Όχι άλλα δάκρυα για δοσίλογους – Σήριαλ για τους Τατάρους στην ΕΣΣΔ ξεσηκώνει θύελλα αντιδράσεων στη Ρωσία

H επιχείρηση ξεπλύματος δοσιλόγων της ΕΣΣΔ βρίσκεται σε εξέλιξη εδώ και αρκετά χρόνια, γνωρίζοντας ένα διεθνές αποκορύφωμα το 2016, με τη νίκη της Ουκρανίας στη Γιουροβίζιον, χάρη σε ένα μοιρολόι για τον εκτοπισμό των Τατάρων από την Κριμαία, μετά τη συνεργασία της ηγεσίας και μεγάλου μέρους του πληθυσμού με τους ναζί στο Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Μετά τη μουσική “μπουγάδα” σε ευρωπαϊκό επίπεδο, στη Ρωσία αυτή την περίοδο ακολουθεί η τηλεοπτική, πολλαπλασιάζοντας τα αποτελέσματα και το κοινό της λογοτεχνικής αντίστοιχης απόπειρας το 2015.

Πρόκειται για την τηλεοπτική μεταφορά του μυθιστορήματος της Ρωσίδας συγγραφεά Γκουζέλ Γιακίνα “Η Ζουλέιχα ανοίγει τα μάτια της”, που κυκλοφόρησε το 2015 και πριν ένα μήνα άρχισε να προβάλλεται ως σήριαλ 8 επεισοδίων στη ρωσική κρατική τηλεόραση. Θέμα η “εθνική και πολιτική καταπίεση”  των Τατάρων την περίοδο διακυβέρνησης του Στάλιν.

Η ιστορία βασίζεται χαλαρά στη ζωή της γιαγιάς της Γιακίνα, η οικογένεια της οποίας είχε εξοριστεί στη Σιβηρία. Στο βιβλίο, ο άντρας της νεαρής Ζουλέιχα εκτελείται ως κουλάκος και η ίδια εκτοπίζεται στη Σιβηρία, όπου ερωτεύεται τον άνθρωπο που εκτέλεσε τον άντρα της.

Το βιβλίο, αλλά πολύ περισσότερο η σειρά, προκάλεσε τεράστιες αντιδράσεις στη Ρωσία και μάλιστα από τις πιο αντιτιθέμενες σκοπιές. Από τη μια, όσοι αντιτίθενται στην αμαύρωση του σοβιετικού παρελθόντος, αλλά και από την άλλη, με ένα αντιδιαμετρικά αντίθετο σκεπτικό, πολλοί Τατάροι, που θεωρούν ιεροσυλία την απεικόνιση ερωτικής σκηνής σε τζαμί, τη σχέση της Ζουλέιχα με έναν “φανατικό κομμουνιστή”, καθώς και την αναφορά γνωστών μουσουλμάνων της ταταρικής κοινότητας μεταξύ των εξόριστων.

Η πρωταγωνίστρια Χουλπάν Χαμάτοβα, ταταρικής καταγωγής η ίδια, υποστηρίζει πως έχει δεχτεί διαδικτυακές επιθέσεις επειδή “διασύρει τη μνήμη της πατρίδας της. Εννοώντας όχι μόνο το Ταταρστάν, αλλά την ιστορία της σύγχρονης Ρωσίας”.

Η συγγραφέας δήλωσε πως ήταν “εντελώς ανέτοιμη για αυτή τη συναισθηματική αντίδραση”, αποδίδοντάς την εν μέρει και στο λοκντάουν που υπάρχει στη Ρωσία, εντείνοντας τις ψυχολογικές εντάσεις. Η ίδια υποστήριξε πως η σειρά “αντανακλά την τραγωδία της αποκουλακοποίησης”, χωρίς να καταλήγει σε μελόδραμα.

Εμμέσως πλην σαφώς, αποδίδει τις αντιδράσεις σε ανολοκλήρωτη επεξεργασία του παρελθόντος στη χώρα: “Αν το θέμα δεν ήταν τόσο επώδυνο, η συναισθηματική αντίδραση δε θα ήταν τόσο δυνατή. Νομίζω πως ακόμα επεξεργαζόμαστε το παρελθόν και θα πάρει πολύ καιρό. Πριν 30 χρόνια, όταν μόλις είχε καταρρεύσει η Σοβιετική Ένωση, θεωρούσαμε πως μπορούσαμε να αφήσουμε τα πάντα πίσω μας και να προχωρήσουμε σε ένα νέο, λαμπερό μέλλον. Αλλά ακόμα δουλεύουμε το δρόμο μας στο παρελθόν”. Πράγματι δυστυχώς για εκείνη, το τέλος της ιστορίας δεν έφτασε το 1991, ενώ η σοβιετική κληρονομιά αναγνωρίζεται από ολοένα μεγαλύτερο τμήμα του λαού, ακόμα και σε νεαρότερες ηλικίες χωρίς καμία άμεση βιωματική μνήμη.

Η Γιακίνα πάντως υποστηρίζει πως υπάρχει ένα “μεγάλο, θετικό κύμα υποστηρικτικών φωνών”, αλλά πως “οι ευγενικές φωνές είναι συνήθως σιωπηλές. Δεν τις βλέπεις ούτε τις ακούς, αλλά υπάρχουν πολλές”, προσθέτοντας ότι λαμβάνει συχνά γράμματα που αφηγούνται ιστορίες συγγενών τους που “διώχτηκαν στις εκκαθαρίσεις του ’20 και του ’30”, χωρίς να διευκρινίσει ποιες ήταν αυτές οι “εκκαθαρίσεις” στην πρώτη αναφερόμενη δεκαετία.