Η ανισόμετρη φύση της ανάπτυξης

Κυκλοφόρησε στο Voice Of People το νέο άρθρο συζήτησης του Γιώργου Λαμπρινίδη με τίτλο Η ανισόμετρη φύση της ανάπτυξης. Όπως αναφέρεται στην εισαγωγή του άρθρου, “η ανισόμετρη ανάπτυξη φαίνεται να είναι σήμερα ένα καθολικό φαινόμενο στον καπιταλισμό. Με άλλα λόγια, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ο καπιταλισμός αναπτύσσεται ανισόμετρα για τον απλό λόγο ότι αυτό είναι εμφανές σε όλες τις πτυχές της οικονομικής και κοινωνικής ζωής αυτού του συστήματος. Ως εκ τούτου, φαίνεται περιττό να επιχειρηματολογήσουμε εάν υπάρχει ανισόμετρη ανάπτυξη.” Το άρθρο πραγματεύεται λοιπόν το πώς γεννιέται η ανισόμετρη ανάπτυξη, γιατί υπάρχει, και ποιοι είναι οι μηχανισμοί της ανάδρασης της.

Η ανισόμετρη ανάπτυξη αντιμετωπίζεται στο άρθρο από τη θεωρητική σκοπιά και μέσα από τον τρόπο σκέψης της μαρξιστικής πολιτικής οικονομίας. Μέσα από θεμελιώδεις διακρίσεις, όπως η διάκριση μεταξύ κεφαλαίου ως λειτουργία και ως ιδιοκτησία, και την δημιουργία των κατάλληλων πεδίων χωροχρόνου, το έθνος-κράτος, την περιφέρεια, τον κλάδο και την επιχείρηση, ώστε να τοποθετηθεί η ανάλυση, το άρθρο καταλήγει σε μια πρωτότυπη διατύπωση της ανισόμετρης ανάπτυξης. Βασικοί παράγοντες σε αυτήν την ανάλυση αναδείχθηκαν το κονδύλι εργασίας, το αρχικό μέγεθος και η ηλικία του παγίου κεφαλαίου. Η ελευθερία κίνησης του κεφαλαίου, και η αξιοποίηση αυτής, αποδείχθηκε καθοριστικός παράγοντας στο ξεδίπλωμα της ανισομετρίας και στον σύγχρονο ανταγωνισμό, όπου κυριαρχούν τα μονοπώλια.

Στις σημερινές συνθήκες η ανισόμετρη ανάπτυξη διογκώνεται, ακόμα και μέσα σε ομάδες χωρών που έχουν υποτίθεται ως στόχο τη σύγκλιση, όπως η ΕΕ και η Ευρωζώνη, ακόμα και μέσα σε μία χώρα, μεταξύ των περιφερειών της ή μεταξύ κάποιων κλάδων της εθνικής οικονομίας. Είναι τόσο εμφανές το φαινόμενο που αποκτά και διάσταση ομολογημένης κρατικής πολιτικής. Στο βαθμό που φαινομενικά άσχετες κρατικές πολιτικές, όπως η αντιμετώπιση της πανδημίας, έχει υπόψη της ή καταλήγει στην ενίσχυση των κεφαλαιοκρατών συγκεκριμένων κλάδων, ενώ ταυτόχρονα απελευθερώνονται οι κάθετες κρατικές ενισχύσεις, δηλαδή η επιλεκτική κρατική ενίσχυση του μεγάλου πάντα κεφαλαίου σε ένα κλάδο ή σε μια ομάδα κλάδων, η ανισόμετρη ανάπτυξη μέσα σε μια χώρα και μεταξύ χωρών θα βαθύνει κι άλλο. Το άρθρο φιλοδοξεί να συμβάλλει σε μια συζήτηση που είναι παλιά και γνωστή τόσο στους ακαδημαϊκούς κύκλους που ασπάζονται ή πληροφορούνται από το μαρξισμό, όσο και στους πολιτικούς και συνδικαλιστικούς κύκλους που σχετίζονται με την εργατική τάξη και τα συμφέροντά της, αν και όχι πάντα από την πλευρά της υπεράσπισης των τελευταίων. Σε κάθε περίπτωση, είναι μια συζήτηση που συμφέρει τον εργαζόμενο, τόσο για να κατανοήσει το ψέμα της αστικής τάξης περί ομοψυχίας και εθνικής ενότητας, όσο και για να διαμορφώσει αντίληψη και θέση για τους ενδοαστικούς ανταγωνισμούς, όπως είναι αυτός της πράσινης ανάπτυξης.

Το άρθρο αποτελεί απόδοση στα ελληνικά του δεύτερου κεφαλαίου της μεταδιδακτορικής έρευνας που διεξήγαγε ο συγγραφέας στο Τμήμα Οικονομικής Επιστήμης, στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών (πρώην Α.Σ.Ο.Ε.Ε.)