Απόλυτοι αριθμοί και ποσοστά (Από τη Γαλλία της επανάστασης στην Ελλάδα των Τεμπών)

Students, workers, everyone
There’s a river on the run
Like the flowing of the tide
Paris coming to our side
The time is near
So near it’s stirring the blood in their veins
And yet, beware
Don’t let the wine go to your brains
For the army we fight is a dangеrous foe (Red and black, les miserables)

Ένα από τα πρώτα πράγματα που μαθαίνουμε στην εργαστηριακή ιατρική είναι ότι στις εξετάσεις (κυρίως τη γενική αίματος) αλλά όχι μόνο, δε βλέπουμε τα ποσοστά αλλά τον απόλυτο αριθμό των στοιχείων που διερευνούμε. Τα ποσοστά από μόνα τους μπορεί να είναι παραπλανητικά, να οδηγούν σε λάθος συμπεράσματα. Το ίδιο ισχύει και στην επιδημιολογία και τη μελέτη μεγαλύτερων συνόλων στην κοινωνική ιατρική, δεν χρησιμοποιούνται ποτέ ως δείκτες μόνο ποσοστά, χρησιμοποιούνται ρυθμοί αύξησης, ρυθμοί εμφάνισης νέων περιστατικών, και άλλα πολλά. Γιατί ένα φαινόμενο δεν κρίνεται μόνο στο %.

Πριν από δύο χρόνια ένα ποσοστό απασχόλησε τη χώρα, τόσο σε επίπεδο συζητήσεων όσο σε επίπεδο συνθηματολογίας στα social media. Το 41%. Το ποσοστό που πήρε η Νέα Δημοκρατία στις τελευταίες βουλευτικές εκλογές. Ποσοστό που γέμισε πανικό, απελπισία, τάσης φυγής. Μα είναι δυνατόν να πήραν τέτοιο ποσοστό μετά τα Τέμπη; Σιγά μην πέσει ποτέ ο Μητσοτάκης. Άντε να φύγουμε από τη χώρα, ο λαός είναι ηλίθιος. Και πάλι λάθος συμπεράσματα καθώς όλες αυτές οι φράσεις εστίασαν στο ποσοστό. Και έχασαν ότι η ΝΔ πήρε το μικρότερο απόλυτο αριθμό ψήφων στην ιστορία της.

Τι σημαίνει αυτό; Ότι η ΝΔ όχι μόνο δεν έπεισε, αλλά έχασε τον μισό περίπου κόσμο που την ψήφισε. Σημαίνει ότι ζούμε σε ένα καλπονοθευτικό σύστημα όπου μπορείς να εκλεγείς κυβέρνηση με το είκοσι της εκατό επί του απόλυτου αριθμού του εκλογικού καταλόγου. Επίσης, δυστυχώς ή ευτυχώς σημαίνει πως δεν κέρδισε η ΝΔ, έχασαν οι υπόλοιποι καθώς μια μεγάλη μερίδα κόσμου ενώ δε δέχτηκε να μπει σε καθεστώς συναλλαγής (υλικής ή ιδεολογικής) με την ΝΔ και το μηχανισμό εξουσίας είτε δεν πείστηκε μαζικά από κάποιο άλλο πολιτικό σχέδιο, είτε δεν πείστηκε για την αξία συμμετοχής στις εκλογές. 

Το να αγνοείται αυτή η παράμετρος, της απουσίας ενός συνόλου από την κάλπη δε βοηθά στην κατανόηση της ροής των πραγμάτων. Τα οποία σε κάθε περίπτωση αλλάζουν. Είχε ξαναγίνει πρόσφατα με την περίπτωση του ΠΑΣΟΚ επί Γιώργου Παπανδρέου, το οποίο από το 45% (με πολύ μεγαλύτερο απόλυτο αριθμό ψήφων από τη ΝΔ) βρέθηκε στο 4% λίγο αργότερα. Γιατί σε αυτή την περίοδο εμφανίστηκαν τα μνημόνια. Έγινε και στη συνέχεια με τον ΣΥΡΙΖΑ ο οποίος έχασε μέσα σε μια τετραετία παραπάνω από τη μισή του εκλογική δύναμη. Γιατί να μη γινόταν με τον Μητσοτάκη; 

Εδώ έρχεται πάλι η επιδημιολογική προσέγγιση η οποία αναγνωρίζει κομβικά γεγονότα τα οποία αλλάζουν το προφίλ ενός πληθυσμού ή μιας περιοχής (μια μεταναστευτική ροή πληθυσμών, μια πανδημία όπως πρόσφατα, ένας σεισμός). Οι καταστάσεις μεταβάλλονται ανάλογα με τις αλλαγές στο οικοσύστημα στο οποίο μελετώνται. 

It is time for us all
To decide who we are
Red—the blood of angry men
Black—the dark of ages past
Red—a world about to dawn
Black—the night that ends at last! (Red and Black, les miserables)

Υπό αυτό το πρίσμα μόνο εντύπωση δε μπορεί να προκαλεί η 28η Φεβρουαρίου. Το γεγονός υπήρχε ήδη, η εξέλιξή του και η διαχείρισή του ήταν η χείριστη και υπήρχε και το δυναμικό κόσμου. Εκτός ποσοστών αλλά εντός κοινωνίας. Σε κάθε γωνιά της χώρας στις 28 Φεβρουαρίου βρέθηκαν εκατομμύρια στο δρόμο. Πρωτοφανές. Η μεγαλύτερη συμμετοχή σε απεργία που έχει γίνει (τουλάχιστον που να μπορεί να θυμηθεί κάποιος), οι μεγαλύτερες συγκεντρώσεις και πορείες που έχουμε ζήσει. Και εδώ υπάρχει μια ιστορία από το μουσείο του Λούβρου: κάποτε ένας γλύπτης είδε την Αφροδίτη της Μήλου και αυτοκτόνησε μετά, λέγοντας πως δεν έχει νόημα η ζωή έχοντας αντικρίσει την τελειότητα. Όπως μετά από μια μεγάλη συναυλία (των Rammstein για παράδειγμα το 2024) που δημιουργείται ένα κενό, μια απορία αν  θα είναι οποιαδήποτε άλλη συναυλία το ίδιο μετά; Και όχι δε θα είναι. Όπως και τίποτα δε θα είναι το ίδιο από αύριο. Είναι και αυτό ένα κομβικό σημείο, μια τομή η οποία αλλάζει το πολιτικό οικοσύστημα. 

Και εδώ έρχεται άλλη μια ιστορία, από τους Άθλιους του Ουγκό αυτή τη φορά: ο Λουδοβίκος ανέλαβε να κάνει την κηδεία του επαναστάτη στρατηγού Λαμάρκ ώστε  να οικειοποιηθεί την λαϊκή οργή. Όπως και ο Μητσοτάκης με τη δήλωσή του μετά την κινητοποίηση. Μόνο που, όπως και στους Άθλιους, ξεχνά ότι η αιτία της οργής είναι ο ίδιος και το σύστημα αδικίας που υπηρετεί. Το σημείο τομής, η ασύλληπτη κινητοποίηση του λαϊκού παράγοντα (με απεργία μάλιστα) δείχνει πως η κοινωνία έχει περάσει σε μια διαφορετική κατάσταση, στην οποία δε χωρούνε τα επικοινωνιακά τρικ του παρελθόντος. 

Συμπερασματικά ο κόσμος προχωρά και οι επιστήμες μαζί. Η έννοια της περιγραφικής στατιστικής και των ποσοστών μπορεί να ήταν μια μεγάλη καινοτομία δύο αιώνες πριν, αυτό όμως δε σημαίνει πως δεν έχει εξελιχθεί και εμπλουτιστεί, πως δεν υπάρχουν νέες δυνατότητες. Που αν δεν αξιοποιηθούν σε κάθε επιστημονικό τομέα, είτε αυτός λέγεται ιατρική είτε πολιτικές επιστήμες, τα συμπεράσματα θα είναι βεβιασμένα και ρηχά. Και ακίνδυνα. 

 

Πάνος Χριστοδούλου, Βιοπαθολόγος/Εργαστηριακός Ιατρός, MSc Διοίκησης Μονάδων Υγείας, MSc Διατροφής, Τροφίμων και Μικροβιώματος, Υποψήφιος Διδάκτορας Ιατρικής Πανεπιστημίου Πατρών, PGCert Διαχείρισης κρίσεων στη δημόσια υγεία και ανθρωπιστικής απάντησης