Ο Κεντρικός Σχεδιασμός στον σοσιαλισμό – 2. ακόμα λίγα για την “ελεύθερη” αγορά

Στο προηγούμενο μέρος έγινε μια μικρή εισαγωγή στον Οικονομικό Υπολογισμό (ΟΥ) και την σημασία του όχι μόνο στην βελτιστοποίηση της παραγωγικής διαδικασίας (δηλαδή μέγιστος αριθμός προϊόντων από την ελάχιστη δυνατή ποσότητα πρώτων υλών) αλλά και στη σύγκριση εναλλακτικών οικονομικών επιλογών και λήψη αποφάσεων οικονομικού σχεδιασμού (π.χ. να φυτέψουμε ελιές ή αμπέλια;). Περιέγραψα πώς ο οικονομολόγος Ludwig von Mises αμφισβήτησε ότι ο ΟΥ μπορεί να γίνει αποδοτικά, να παράγει πλούτο, όταν εκλείψουν ατομική ιδιοκτησία και ελεύθερη αγορά που να διαμορφώνει τις τιμές. Συμπέρανε δηλαδή ότι στο Σοσιαλισμό αποτελεσματικός ΟΥ είναι αδύνατο να υπάρξει. Ακολούθως, έδωσα διάφορα παραδείγματα για το πώς οι τιμές στην ελεύθερη, όπως την λένε, αγορά που καθοδηγούν τον ΟΥ στον Καπιταλισμό, άρα και την παραγωγή πλούτου, είναι εντελώς στρεβλωμένες, ότι η ισορρόπηση Προσφοράς και Ζήτησης δεν λειτουργεί.

Επειδή κρίνω σημαντικό να κατανοηθεί πλήρως γιατί χρησιμοποιώ εισαγωγικά όταν αναφέρομαι στην “ελεύθερη” αγορά. Επειδή πολλοί από εμάς παίρνουμε σαν δεδομένο την ανωτερότητα της αγοράς στο να καθοδηγεί την τεχνολογική ανάπτυξη με μόνη, ίσως, ένσταση την αδικία και την ανισότητα του συστήματος αυτού. Επειδή σήμερα η Google τιμωρήθηκε με $2.7 δις γιατί χειραγωγούσε την αγορά προωθώντας συγκεκριμένα προϊόντα και διαφημίσεις. Έτσι λοιπόν σήμερα συνεχίζω στο ίδιο νήμα, χωρίς καμιά διάθεση scha.den.freu.de για τους νεοφιλελεύθερους συμπολίτες μας.

Λοιπόν, οι εταιρείες που δίνουν εύκολη πρόσβαση στα χρηματιστήρια μέσω ηλεκτρονικών, διαδικτυακών πλατφόρμων είναι χιλιάδες, χρεώνουν ελάχιστα και προσπαθούν να προσελκύσουν πελάτες με κουπόνια, με διαγωνισμούς αλγόριθμων ακόμα και καλλιστεία (για παίκτριες μόνο, δες π.χ. τράπεζα του “Δούκα”). Όσοι φιλόδοξοι τρέξατε, ίσως ανακαλύψετε τον αλγόριθμο που ξεκλειδώνει τα χρηματιστήρια! Ένα είναι σίγουρο. Πως με κάθε σας πράξη διαμορφώνετε τιμές στην “ελεύθερη” αγορά – έστω και αν το κάνετε για κερδοσκοπία.

Προσοχή! Αν βάλατε πολύ λάδι στο επενδυτικό σας πορτοφόλιο – άσχετο αν έχετε αλλεργία και δεν αγοράζετε λάδι για το σπίτι – τότε θα ανεβεί η τιμή του στην αγορά και ίσως κάποιοι αγρότες ακολουθώντας τα σήματα των τιμών, θα βγάλουν τα αμπέλια τους και θα φυτέψουν ελιές. Όταν εσείς πουλήσετε τη χαρτούρα, αυτούς ποιος θα τους μαζέψει όταν πέσουν από τα σύννεφα;

Σε αυτό το φανταστικό νέο κόσμο έχει προστεθεί τελευταία και ένα καινούριο φρούτο που λέγεται “high-frequency trading” (συναλλαγές υψηλής συχνότητας) και το οποίο τρώγεται με πολλούς και διαφορετικούς τρόπους. Η μεγάλη ταχύτητα επικοινωνίας και ανάλυσης δεδομένων επιτρέπει σήμερα σε ένα ρομπότ/πρόγραμμα συναλλαγών που “τρέχει” σε έναν υπολογιστή να παίρνει μια απόφαση και να την εκτελεί επικοινωνώντας με το χρηματιστήριο μέσα σε λίγα χιλιοστά του δευτερολέπτου. Έστω και αν ο όγκος της κάθε συναλλαγής είναι ελάχιστος, αυτές γίνονται πολλές φορές κάθε δευτερόλεπτο. Σε αυτά τα μικρά χρονικά πλαίσια ο αλγόριθμος συνήθως κοιτάζει την αγορά σε πολύ μικρή χρονική κλίμακα, σαν μέσα από μια κλειδαρότρυπα ή, καλύτερα, βελονότρυπα. Σε αυτή την αναλογία είναι σαν να ποντάρεις να προβλέψεις πότε μια μύγα θα περάσει μπροστά από την κλειδαρότρυπα σου, πράγμα που σίγουρα δεν στέλλει κανένα χρήσιμο σήμα στην Παραγωγή. Ο von Mises, υποπτεύομαι, θα ήθελε να μπει στο δωμάτιο και να δει αν υπάρχει τίποτα ψόφιο να κείτεται εκεί μέσα που τραβά τις μύγες. Εν πάση περιπτώσει, με αυτήν την εξέλιξη ο ανθρώπινος παράγοντας παραμερίζεται πλήρως. Ένα μεγάλο ποσοστό, 10% με 40% σύμφωνα με κάποιους, 50% σύμφωνα με άλλους, του όγκου των συναλλαγών στις ΗΠΑ εκτελείται με αυτό τον υπερ-ταχύ, μηχανιστικό τρόπο, ο οποίος ξεπερνά τις δυνατότητες της ανθρώπινης νόησης. Βάζοντας έναν υπολογιστή να αγοράζει σίδερο αξίας εκατομμυρίων και να το πουλάει μετά από 3 δευτερόλεπτα, η όποια σύνδεση μεταξύ αγοράς, τιμών και Παραγωγής, έχει χαθεί.

Κατά παράδοξο τρόπο, με αυτά τα δεδομένα η “ελεύθερη” αγορά μπορεί να χειραγωγηθεί εύκολα από τις μεγάλες επενδυτικές εταιρείες / τράπεζες και παροχείς χρηματιστηριακής πρόσβασης που έχουν τους servers τους συνδεδεμένους με γρήγορες οπτικές ίνες, σε γραφεία λίγα μέτρα από τα χρηματιστήρια. Όταν το παιγνίδι παίζεται στα χιλιοστά του δευτερολέπτου, αυτοί έχουν ένα τεράστιο πλεονέκτημα … ορισμένων νανο-δευτερολέπτων! Οι μεγάλοι παροχείς, με τις ηλεκτρονικές πλατφόρμες που έχουν στήσει, μπορούν να βλέπουν τις εντολές που έχουν δώσει οι πελάτες τους αλλά πριν τις προωθήσουν να υπολογίζουν αν υπάρχει μια τάση που μπορεί να αποσταθεροποιήσει την αγορά ή να προκαλέσει ζημιές και να παίζουν κάτι διορθωτικό, με το αζημίωτο για αυτούς ή για τους ισχυρότερους πελάτες τους (front-running). Αυτό είναι βέβαια παράνομο … όταν βρεθούν οι αποδείξεις. Αγοράζοντας ή πουλώντας λίγο πριν από τον πελάτη σου δεν αποτελεί απόδειξη ενοχής όμως.

Φυσικά χρηματιστήρια υπάρχουν πολλά. Έτσι αν ξέρεις ότι επίκειται, στο επόμενο δευτερόλεπτο δηλαδή, μια μεγάλη αγορά δολλαρίων (απλοϊκά παραδείγματα) στην Νέα Υόρκη, αγοράζεις πρώτος στο Σικάγο γιατί η τιμή θα ανεβεί μόλις μαθευτεί η πράξη. Ή, ας πούμε, βλέπεις στην Νέα Υόρκη μια μεγάλη πώληση δολλαρίων που είσαι σίγουρος θα επηρεάσει και τις τιμές στο Σικάγο. Στέλνεις εντολή πώλησης στο Σικάγο, όπως και χιλιάδες άλλοι. Η πρώτη εντολή πώλησης που θα φτάσει στο Χρηματιστήριο κερδίζει, απολύτως νόμιμα. Οι υπόλοιποι θα χάσουν. Είναι θέμα ταχύτητας.

Πριν λίγα χρόνια μια νέα ιδιωτική γραμμή επικοινωνίας εγκαταστάθηκε μεταξύ των χρηματιστηρίων του Σικάγου και της Νέας Υόρκης σχεδόν σε ευθεία γραμμή τρυπώντας ακόμα και αυτά τα βουνά της Πενσυλβάνιας για να περάσουν οι οπτικές ίνες. Αυτό την κάνει 3 χιλιοστά του δευτερολέπτου γρηγορότερη από όλες τις άλλες! Πόσο κέρδος έχουν κάνει αυτά τα 3 χιλιοστά σε αυτούς – ποιους άραγε; – που μπορούν να την ενοικιάζουν …

Όταν είσαι ακόμα και ένα χιλιοστό του δευτερόλεπτου μπροστά από την πλέμπα μπορείς να κρατήσεις την αγορά “ήρεμη” και τα κέρδη σου ψηλά.

Και εμείς ας προσθέσουμε ακόμα ένα στοιχείο στα προηγούμενα περί “ελεύθερης” αγοράς: πανάκριβες γραμμές επικοινωνίας μεταξύ των αγορών επιτρέπουν σε αυτούς που τις έχουν να κερδίζουν από το πλεονέκτημά τους να παίρνουν την πληροφορία ή να στέλλουν την εντολή αγοραπωλησίας 3 χιλιοστά του δευτερολέπτου πριν από τους άλλους! Με αυτόν το τρόπο μπορείς να χειραγωγήσεις τα πάντα. Η “ελεύθερη” αγορά πρώτων υλών, μετοχών εταιρειών και συναλλάγματος βρωμάει περισσότερο από την “ελεύθερη” αγορά των υπεραγορών και των πρατηρίων καυσίμων. Αλλά, και εδώ, πάλι, matrix αγορά έχουμε.

Στον Καπιταλισμό λοιπόν, μεγάλα επενδυτικά έργα – όπως ο σιδηρόδρομος που λέγαμε πριν – με εκατομμύρια διαφορετικά υλικά, πολύπλοκες μεθόδους παραγωγής που συχνά πρέπει να εφευρεθούν, τεράστιο εργατικό δυναμικό, με πολλές και ποικίλες επιδράσεις στο περιβάλλον, στην κοινότητα, στην μελλοντική οικονομία, αξιολογούνται και συγκρίνονται μεταξύ τους χρησιμοποιώντας έναν και μόνο έναν αριθμό: το κόστος ή το κέρδος που θα επιφέρει, εκφρασμένο σε μονάδες χρήματος, αθροίζοντας τις τιμές των συντελεστών όπως διαμορφώθηκαν στο τσίρκο που είδαμε παραπάνω και ακούει στο όνομα “ελεύθερη” αγορά. Επιπλέον μια Κυβέρνηση στον Καπιταλισμό καλείται να αποφασίσει για ένα κοινωνικό οικονομικό έργο – θεωρητικά, με γνώμονα το κοινό καλό – αλλά βασισμένη στις τιμές που διαμορφώνονται σε μια αγορά όπου το κύριο είναι η μεγιστοποίηση του ατομικού κέρδους και η εξαπάτηση.

Τώρα πόσο επιστημονικό είναι αυτό; Ποιος είναι ο τυφλός; Ποιος ο “τελειωμένος”;

• – Πόσο κοστολογείς τον θόρυβο του εργοστασίου των 80 dB στα αυτιά 100 πουλιών που ζουν στο γειτονικό πάρκο;

• – two dalars το ζευγάρι!

• – Μα;

• – Τι μα; Κάναμε μελέτη στο πανεπιστήμιο! Την επέβλεψε ο Καθηγητής Παπαγαλάκης.

• – Πόσο κοστολογείς το καυσαέριο από την καινούρια λεωφόρο στα πνευμόνια των παιδιών του σχολείου δίπλα;

• – ten dalars το παιδάκι!

• – Μα;

• – Τι μα; Κάναμε μελέτη στο πανεπιστήμιο!

• – Πόσο κοστολογείς τον θάνατο αυτού του εργάτη από ατύχημα;

• – thousand dalars το κεφάλι!

• – Μα;

• – Τι μα; Πήγαμε στο δικαστήριο, το είπε ο Δικαστής, κτύπησε και το σφυράκι του στην έδρα!

Συχνά όμως ούτε η διαφήμιση, ούτε η εξαπάτηση και το δέλεαρ τυχερών λαχνών δεν βοηθούν τον Βιομήχανο να πουλήσει το εμπόρευμα του. Ίσως γιατί ένας ανταγωνιστής του να τον ξεπέρασε σε αυτά. Έτσι κάποτε χρεοκοπεί – όχι αυτός δηλαδή αλλά η εταιρεία του. Τα προϊόντα μπαίνουν σε αποθήκες και σαπίζουν, ξεπερασμένα ή ξεπουλιούνται σε χαμηλές τιμές κάτω του κόστους. Η ελεύθερη αγορά μίλησε! “Δεν εξαπάτησες αρκετά”.

Όταν ο κάθε Βιομήχανος αποφασίζει μόνος του ή έστω μαζί με την Τράπεζα που τον χρηματοδοτεί για το τι θα παραγάγει και πώς, καταλαβαίνετε ότι επικρατεί ένα χάος στην συνολική παραγωγή που προκαλεί τεράστια σπατάλη στις πρώτες ύλες ΜΑΣ, στην εργασία ΜΑΣ και φυσικά κόστος στο περιβάλλον ΜΑΣ. Το κόστος από την σπατάλη στην παραγωγή το ζούμε, το αναπνέουμε, το δουλεύουμε και το πληρώνουμε από την μέρα που γεννηθήκαμε. Όμως, πότε Καπιταλιστής πλήρωσε την χρεωκοπία του από την τσέπη του; Ποιος νομίζετε ότι πληρώνει τα ανέγγιχτα τρόφιμα που πετούν καθημερινά οι υπεραγορές (όχι τα νοικοκυριά) στα σκουπίδια – περίπου στο 15% της παραγωγής τροφίμων (στον Καπιταλισμό φυσικά); Ποιος πληρώνει για τα καινούρια ρούχα, αυτοκίνητα, έπιπλα κτλ. που μένουν απούλητα και τα πετάνε ή τα πουλάνε κάτω του κόστους; Τα πληρώνει ο μπακάλης έτσι; Ναι, όπως ακριβώς τα πλήρωσε πέρσι και ο τραπεζίτης.

Στον, πάντα πρωτοποριακό, Καπιταλισμό, το πέταγμα ολοκαίνουργιων προϊόντων, πριν πουληθούν, έχει γίνει βασικό μέρος της παραγωγικής διαδικασίας. Με σκοπό να ισορροπούν η Προσφορά και η Ζήτηση, αφού οι τιμές της “ελεύθερης” αγοράς είναι στρεβλωμένες. Φυσικά το κόστος “μετακυλίεται” στον καταναλωτή, στον φορολογούμενο. Πάντοτε. Πολλές φορές ρόλο σκουπιδιάρη αναλαμβάνει το Κράτος ή καπιταλιστικοί οργανισμοί όπως η ΕΕ. Τρεις λέξεις μόνο: χωματερές, μπανάνες, ροδάκινα.

Θα μπορούσε ποτέ λογικός άνθρωπος που αγαπά τα παιδιά του, τρέχει με τον σκύλο του και χαίρεται τα λουλούδια στο πάρκο να εφαρμόσει το Σατανικό και Αυτοκαταστροφικό σχέδιο “made to fail” (σχεδιασμένη αχρήστευση) και “planned obsolescence” (σχεδιασμένη “απαρχαίωση” – δηλαδή να ξεπεραστεί τεχνολογικά πολύ σύντομα); Ένας Κερδοπόντικας του Καπιταλισμού μπορεί, μαζί με τα χιλιάδες τσιράκια του, μορφωμένα στο Χάρβαρντ Μπίζνες Σκουλ. Τα σπίτια μας είναι γεμάτα φορτιστές που έχουν μη-συμβατά βύσματα, δεν έχουν καμιά χρήση πλέον. Κάποιος τέτοιος “σιεηττάνης” ήταν που σκέφτηκε να κολλήσει τα τσιπάκια μνήμης πάνω στην πλακέτα, σε ένα προϊόν της Apple ώστε να είναι αδύνατο να αφαιρεθούν και να γίνει αναβάθμιση – “πέτα το χρυσέ μου και πάρε άλλο”.

Χάος επικρατεί και στην κατεύθυνση που ακολουθεί η παραγωγή στον Καπιταλισμό, αφού αυτή είναι ευθυγραμμισμένη με την μεγιστοποίηση του Κέρδους ατόμων και όχι με τις ανάγκες της Κοινωνίας και του Περιβάλλοντος συνολικά. Μια ματιά αν ρίξετε γύρω σας θα διαπιστώσετε ότι όχι μόνο δεν συμπίπτουν τα δύο αλλά και αποκλίνουν όσο η απορρύθμιση – η χαλάρωση των κανόνων δηλαδή – μεγαλώνει. Τρεις λέξεις μόνο: fast-track, Σκουριές, Ελληνικό.

Η τεχνολογική κίνηση της Κοινωνίας είναι η συνισταμένη των επιμέρους κατευθύνσεων που μεγιστοποιούν το Κέρδος του κάθε ένα Καπιταλιστή ξεχωριστά και που φυσιολογικά βρίσκονται σε ένα τόξο 360 μοιρών εκφράζοντας όλων των ειδών τα ατομικά συμφέροντα. Τέτοια συνισταμένη είναι απλά Μηδέν. Στασιμότητα. Μια άμαξα με άλογα ζεμένα γύρω-γύρω. Εδώ ας θυμηθούμε τους “πολέμους” της βιντεοκασέτας και αργότερα, των DVD. Δύο στρατόπεδα έχοντας σχεδιάσει το καθένα το δικό του προϊόν (VHS vs Betamax και blu-ray vs HD-DVD) προσπαθεί να το επιβάλει στην αγορά με πρωτόγονους τρόπους – αρχικές σκηνές “2001, Space Odyssey”. Ο νικητής τα παίρνει όλα, ο ηττημένος “σκοτώνει” την τεχνολογία που ανάπτυξε και το κόστος μετακυλίεται πάλι στον καταναλωτή, στον φορολογούμενο. Έτσι σήμερα παράγουμε, καινοτομούμε, αλλά δεν πάμε πουθενά. Χτίζει ο ένας, το χαλάει ο άλλος και τα πληρώνει ο τρίτος. Όμως σε αυτή την τεχνολογική κίνηση εναποθέσαμε τις ελπίδες μας για ευημερία, αυτάρκεια τροφίμων και ενέργειας, και φυσικά περισσότερο ελεύθερο (πληρωμένο) χρόνο! Πού’ν΄τον;

Με συνολικές επενδύσεις για έρευνα και ανάπτυξη (R&D) στην αυτοκινητοβιομηχανία να αγγίζουν τα τελευταία 100 χρόνια – υποθέτω – εκατοντάδες δισεκατομμύρια, (το 2015, η VW μόνο ξόδεψε $15 δις, ενώ οι δέκα πρώτες συνολικά $70 δις!) κολλήσαμε στον βενζινοκινητήρα εδώ και 120 χρόνια. Καταφέραμε να αυξήσουμε την απόδοση του από 5%, το 1900, μόλις στο 35-45% σήμερα. Σε 3 χρόνια χαλάει ο “εγκέφαλος” αλλά δεν υπάρχει μηχανικός μη-εγκεκριμένος από την εταιρεία, χωρίς ειδικό λογισμικό από την εταιρεία, που να μπορεί να κάνει μία ρύθμιση πάνω του. Συγχαρητήρια “ελεύθερη” αγορά. Douz points. Κάπου εδώ αρχίζουν οι θεωρίες συνωμοσίας για τις εφευρέσεις που κρύβουν στα συρτάρια τους οι Βιομηχανίες και δεν μας τις δίνουν …

Ενίοτε (μα πάντοτε νομοτελειακά), πεντέξι από αυτούς τους Κερδοπόντικες δυναμώνουν παραπάνω από τους υπόλοιπους. Και μας σέρνουν – σαν Κοινωνία πάντα – στην κατεύθυνση που μεγιστοποιεί το δικό τους Κέρδος. Ξεφεύγουμε από την στασιμότητα δηλαδή και τρέχουμε … αλλά για πού; Παράδειγμα σήμερα τα αυτόνομα αυτοκίνητα. Θα οδηγούνται από μόνα τους! 33 μεγάλες εταιρείες / αυτοκινητοβιομηχανίες κτλ. λαμβάνουν μέρος στην – τόσο σημαντική για το μέλλον της ανθρωπότητας! – κούρσα με προϋπολογισμό έρευνας δισεκατομμυρίων. Οι τυφλοί που βλέπουν μόνο Κέρδος αποφάσισαν αυτή την φορά “αυτόνομα αυτοκίνητα”, όπως άλλες φορές μεταλλαγμένα τρόφιμα, διαστημικό τουρισμό, έξυπνα κινητά κτλ., και όλοι συρόμαστε πίσω τους. Αναγκαστικά. Σε κύκλους. Δεν θέλω να είμαι απόλυτος και ισοπεδωτικός, φυσικά και μένει κάτι εν είδει τεχνολογικής ανάπτυξης που ίσως αξιοποιηθεί αργότερα – αν καταφέρεις να αγοράσεις τα δικαιώματα. Εντάξει. Αλλά με ποιο κοινωνικό κόστος; Πόσο σωστή είναι η διαδικασία ανάπτυξης της τεχνολογίας όταν συνήθως νικά αυτός που ρίχνει τα παραπάνω λεφτά στην προώθηση του προϊόντος του, του “λόμπι” και του “λαδώματος” συμπεριλαμβανομένων – μίζες “ζίμες” κανένας;

Αν ο von Mises αυτά είχε κατά νου όταν έκανε κριτική στον Κεντρικό Σχεδιασμό, τρία μόλις χρόνια μετά την Ρωσική Επανάσταση, μάλλον τα μπέρδεψε τα πράγματα. Βγάζει τον Κεντρικό Σχεδιασμό στον Σοσιαλισμό πρακτικά ένα τυφλό σύστημα χωρίς τον “φάρο” των τιμών ενώ για το Καπιταλιστικό σύστημα που έχει κοτζάμ “ελεύθερη” αγορά και τιμές είδαμε ότι:

1. Συχνά βάζει το ίδιο τρικλοποδιές στην αγορά προϊόντων με την διαφήμιση που αλλάζει την βούληση των καταναλωτών ή απλά τους εξαπατά να αγοράσουν ή όχι κάτι, δίνοντας λανθασμένα σήματα στην Παραγωγή μα και στην κοστολόγηση οικονομικών επιλογών. Οι δύο μεγαλύτεροι διαφημιστές παγκοσμίως έχουν την πρωτοκαθεδρία και σε άλλες υπηρεσίες στο διαδίκτυο, π.χ. ειδήσεις. Αυτό τους επιτρέπει να κτίζουν μια τεχνητή αίσθηση ικανοποίησης των αναγκών των καταναλωτών.

2. Τα ίδια και χειρότερα στην αγορά πρώτων υλών και μέσων παραγωγής (εταιρειών) όπου κυριαρχεί η κερδοσκοπία. 75% των συναλλαγών γίνεται αυτόματα, μηχανιστικά, από αλγόριθμους, με ηλεκτρονικούς υπολογιστές, που προσπαθούν να αγοράσουν φτηνά, να πουλήσουν ακριβά και να πείσουν τους υπόλοιπους ότι μπλοφάρουν, παρά για να διαμορφώσουν μια τιμή στην αγορά που θα κατευθύνει τους οικονομικούς υπολογισμούς της Κοινωνίας. Τι σόι αξιόπιστος δείκτης είναι η τιμή όταν σπεκουλαδόροι την διαμορφώνουν;

3. Ο Καπιταλισμός, παρά τον “φάρο” των τιμών της “ελεύθερης” αγοράς δεν είναι ικανός να ισορροπήσει την Προσφορά και τη Ζήτηση, ούτε ακόμα και με τον ψυχολογικό πόλεμο της διαφήμισης που κάνει στους καταναλωτές. Ολοκαίνουρια προϊόντα και τρόφιμα πετιούνται από το ράφια κατευθείαν στα σκουπίδια για να διορθωθεί η Προσφορά. Γράψε λάθος …

4. Σπαταλάει πόρους του πλανήτη και της Κοινωνίας για προϊόντα που έχει ξεπίτηδες σχεδιάσει για να χαλάσουν (made to fail) ή να καταστούν “ασύμβατα” σε μικρό χρονικό διάστημα (planned obsolescence) ώστε οι καταναλωτές να αγοράσουν ξανά.

5. Ούτε να συγκρίνει με επιστημονικό τρόπο οικονομικές εναλλακτικές μπορεί, αφού το κάνει με μια μονοδιάστατη ποσότητα – το κόστος ή το κέρδος σε τιμές της αγοράς – ενώ τα πράγματα είναι ασφαλώς πολύ πιο σύνθετα.

6. Ούτε και να δώσει μια ωφέλιμη για όλους κατεύθυνση στην Οικονομία και στην Τεχνολογία μπορεί. Αν μη τι άλλο τουλάχιστον ας έφερνε πόσιμο νερό σε όλο τον πλανήτη πριν ξαμολύσει τα αυτοκίνητα που οδηγούνται μόνα τους (να θερίζουν κόσμο).

7. Στο κάτω-κάτω πώς μπορεί μια Κυβέρνηση στον Καπιταλισμό να αποφασίσει για κοινωφελή έργα όταν βασίζεται στις τιμές της “ελεύθερης” αγοράς για να τα κοστολογήσει; Εκεί όπου νόμος και σκοπός είναι η μεγιστοποίηση του ατομικού Κέρδους;

Η κριτική του von Mises είναι ουσιαστικά άσφαιρη αλλά όχι άχρηστη γιατί καταδεικνύει την περίπτωση κάποιου που έχει τόσο πολύ εξοικειωθεί με την ιδέα του Καπιταλισμού και της “ελεύθερης” αγοράς – ζει και αναπνέει Καπιταλισμό – που οτιδήποτε διαφορετικό του φαίνεται εξωπραγματικό, απίθανο, εξωγήινο ή ανώμαλο. Στην πραγματικότητα το ανώμαλο είναι αυτό που ζούμε σήμερα.

Ωραία, ανώμαλο είναι, το ξέρουμε – το μάθαμε. Υπάρχουν όμως εναλλακτικές; Τι θα καθοδηγεί τον ΟΥ εκτός από τις τιμές στην Σοσιαλιστική Πολιτεία;

Πριν λίγα χρόνια ο Paul Cockshott (“Calculation in-Natura, from Neurath to Kantorovich”, 2008), με φανερή διάθεση τρολλαρίσματος, διερωτήθηκε πώς τα κατάφερε ο Αιγύπτιος αρχιτέκτονας Imhotep να κτίσει την κλιμακωτή πυραμίδα της Σακκάρας το 2700 π.χ. εποχή που στην Αρχαία Αίγυπτο δεν είχαν ακόμα εφευρεθεί χρήματα και τα εμπορεύματα δεν είχαν χρηματικές τιμές. Ο Imhotep κατάφερε να κάνει οικονομικούς υπολογισμούς – και πολύ καλούς μάλιστα αν κρίνουμε από το αποτέλεσμα – για την μεταφορά της πέτρας, για την σίτιση των χιλιάδων δούλων και για πολλά άλλα ακόμη θέματα που προκύπτουν σε ένα τέτοιο τιτάνιο έργο. Το κυριότερο, κατάφερε να συγκρίνει τις επιλογές που υποθέτω θα υπήρχαν π.χ. για τις διαφορετικές διαδρομές και τρόπους μεταφοράς της πέτρας, ή την κατανομή των εργατών στα διάφορα συνεργεία και να βρει την καλύτερη ή μια καλή εναλλακτική τέλος πάντων Και όλα αυτά χωρίς να εκφράζει οτιδήποτε σε χρηματικές μονάδες. Ο Imhotep φυσικά έκανε τους υπολογισμούς του “σε είδος”.

Οικονομικό Υπολογισμό “in-natura” το αποκαλεί ο Otto Neurath που το 1919 δημοσίευσε μια διαπίστωση που έκανε κατά την διάρκεια του Α’ Π. Πολέμου, ότι δηλαδή κάτω από εκείνες τις συνθήκες είχε ανθίσει μία “σε είδος” οικονομία αφού ο πόλεμος διεξάγεται με “πυρομαχικά και τρόφιμα και όχι με λεφτά”. Και από εκεί ξεκινά τις δικές του θεωρίες για το ότι στατιστικές για το βιοτικό επίπεδο των ανθρώπων πρέπει να γίνονται “σε είδος” – πόσες επισκέψεις στο θέατρο για μια οικογένεια, πόσος ο ελεύθερος χρόνος, κτλ. – παρά να εκφράζονται σε μονοδιάστατες μονάδες χρήματος – π.χ. 1000 ευρώ το οικογενειακό εισόδημα.

Στο επόμενο μέρος θα δούμε τις ενστάσεις του Friedrich Hayek, μαθητή του von Mises, σχετικά με τον Κεντρικό Σχεδιασμό.

… συνεχίζεται …

Προηγούμενα:

• Εισαγωγή.
• Ο Κεντρικός Σχεδιασμός στον σοσιαλισμό – 1. ο von Mises και η “ελεύθερη” αγορά.