Το αποτύπωμα της πανδημίας στις εκλογές (πώς οι πολιτικές υγείας επηρεάζουν την ψήφο)

Το αποτέλεσμα και των δεύτερων εκλογών είναι πλέον γνωστό. Υπάρχουν δυο τρόποι αντίδρασης πάνω σε αυτό. Πρώτον, η οπαδική προσέγγιση και τα αναθέματα, τα καληνύχτα κεμάλ. Μια προσέγγιση όμως καθαρά αντιδιαλεκτική, αφού δε λαμβάνει υπόψη το κοινωνικό γίγνεσθαι. Δεύτερον, η επιστημονική προσέγγιση της συγκυρίας στην οποία έγιναν οι εκλογές, οι κοινωνικές και οι ταξικές εξελίξεις της περιόδου αναφοράς. Η περίοδος αναφοράς λοιπόν και των δυο εκλογικών αναμετρήσεων περιλαμβάνουν ένα γεγονός κομβικό για την κοινωνία, την περίοδο της πανδημίας. 

Η περίοδος της πανδημίας ανέδειξε τρωτά σημεία του καπιταλισμού και των πολιτικών υγείας τις οποίες εφαρμόζει. Η ιδιωτική υγεία, βλέποντας μόνο δυνατότητες κερδοφορίας, αποσύρθηκε τελείως από την αντιμετώπιση του sars cov 2, και ασχολήθηκε μόνο στο να αποσπά χώρο από το δημόσιο τομέα (σε όποιες χώρες ακόμα υπήρχε). Το γεγονός αυτό ήταν κρίσιμο για την υγειονομική στρατηγική που ακολούθησαν οι δυτικές χώρες στη συνέχεια. Η καταστολή και ο μακροχρόνιος εγκλεισμός (εκτός των οδηγιών του παγκόσμιου οργανισμού υγείας) αποτέλεσαν τα μοναδικά όπλα ενός συστήματος που απεχθάνεται καθετί το συλλογικό. 

Στον ελληνικό κοινωνικό σχηματισμό μάλιστα η κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας επένδυσε σε πολύ μεγάλο βαθμό στην εμπέδωση ενός σχεδίου πάνω στον φόβο (ξεπερασμένο στις επιστήμες υγείας και στην ψυχολογία και με όρους αποδοτικότητας) μέσα από τα ΜΜΕ και τα μέτρα απαγόρευσης. Όμως οι πολιτικές υγείας διαμορφώνουν και ιδεολογία και αφήνουν αποτυπώματα στον τρόπο με τον οποίο κινείται το κοινωνικό σύνολο. Αναπτύχθηκε έντονος φόβος και επιθετικότητα για τον διπλανό, βγήκαν προς τα έξω πιο επιθετικά αντανακλαστικά και εντάθηκαν οι ψυχικές επιπτώσεις στο λαό (μεγάλη αύξηση της χρήσης φαρμακευτικών σκευασμάτων για τις αγχώδεις διαταραχές και την κατάθλιψη). Σε αυτό το πλαίσιο είναι λογικό να αποτυπώνεται και εκλογικά η ηγεμονία των συντηρητικών δυνάμεων, και κυρίως του κόμματος εκείνου που ενσάρκωσε το σχέδιο νόμος τάξη και ασφάλεια τρόμου. 

Στην ίδια λογική κινήθηκαν και οι δυνάμεις της ακροδεξιάς, με τη διαφορά πως πρόσθεσαν τη συνωμοσιολογία με πιο έντονο αντιεπιστημονικό λόγο. Ειδικά στο ζήτημα του εμβολιασμού όπου συμπυκνώθηκαν η ξενοφοβία, ο ρατσισμός, ο σκοταδισμός σε ένα εκρηκτικό μείγμα το οποίο έδωσε πνοή σε τρεις κομματικούς σχηματισμούς (Νίκη, Σπαρτιάτες, Ελληνική Λύση). Από περιθωριακά κόμματα, κατάφεραν μέσα από τις κινητοποιήσεις του αντιεμβολιαστικού κινήματος να αποκτήσουν συντονισμό και γείωση. Σε αυτό φέρει  ευθύνη και ένα κομμάτι της ανανεωτικής αριστεράς το οποίο διάβασε λάθος τη συγκυρία και προσπάθησε να παρέμβει σε αυτές, μην αντιλαμβανόμενο πως η αφορμή δεν ήταν η ελευθερία στην αυτοδιάθεση του σώματος αλλά η οπισθοδρομική αντίληψη (χαρακτηριστική η αντίφαση με το ζήτημα των εκτρώσεων).

Το εκλογικό ποσοστό της Νέας Δημοκρατίας και των ακροδεξιών σχηματισμών όχι μόνο δεν ήρθε από το πουθενά αλλά αξιοποίησε σε μεγάλο βαθμό την υγειονομική κρίση, χωρίς να δέχεται αντίστοιχη πίεση από την άλλη πλευρά. Μόνο το ΚΚΕ κατάφερε να δράσει έγκαιρα τόσο σε επίπεδο σωματείων, όσο και σε επίπεδο επιστημονικών αναλύσεων όπου αξιοποίησε στο έπακρο και το δυναμικό του και τη διεθνή εμπειρία. Σε μια περίοδο τρομοκρατίας όρθωσε ανάστημα, ενημέρωσε και οργάνωσε κόσμο, διεύρυνε τις δυνάμεις του. Χαρακτηριστικά είναι το μόνο κόμμα που με απόφαση της κεντρικής επιτροπής του πήρε  θέση με βάση επιστημονικά κριτήρια υπέρ του εμβολιασμού, διαχωρίζοντας την αναγκαιότητα με την κατασταλτική πολιτική της κυβέρνησης και απαντώντας σχεδόν μόνο στο αντιεμβολιαστικό κίνημα.

Ο ΣΥΡΙΖΑ από την άλλη, και στην περίοδο αυτή διακατεχόταν από αντιθέσεις, δεν κατάφερε να έχει εννιαίο και συγκροτημένο λόγο και, το κυριότερο, δεν υπήρχε πουθενά στην οργάνωση των πολιτών. Αρκέστηκε είτε σε ένα παιχνίδι εντυπώσεων μέσα από τα social media, είτε σε μεταγραφές διάσημων επιστημόνων για τις εκλογές. Μια τακτική που δεν απέδωσε στη συνέχεια. Αντίστοιχη ήταν σε μεγάλο βαθμό και η προσέγγιση των δυνάμεων του οπορτουνισμού. 

Κλείνοντας οι περίοδοι κρίσης διαταράσσουν τους ήδη υπάρχοντες κοινωνικούς δεσμούς και επαναπροσδιορίζουν την κοινωνική συνοχή, δημιουργώντας νέους ακόμα πιο ισχυρούς. Μια τέτοια περίοδο έζησε και η κοινωνία για δυο ολόκληρα χρόνια, ένα χρονικό διάστημα έντονο στο οποίο οι απουσίες, οι τυχοδιωκτισμοί και οι λάθος στοχεύσεις άφησαν έντονο το αποτύπωμα τους και στις εκλογές. Και είναι λογικό. Λογικό δεν είναι να πιστεύει κάποιος πως τόσο έντονα βιώματα, τόσο έντονες μνήμες, δεν θα δημιουργούσαν μια νέα πραγματικότητα στη συνέχεια. Ο τρόπος με τον οποίο οι κοινωνίες οργανώνονται για να αντιμετωπίσουν υγειονομικούς κινδύνους, για να επιβιώσουν δηλαδή, εγγράφουν σε πολύ μεγάλο βαθμό καινούριες αντιλήψεις. Πολύ περισσότερο από ό,τι τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. 

 

Πάνος Χριστοδούλου,Βιοπαθολόγος/Εργαστηριακός Ιατρός, Ιατρός Δημόσιας Υγείας και Κοινωνικής Ιατρικής, MSc Διοίκησης Μονάδων Υγείας, MSc Διατροφής, Τροφίμων και Μικροβιώματος, Υποψήφιος Διδάκτορας Ιατρικής Πανεπιστημίου Πατρών, PGCert Διαχείρισης κρίσεων στη δημόσια υγεία και ανθρωπιστικής απάντησης

Φωτογραφία: George Vitsaras / SOOC