Τα χρόνια περνούν, τα τραγούδια ταξιδεύουν: «Μισιρλού»

Ένα από τα πιο διάσημα τραγούδια όλων των εποχών είναι η «Μισιρλού» που τα ίχνη της γέννησής της χάνονται μάλλον στις αρχές του 20^ου αιώνα. Μισιρλού σημαίνει γυναίκα από την Αίγυπτο, καθώς  προέρχεται από την τουρκική λέξη “Mısırlı” που σημαίνει Αιγύπτιος ή και Αιγύπτια. Είναι ο τίτλος του ρεμπέτικου τραγουδιού που επηρέασε με τα χρόνια, και άλλα, εντελώς διαφορετικά είδη μουσικής (Μέση Ανατολή, εβραϊκή μουσική, σερφ ροκ, γκαράζ, σουίνγκ, τζαζ, λάτιν και ποιος ξέρει τι ακόμα…), έχει διασκευαστεί εκατοντάδες φορές κι έχει πρωταγωνιστήσει στη μεγάλη οθόνη και στη διαφήμιση.

Σύμφωνα με τον Αμερικανό εθνομουσικολόγο Ρίτσαρντ Σπότσγουντ η «Μισιρλού» ηχογραφήθηκε πρώτη φορά στην Αμερική, το 1927, με τη φωνή του ρεμπέτη Τέτου Δημητριάδη, καταχωρημένο  στο όνομα του Ελληνοαμερικανού Νικ Ρουμπάνη, ο οποίος φαίνεται να κατοχύρωσε πρώτος και με το νόμο το τραγούδι στ’ όνομά του, έτσι ώστε θεωρείται μέχρι σήμερα ο συνθέτης του κομματιού.

Σύμφωνα με άλλες πηγές το τραγούδι πρωτοπαίχτηκε από τη ρεμπέτικη κομπανία του Μιχάλη Πατρινού στην Αθήνα, το 1927, και η σύνθεση αποδόθηκε στον ίδιο ως αρχηγό της κομπανίας, καθώς ο συνθέτης ήταν άγνωστος. Είναι όμως πολύ πιθανό η μελωδία να συντέθηκε συλλογικά από τους μουσικούς, όπως συνέβαινε συχνά εκείνα τα χρόνια, ενώ οι στίχοι φαίνεται να είναι μάλλον του Πατρινού. Αρχικά γράφτηκε σαν ζεϊμπέκικο, σε αργό ρυθμό, που διαφέρει κατά πολύ από την έκδοση με την οποία έγινε πλατιά γνωστό. Μάλιστα το όνομα της κοπέλας του τίτλου προφερόταν από τον Πατρινό «Μουσουρλού», με τη χαρακτηριστική προφορά από τον τόπο καταγωγής του, τη Σμύρνη, και όχι «Μισιρλού». Ο Μιχάλης ή Μάικ Πατρινός (Mike Patrinos) – όνομα γέννησης: Κωνσταντίνος Καλογεράς – εκτός από τραγουδιστής στην Αμερική (όπου χρησιμοποιούσε και το όνομα Ντίνος Θεοδωρόπουλος) υπήρξε φημισμένος καραγκιοζοπαίχτης που διέπρεψε στην Πάτρα, τόπο διαμονής του ίδιου και της οικογένειάς του, όταν επέστρεψε στην Ελλάδα.

Στην Ελλάδα το τραγούδι ηχογραφήθηκε μάλλον το 1930 με τη φωνή του Μιχάλη Πατρινού, ενώ έχει καταγραφεί και μια δεύτερη ηχογράφηση απ’ τον ίδιο, αυτή τη φορά στη Νέα Υόρκη, τον Απρίλη του 1931, με τον τίτλο “Mousourloum” («Μουσουρλουμ»).

Το 1941 ο Νικ Ρουμπάνης αφαιρεί από το τραγούδι το σμυρναίικο ήχο, αλλάζει τον τόνο  και το μετατρέπει σε οριεντάλ με στοιχεία τζαζ, προσθέτοντάς του την ανατολίτικη μελωδία με την οποία έγινε πιο γνωστό.

Η «Μισιρλού» γίνεται διάσημη το 1962, στα χέρια του βιρτουόζου κιθαρίστα Ντικ Ντέιλ (πραγματικό όνομα Ρίτσαρντ Μανσούρ, 1937-2019) του επονομαζόμενου «βασιλιά του σερφ ροκ». Έχει γραφτεί ότι αφορμή να διασκευάσει το τραγούδι τού έδωσε κάποιος από το κοινό μιας συναυλίας, όταν τον ρώτησε αν μπορούσε να παίξει ένα ολόκληρο τραγούδι πάνω σε μια μόνο χορδή της κιθάρας. Ο Ντέιλ ανακάλεσε στη μνήμη του τη μελωδία της «Μισιρλού» που άκουγε μικρός όταν πήγαινε μαζί με την οικογένειά του σε γάμους, και… μάλλον τα κατάφερε καλά, αν κρίνουμε από το αποτέλεσμα. Το τραγούδι παρουσιάστηκε από τον ίδιο και την μπάντα του, “The Del-Tones”, στην ταινία “A Swingin Affair”, που κυκλοφόρησε το 1963 σε σκηνοθεσία Jay O. Lawrence:

Η… ξεσηκωτική εκτέλεση του Ντικ Ντέιλ έκανε γνωστό το τραγούδι στις ΗΠΑ και τους Αμερικανούς να το αγαπήσουν και οδήγησε το 1994 τον σκηνοθέτη Κουέντιν Ταραντίνο να το συμπεριλάβει στο «Pulp Fiction», δένοντάς το θαυμάσια στον καταιγιστικό ρυθμό της ταινίας του.

To 1963 οι «Μπιτς Μπόις» (“The Beach Boys”) αφήνουν το δικό τους αποτύπωμα στον μακρύ κατάλογο διασκευών του τραγουδιού και συμπεριλαμβάνουν τη… “Misirlou” στο άλμπουμ τους “Surfin’ USA”:

Καθώς η λίστα με τις διασκευές της «Μισιρλού» δεν έχει τελειωμό θα αρκεστούμε σε μερικές μόνο από τις πολλές ενδιαφέρουσες εκτελέσεις-διασκευές του διάσημου τραγουδιού. Και θα ξεκινήσουμε από τα παλιά και την Μαρία Καρελά με τον Σπύρο Στάμο και την ορχήστρα του, από ηχογράφηση που έγινε στην Αμερική, το 1941:

Το «αηδόνι του Αττίκ», Δανάη (Στρατηγοπούλου), έχει ερμηνεύσει θαυμάσια και τη «Μισιρλού»:

Η επιβλητική ερμηνεία της Σοφία Βέμπο:

Ο λυρικός Τζίμης Μακούλης:

Θα ταξιδέψουμε στο εξωτερικό για ν’ ακούσουμε τη “Misirlou” από τους “Los Paşaros Sefaradis”, μια ορχήστρα που αποτελείται από Εβραίους και Τούρκους μουσικούς:

Ακούμε τη “Misirlou” από τους “Yxalag Klezmer Band” που  πρεσβεύει την παραδοσιακή εβραϊκή λαϊκή μουσική:

Η “Misirlou” με διάθεση για ξέφρενο χορό, από την διάσημη κυρία του τραγουδιού Κατερίνα Βαλέντε, που μεσουράνησε κυρίως τη δεκαετία του 1960:

Επιστρέφουμε εντός συνόρων για να νοιώσουμε το λαϊκό «άγγιγμα» της ερμηνείας του μεγάλου Μανώλη Αγγελόπουλου:

Η αγαπημένη ρεμπέτισσα Μαριώ ερμηνεύει εξαιρετικά τη «Μισιρλού»:

Η «εξωτική» ερμηνεία του διαχρονικού Μπάμπη Τσέρτου:

Η με άρωμα ανατολής ερμηνεία της σπουδαίας Γλυκερίας:

Ο αξέχαστος «εργάτης» του ρεμπέτικου Μπάμπης Γκολές ερμηνεύει τη «Μισιρλού»:

Ο Γιάννης Κότσιρας με την εξαιρετική ορχήστρα Εστουδιαντίνα Νέας Ιωνίας του Ανδρέα Κατσιγιάννη, στη «Μισιρλού»:

Η «Μισιρλού» από τα μαγικά δάχτυλα του σπουδαίου παίχτη μπουζουκιού Γιάννη Σταματίου («Σπόρος»):

«Κεντάει» τη «Μισιρλού» το δοξάρι του μέγιστου βιρτουόζου του βιολιού Γιώργου Κόρου:

Διακόπτουμε τις εκτελέσεις-διασκευές για να επανέλθουμε στην οθόνη – μεγάλη και μικρή.

Η εκτέλεση του Ντικ Ντέιλ με τους “Τhe Del-Tones”, που είδαμε στην ταινία “A Swingin Affair” και ακούσαμε στο “Pulp Fiction” του Ταραντίνο, ακούγεται και στους τίτλους αρχής της ταινίας “Taxi”, γαλλικής παραγωγής του 1998 σε σκηνοθεσία Ζεράρ Πιρές και σενάριο Λυκ Μπεσόν, συνοδεύοντας την τρελή πορεία της κίτρινης βέσπας ενός διανομέα:

Με τέτοια δημοφιλία η «Μισιρλού» δεν θα μπορούσε να μη πρωταγωνιστήσει και στη διαφήμιση.

Το 2005 αποτελεί το μουσικό θέμα της διαφήμισης της Pepsi Cola, στην οποία πρωταγωνιστούν μερικά από τα μεγαλύτερα ονόματα του παγκόσμιου ποδοσφαίρου. Οι  Βραζιλιάνοι Ροναλντίνιο και Ρομπέρτο Κάρλος, ο Γάλλος Τιερί Ανρί, ο Ολλανδός Ράφαελ Φαν ντερ Φάαρτ, ο Άγγλος Ντέιβιντ Μπέκαμ, και οι Ισπανοί Φερνάντο Τόρες και Ραούλ παίζουν ποδοβόλει σε μια εξωτική παραλία και σερφάρουν στα κύματα κάνοντας μαγικά με τη μπάλα, υπό τους ήχους της «Μισιρλού» που ακούγεται από την κιθάρα του Dick Dale και τη φωνή της Δανάης (Στρατηγοπούλου):

Στη διαφήμιση θηριώδους μοντέλου της αυτοκινητοβιομηχανίας Nissan που… δεν γνωρίζει απάτητο έδαφος, ώσπου να μεταφέρει μια παρέα σέρφερς στην παραλία, συμμετέχει ο ίδιος ο Ντικ Ντέιλ που αντί για σερφ προτιμάει να ξεσκουριάσει συνδέοντας την κιθάρα του στον ενισχυτή και παίζοντας τις πρώτες νότες της «Μισιρλού»:

Μια ακόμα εντυπωσιακή διαφήμιση με μουσικό χαλί εκτελέσεις της «Μισιρλού» γυρίστηκε και παίχτηκε στην Ελλάδα, με αφορμή τη συμπλήρωση 150 χρόνων από την ίδρυση της ζυθοποιίας Φιξ:

Οι “Last Drive” (“The Last Drive”) άφησαν ανεξίτηλο το πέρασμά τους από την ελληνική ροκ σκηνή, ως ένα από τα σημαντικότερα συγκροτήματα. Τρία χρόνια μετά την ίδρυσή τους διασκεύασαν τη «Μισιρλού» και συμπεριέλαβαν το κομμάτι στο πρώτο τους LP, που κυκλοφόρησε το 1986 με τίτλο “Underworld Shakedown”:

Το γκαράζ συγκρότημα “Sound Explosion” παρουσίασε τη δική του «Μισιρλού» το 1995:

Τη «Μισιρλού» τραγούδησε η Άννα Βίσση στην τελετή λήξης των Ολυμπιακών Αγώνων την Αθήνας, το 2004. Δίπλα της, στην κιθάρα, ο Μιχάλης Χατζηγιάννης:

Μια πολύ δημοφιλή χρησιμοποίηση της «Μισιρλού» αποτελεί το “Pump It” των “Black Eyed Peas”, του 2006:

Το 2017 το πενταμελές ροκ συγκρότημα “Blandras” περιλαμβάνει τη «δική» του, ψυχεδελική «Μισιρλού», στο πρώτο του άλμπουμ που φέρει τον τίτλο “Purple Sun”:

Μισιρλού μου, η γλυκιά σου η ματιά
φλόγα μου ’χει ανάψει μες στην καρδιά,
αχ γιαχαμπίμπι, αχ γιαλελέλι, αχ
τα δυο σου χείλη στάζουνε μέλι, ωιμέ.

Αχ, Μισιρλού, μαγική, ξωτική ομορφιά,
τρέλα θα μου ’ρθει, δεν υποφέρω πια,
αχ, θα σε κλέψω μέσ’ απ’ την Αραπιά.

Μαυρομάτα Μισιρλού μου, τρελή
η ζωή μου αλλάζει μ’ ένα φιλί,
αχ γιαχαμπίμπι, μ’ ένα φιλάκι, αχ
απ’ το δικό σου το στοματάκι, ωιμέ.

Τα χρόνια περνούν, τα τραγούδια ταξιδεύουν: «Μισιρλού» – Τέτος Δημητριάδης (αριστερά), Μιχάλης (Μάικ) Πατρινός, Ούμα Θέρμαν (πρωταγωνίστρια του “Pulp Fiction”)

Τα χρόνια περνούν, τα τραγούδια όχι… και από 26/10/2020 νέα ονομασία: Τα χρόνια περνούν, τα τραγούδια ταξιδεύουν… Τι κι αν γράφτηκαν πριν από πολλά χρόνια, κάποια τραγούδια συνεχίζουν να  συγκινούν, να συντροφεύουν τις μικρές και μεγάλες στιγμές των ανθρώπων, να εκφράζουν τις αγωνίες, τον πόνο και τα όνειρά τους, να εμπνέουν τους αγώνες τους.

Η στήλη, χωρίς να διεκδικεί το αλάθητο ή τον τίτλο του «ειδικού», «παίζει» τραγούδια που γράφτηκαν για τον έρωτα, την αγάπη, το μεροκάματο, τη μετανάστευση, τον αγώνα για λευτεριά και για καλύτερη ζωή. Τραγούδια γραμμένα από ποιητές, αλλά κι από δημιουργούς που δεν διάβασαν ποτέ στη ζωή τους ποίηση… Ανασκαλεύοντας το παρελθόν και ψηλαφώντας την ιστορία τους, πότε γράφτηκαν, σε ποιες συνθήκες, από ποιους πρωτοτραγουδήθηκαν, ποιοι τα τραγουδούν στις μέρες μας.

Χωρίς διαχωρισμούς, χωρίς αποκλεισμούς, τραγούδια ελληνικά και «ξένα», με γνώμονα ότι, εκτός από το να θυμίζουν εικόνες από το παρελθόν, συναρπάζουν τις αισθήσεις, γεννούν συναισθήματα, εμπνέουν και συγκινούν σήμερα.

Τα χρόνια περνούν, τα τραγούδια ταξιδεύουν… Ακούστε τα όλα εδώ.