στα Σύρματα κλείστηκαν  3.000  Χιώτες Αντιφασίστες ,που οι τελευταίοι  γύρισαν  στο νησί μας στη 1  Φλεβάρη του 1946.[1] Δεκαέξι μήνες μετά την απελευθέρωση της Χίου, επιστρέφοντας οι Συρματένιοι, βρεθήκανε μπροστά σε μία μακρά περίοδο Λευκής Τρομοκρατίας.

Η  αστική τάξη του νησιού είχε δρομολογήσει  διά της Εθνικής Οργανώσεως Χίου (Ε.Ο.Χ.) τη μαύρη βίβλο της τρομοκρατίας, των συλλήψεων, του σπασίματος των γραφείων των κομμάτων  του ΕΑΜ, της  δολοφονίας Μαυράκη-Πίττα στο Βαρβάσι[2] , την αποπομπή του αείμνηστου Μητροπολίτη Χίου Ιωακείμ Στρουμπή[3], την καθαίρεση των διοικήσεων των εργατικών σωματείων του Ε.Κ.Χ[4].

Η ΕΟΧ μέσω της πρώτης πράξης της αποφάσισε να εργασθεί «ενάντια στο οικτρόν κατάντημα είς ό ήγαγε το Έθνος μία ελάχιστη μειοψηφία αναρχικών και κακοποιών», η οποία «σφετερισθείσα τα τίμια όπλα, τα οποία οι μεγάλοι Σύμμαχοι ενεπιστεύθησαν είς την Ελλάδα» προσπάθησε να τα χρησιμοποιήσει «διά να προκαλέσει εμφύλιον σπαραγμόν  και αιματοκύλισμα , διά να καταλάβη  βίαια την εξουσίαν και να επιβάλη την δικτατορίαν της μίας φατρίας». Έτσι, αποφασίζει να λάβει «επειγόντως και άνευ αναβολής μέτρα, για την αντιμετώπισιν  του επαπειλούντος την κοινωνία και το Έθνος, μέγιστον κίνδυνον» και «να παλαίψη δια παντός μέσου κατά του κομμουνιστικού κινδύνου[5]».

Η αστική τάξη  έχοντας τοποθετήση, τους εκφραστές της στο νησί, το νομάρχη Χίου κ. Αντ. Σβώκο, τον μοίραρχο Παντελίδη και τον Μητροπολίτη Παντελεήμονα Φωστίνη οδηγεί τις εξελίξεις στην επιβολή της θέλησης της:  Υποταγή  ή Θάνατος!!!!!

Η μάχη είναι άνιση, οι συγκρούσεις καθημερινές με τους ΜΑΥδες και τη βασιλική χωροφυλακή στην Κυδιάντα, την Αχλάδα, την Παρπαριά, τον Κάμπο, το Λεμάνικο, τη Συριώτισσα, το Βελονά, την Κλειδού και οι νεκροί και δολοφονημένοι αντάρτες του ΔΣΕ οι παρακάτω: Σταμάτης Τράτσης, Αποστόλης  Κουλελές, Γεώργιος Λεοντάρας, Κωνσταντίνος Ξυλάς, Κυριάκος Καμπανέλας, Μιχάλης Βορριάς, Γιαννίκος Πίττας, Δημήτρης Ευαγγελινός και Χαράλαμπος Κανόνης.

Οι υπόλοιποι συνελήφθησαν και οδηγήθηκαν στα κρατητήρια της Αστυνομικής Διεύθυνσης Χίου για να πάρουν το δρόμο της φυλακής και της εξορίας, αφού βασανίστηκαν και χτυπήθηκαν άγρια…!!!

Οι αγωνιστές παίρνουν το δρόμο της εξορίας και της φυλακής….

Η αστική τάξη χτίζει το κατηγορητήριο….

Οι κυβερνώντες έχουν  διαμορφώσει το αστικό θεσμικό πλαίσιο αμέσως μετά την απελευθέρωση, με τους αναγκαστικούς νόμους 942/46, τον 509/46,το Γ’ ψήφισμα του 1946, τη συντακτική πράξη 19/45 κλπ.

Η ντόπια αστική τάξη δια της Εθνικής Οργανώσεως Χίου απαιτεί να κλείσει το κεφάλαιο…

Το Έκτακτο Στρατοδικείο Αθηνών συνέρχεται στις 29 Ιούλη του 1948!

Την έδρα απετέλεσαν δικαστές, μάχιμοι αξιωματικοί, προερχόμενοι από τα πεδία των μαχών και έχοντες σχέση με το νησί είτε πολιτική, είτε συναισθηματική, για να δώσουν περαιτέρω πολιτική κάλυψη στις μισητές πράξεις τους, όπως ο στρατοδίκης Δελαγραμματικας,γιός του απελευθερωτή του νησιού, το 1912[6]!!!

Οι μάρτυρες κατηγορίας, ο νομάρχης Σβώκος, ο μοίραρχος Παντελίδης, ο υπομοίραρχος Ζορμπάς και μεγάλος αριθμός χωροφυλάκων, αγροφυλάκων και προέδρων κοινοτήτων με επικεφαλής τον πρόεδρο της Λαγκάδας Πετρίδη, έχοντας στη φαρέτρα τους αστικούς νόμους, με κύριο μοχλό τα άρθρα 1 και 2  του Γ’ ψηφίσματος προέβησαν σε κατηγορίες και συκοφαντίες κατά των αγωνιστών  διότι: «α)  από του Οκτωβρίου 1947  μέχρι και του Μαρτίου 1948, θέλοντας να αποσπάσουν μέρος εκ του όλου της Επικρατείας και να ευκολυνουν (…) τα σχέδια, συνωμοσαν και διέγειραν είς στασιν, κατήρτισαν ενόπλους ομάδας και συμμετείχαν εις προδοτικάς ενώσεις (…) εκτελούντες τας αποφάσεις και διαταγάς της συνελθουσης εις Αθήνας το β’ δεκαπενθήμερον του Σεπτεμβρίου 1947, ολομέλειας της Κεντρικής Επιτροπής του ΚΚΕ και β) κατήρτισαν ενόπλους ομάδας και συμμετέσχον εις αυτάς επί σκοπώ όπως προσβάλουν διά της βίας τας αρχάς και τα όργανα της Δημόσιας δυνάμεως και Ασφάλειας εκτελέσουν αδικήματα κατά της ζωής, σωματικής ακεραιότητας και της προσωπικής ελευθερίας, ληστείας και εμπρησμούς (…) δόλιας φθοράς έργων συγκοινωνίας, τηλ/κων ανταποκρίσεων και ανατινάξεων.       Αρχηγοί αυτών ήσαν οι εκ τών φυγόδικων Β.Μπαρτζιώτας, Χ.Κανόνης και ο Π. Ανδριώτης[7]».

Οι μάρτυρες κατηγορίας έδειξαν με τον πιο ωμό και βίαιο τρόπο τη βασική αρχή της αστικής τάξης, ότι στην ταξική κοινωνία  η σύγκρουση των δύο τάξεων για την εξουσία είναι  αδιάλειπτος, σκληρή και καθημερινή.

Έχοντας δε υπέρ τους το συσχετισμό δυνάμεων δηλώνουν ευθαρσώς ότι παρακολουθούσαν «τους κομμουνιστές από της απελευθερώσεως, δοθείσης της εμπειρίας τους κατά την παρουσία τους στο νησί, κατά τη δικτατορία του Μεταξά το δε δίκτυο των πληροφοριοδοτών, τους ανέφερε καθημερινά τη δράση και τους σκοπούς των ανταρτών του ΔΣΕ»

Είναι χαρακτηριστική η κατάθεση του υπομοιράρχου Ζορμπά Αλέξανδρου στο δικαστήριο όπου δηλώνει: «Από μηνός Φεβρουαρίου  1943 , αφού οργανώθη το ΕΑΜ., εν τώ Νομώ Χίου παρακολουθούσα την κομμουνιστική δράσιν και δια ενεργειών μου έλεγχα τους σκοπούς του, που απεβλέπων στη βίαιον κατάληψιν της αρχής, διά παντός μέσου και εφαρμογήν κατά γράμμα του κομμουνιστικού συνωμοτισμού[8]».

Την ίδια περίοδο, που διεξάγεται η δίκη ο ποιμενάρχης της τοπικής εκκλησίας (Παντελεήμων Φωστίνης) γίνεται ο ιδεολογικός μέντορας της αστικής τάξης στο νησί, που καθημερινά καθοδηγεί τα ντόπια όρνεα, προκειμένου η κρεατομηχανή της αστικής δικαιοσύνης δικαίως να οδηγήσει τους ταξικούς αντιπάλους στο εκτελεστικό απόσπασμα. Έτσι με άρθρα του στον τοπικό τύπο βυσσοδομεί, συκοφαντεί και σπέρνει το σπόρο του μίσους στο λαό!

Κάθε του άρθρο στην αγαπημένη του «Πρόοδο» ήταν ένα ακόμα βόλι στην καρδιά της λαϊκής οικογένειας, αφού τα παιδιά της πρόσφεραν το αίμα τους για τη λευτεριά της πατρίδας και αγωνιζόταν να φύγει η βασιλεία και οι ξένοι δυνάστες που μάτωσαν το λαό μας το Δεκέμβρη του 1944!

Χαρακτηριστικά τα άρθρα του «Των Θλιβομένων η Χαρά[9]!!!», «Είμαι Ρώσσος[10]» «Αυτός είναι ο μεγαλύτερος κίνδυνος για τη Φυλή μας[11]» που στόχο έχουν να καλλιεργήσουν το εμφυλιοπολεμικό κλίμα, τον αντικομμουνισμό και ότι «το ΚΚΕ είναι προδοτικό κόμμα» προκειμένου ο λαός,  να υποταχθεί στα κελεύσματα του και  να αποδεχθεί τη μοίρα του.

Οι δε ταγοί της ντόπιας εξουσίας  με άρθρα τους όπως: «Τα  Σκουλήκια» χτυπούν ευθέως «την αναρχική δράσιν του Εαμοκομμουνισμου»,που εξακολουθεί με τα βρωμερά σκουλήκια του, να τρώγουν το σώμα της μητέρας πατρίδας, και απαιτεί «οι προδόται και χαμερπείς  ανθρωπίσκοι, να παραδοθούν στο  Στρατοδικείο γιατί η κοινωνία περιμένει άμεση απάντηση και δράσιν»[12].

Το «Δεν θα μας κηλιδώσουν» αναρωτιούνται πώς επιτρέπεται να διαπράττονται  «τέτοιας μορφής εγκληματικά όργια και προδοτικά αίσχη» και «να πλήττεται η  τιμή και η ασφάλεια της Χίου» και απαιτεί «οι τυχοδιώκται αναρχικοί, οι παρασυρθεντες είς τό έγκλημα και την παρανομίαν, να εξουδετερωθούν και να αχρηστευθούν και η πολιτισμένη Χίος  να μην κηλιδωθεί τελικά[13].

Ένα λαό, που βίωνε τις μετακατοχικές δραματικές συνέπειες της ανεργίας, της φτώχειας, της καταλήστευσης των σπιτιών και χωραφιών, από τους μαυραγορίτες της Χίου… Και είχε και καθημερινά τους Χίτες και ταγματασφαλίτες, να τον κυνηγούν, στους χώρους δουλειάς και της προσφυγικές γειτονιές, γιατί διεκδικούσε το δίκιο του!

Οι αντάρτες του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας, στο νησί, κάθισαν στο εδώλιο με ψηλά το κεφάλι, ύψωσαν τη φωνή του κόμματος, του ΚΚΕ, κατήγγειλαν τη βία και την τρομοκρατία του εμφυλιοπολεμικού παρακράτους και όρθωσαν το ανάστημα τους στην προσπάθεια του Βασιλικού Επιτρόπου λοχαγού, Στασινοπούλου, να τους εμφανίσει ως προδότες της πατρίδας καταδικάζοντας, δια των αγωνιστών Γιώργη Μαυράκη και Αδαμάντιου Γεωργούλη, «όλους αυτούς τους ριψασπίδες, που κιότεψαν την ώρα της σύγκρουσης με το Χιτλερικό φασισμό, δημιούργημα του καπιταλισμού, όταν το  ΕΑΜ, με πρωτοπόρους τα στελέχη της Αντιφασιστικής Οργάνωσης  και  οι  Μεσανατολίτες αγωνιστές  τραβούσαν το δρόμο της σύγκρουσης»

Διά δε του κομμουνιστή ιερέα Νικολάου Ξενάκη έδειξαν ότι βρέθηκαν στη πρώτη γραμμή «της υπεράσπισης των δικαιωμάτων των προσφύγων, στη Μέση Ανατολή, όταν οι άνθρωποι του Τσουδερού και Γλυξμπουργκ, ζούσαν πλουσιοπάροχα, κατασπαταλώντας  το δημόσιο χρήμα, ενώ τα παιδιά και οι γέροντες πέθαιναν από την έλλειψη βιταμινών και τροφίμων».

Ο βασιλικός επίτροπος διά της αγόρευσης του προδίκασε την τύχη των αγωνιστών λέγοντας: «Ο επίλογος του δράματος – θα ήθελα – να μην είναι τόσον τραγικός, όσον εγώ υποθέτω ότι θα είναι, αλλά δεν δύναμαι εγώ να μεταβάλω τας συνθήκας του δράματος αυτό» και ως εκφραστής της αδυσώπητης αστικής δικαιοσύνης απαιτεί την υποταγή των αγωνιστών δηλώνοντας ότι θα τούς κρίνει: «αναλόγως της μετανοίας τους[14]».

Την 4ην πρωινή της 14ης Αυγούστου του 1948 ο γραμματέας του Στρατοδικείου ανέγνωσε την απόφαση μέσα σε νεκρική σιγή και στη συνέχεια μεταβεί στις φυλακές Αβέρωφ όπου βρίσκονταν οι έγκλειστοι αγωνιστές.

Οι ποινές ήταν οι παρακάτω:

Είς θάνατον:

Γεωργούλης Παντελής από τη Συκιάδα.

Ζερβός Κων/νος από τα Καρδάμυλα

Κώσταλος  Γεώργιος από τα Αυγώνυμα

Πλακωτάρης  Ισίδωρος  από τον Κάμπο.

Τράτσης  Ιωάννης  από την Κυδιάντα.

Τσουκαλάς Γεώργιος  από το  συνοικισμό Νοσοκομείου

Ψιακής  Δημήτρης  από τον Κοφινά

Τζιώτης  Μάρκος από το Βροντάδο

Παπά Νικόλας Ξενάκης από τα Αυγώνυμα.

Ανδριώτης Πέτρος από τον Εύδηλο Ικαρίας

Καραμαΐλης Κωνσταντίνος από την Αιγνούσα

Ξύλας Κωνσταντίνος από τον Κάμπο.

Βαττάκης Μιχάλης, από το Θολοποτάμι.

Τους Πανέρη Παντελή και Κουκούλη Λορέντζο δια ψήφων 3 – 2 τους καταδίκασαν σε θάνατο όμως την τελευταία στιγμή δεν εκτέλεσαν.!!!!![15]

Οι υπόλοιποι αντάρτες – αγωνιστές καταδικάστηκαν σε διάφορες ποινές φυλάκισης και  τράβηξαν το δρόμο της εξορίας!!!

Στα κελιά των μελλοθανάτων στις φυλακές Αβέρωφ διαδραματίστηκε η τελευταία πράξη του αστικού εγκλήματος…

20 Αυγούστου του 1948….

Μέσα στη νύχτα ακούγεται το βαρύ βήμα των φυλακών, που ήρθαν να πάρουν τους αγωνιστές …

Πριν λίγες ώρες επέτρεψαν στα αδέλφια Διαμαντή Γεωργούλη και Δημήτρη Τράτση να αποχαιρετήσουν τα αδέλφια τους Παντελή και Γιάννη, που διάλεξαν το δρόμο της  εκτέλεσης, αφήνοντας βαριά υποθήκη και εντολή στους συντρόφους τους να συνεχίσουν…..

Όμως η αστική τάξη και την τελευταία στιγμή δεν έπαψε να επιθυμεί την ηθική  συντριβή των ταξικών της αντιπάλων, έτσι την ώρα της εκτέλεσης των δεκατριών κομμουνιστών -ανταρτών του ΔΣΕ έκανε την τυχοδιωκτική ενέργεια, τράβηξε από το εκτελεστικό απόσπασμα – άνευ λόγου και αιτίας – τον παπά Ξενάκη, οποίος παρακολούθησε την εκτέλεση των συντρόφων του, από το στρατιωτικό αυτοκίνητο.

Ο Μεσανατολίτης «Συρματένιος» αντάρτης του ΔΣΕ και μέλος του ΚΚΕ, ιερέας Νικόλαος Ξενάκης

Κάτι που ο λεβέντης παπά Ξενάκης, δεν άντεξε, να τον εκθέσουν στα μάτια των συναγωνιστών του, που στάθηκαν παλληκαρήσια  εκείνο το χάραμα 5:45 π.μ με ψηλά το κεφάλι απέναντι στους δυνάστες του λαού!!

Τον κομμουνιστή ιερέα τον γύρισαν πίσω στις φυλακές Αβέρωφ. «Έδειχνε  σαν  θηρίο στο κλουβί[16]» δεν μπορούσε να αποδεχτεί την ατιμία να τον εκθέσουν στη συνείδηση των ανθρώπων, που πορεύτηκαν μαζί και διάλεξαν το δρόμο του αγώνα και της τιμής!!!

Οι  αστοί και η ηγεσία της Ιεράς Συνόδου της Εκκλησίας της Ελλάδος δεν μπορούσαν να δεχθούν την παλληκαρήσια στάση του, έτσι πήραν απόφαση: «να  κατεδικασθή επί αναρχική και αντεθνική  δράσει εις καθαίρεσιν και απασχηματισμό[17]».

Ο γίγαντας – Άνθρωπος, παπά Ξενάκης αντιστάθηκε, πάλεψε και δεν επέτρεψε στα όρνεα του εμφυλιοπολεμικού καθεστώτος να του αφαιρέσουν τα γένια και τα ράσα….

Τότε  τον κατακρεούργησαν…..

Και την 5ην πρωινή  της 6ης του Σεπτέμβρη τού 1948, εκτελέστηκε στο Γουδί, διαμηνύοντας στους εκτελεστές του ότι πεθαίνει ως λειτουργός του λαού και του Θεού!!!

Έστειλε το δικό του μήνυμα στην ανθρωπότητα ότι αξία έχει στο διάβα σου στη Ζωή να στέκεσαι με ψηλά το κεφάλι και να παλεύεις, για τα ιδανικά σου!!!

Ο συναγωνιστής  και συγκατηγορούμενος τους στο Έκτακτο Στρατοδικείο Αθηνών Φώτης Χονδρουδάκης ή Αγγουλές τους αποχαιρέτησε με το επικό μήνυμα του :

Ο  Δρόμος

Στους συντρόφους
που δεν γυρίσανε πίσω…

Ας μην ήρθατε πίσω,
κι’ ας μη φτάσατε πουθενά.
Ο δρόμος μας αρχινά,
από κει που ο δικός σας τελειώνει.
Μέσα στο κάτασπρο χιόνι,
μια ματωμένη γραμμή το δρόμο μας δείχνει,
ας ρίχνει σκοτάδι τριγύρω η νύχτα, ας ρίχνει…
Ακολουθούμε πιστά τα ματωμένα σας ίχνη.

Η εποποιία του ΔΣΕ, έδειξε ότι ο τρίχρονος ταξικός αγώνας του υπήρξε ηρωικός και μεγαλειώδης, χιλιάδες Κομμουνιστές και Κομμουνίστριες και ακόμα περισσότεροι εξωκομματικοί  έδωσαν και την τελευταία ικμάδα των δυνάμεων τους για να πάρει σάρκα και οστά ο αγώνας ενάντια στην αστική τάξη και να διαπαιδαγωγήσει γενιές και γενιές νέων αγωνιστών με τα ιδανικά του Σοσιαλισμού-Κομμουνισμού και της ανειρήνευτης πάλης με την αστική τάξη!

Γιώργης Η. Αμπαζής

Δάσκαλος

Χίος, 11 Αυγούστου 2020