Η ανάπτυξη των λίγων και η φτώχεια των πολλών

«Βγήκαμε», λοιπόν, από τα μνημόνια και έρχεται η ανάπτυξη. Δουλειές ανοίγουν, οι μισθοί αυξάνονται, ο κόσμος αρχίζει πάλι να χαμογελάει και να κάνει όνειρα. Κάτι τέτοιο ισχυρίζονται αυτοί που μας κυβερνούν και δεν είναι λίγοι αυτοί που τους πιστεύουν. Άλλωστε, όπως θα έλεγε και ο υπουργός Προπαγάνδας της Ναζιστικής Γερμανίας, Γιόζεφ Γκαίμπελς: «λέγε, λέγε ψέματα, κάτι μένει στο τέλος» ή όπως λέει ένα γνωστό ρητό: «μην αφήνεις την αλήθεια να σου χαλάσει μία ωραία ιστορία».

Σας λέω προκαταβολικά πως στόχος αυτού του κειμένου είναι να χαλάσει την ωραία τους ιστορία…

Γερμανία

Ξεκινάμε με την «ατμομηχανή» της Ευρωπαϊκής Ένωσης και μία από τις πιο ισχυρές οικονομίες στον κόσμο, μία χώρα που αν ήθελε θα μπορούσε κάλλιστα να καλύψει όλες τις ανάγκες των πολιτών της. Η χώρα αυτή καταγράφει ρεκόρ ανάπτυξης και ένα από τα πιο χαμηλά ποσοστά ανεργίας που είχε ποτέ. Μάλιστα, για τον περασμένο μήνα, το ποσοστό ανεργίας διατηρήθηκε στο 5,1%, στο πιο χαμηλό σημείο από το 1990 και την επανένωση της Γερμανίας. Ως εδώ όλα καλά. Ας πάμε, όμως, σε μεγαλύτερο βάθος.

Σύμφωνα με στοιχεία από το υπουργείο Εργασίας της Γερμανίας, το 48% των συνταξιούχων έχει εισόδημα κάτω από το όριο της φτώχειας. Την ίδια στιγμή, ένας μεγάλος αριθμός ανθρώπων επιβιώνει μέσα από mini-jobs, ενώ με στοιχεία που ανακοίνωσε η Eurostat το 2016, ζουν κάτω από το όριο της φτώχειας 13,4 εκατομμύρια γερμανοί πολίτες.

Κι αν κάποιοι διστάζουν να ομολογήσουν πως ο δρόμος αυτός δεν είναι μονόδρομος, έρχεται το ΔΝΤ – ναι, καλά διαβάσατε – που σε έκθεσή του το 2017 εγκάλεσε τη Γερμανία για τις κοινωνικές της ανισότητες και την κάλεσε να τις αμβλύνει. Σαν να μην έφτανε αυτό, το ίδιο το υπουργείο Εργασίας της Γερμανίας ανακοίνωσε πως οι πλούσιοι της Γερμανίας γίνονται πλουσιότεροι και οι φτωχοί φτωχότεροι.

Το κερασάκι στην τούρτα έβαλε ο δήμος Ντόρτμουντ, που επέβαλε πρόστιμο 20 ευρώ στους άστεγους που τολμούν να κοιμούνται στον δρόμο. Έτσι, όμως, είναι στον καπιταλισμό και πάλι καλά, θα ισχυριστούν πολλοί. Τι θέλετε; Να γίνουμε Σοβιετία;

Γαλλία

Μένουμε… Ευρώπη και περνάμε στη Γαλλία, στη Γαλλία του Μακρόν και της αποχής ρεκόρ (πάνω από 50%) στις πρόσφατες εκλογές. Στη Γαλλία της Λεπέν και του ακροδεξιού εξτρεμισμού, στη Γαλλία όπου, σύμφωνα με την ετήσια έκθεση της φιλανθρωπικής οργάνωσης Secours catholique – Caritas France, «η φτώχεια δεν υποχωρεί». Συγκεκριμένα, ο αριθμός των ανθρώπων που ζούσαν το 2015 κάτω από το όριο της φτώχειας άγγιξε περίπου το 1,5 εκατ. ανθρώπους. Κι εδώ η φτώχεια των πολλών συνοδεύεται από την ανάπτυξη των λίγων, που κατέγραψε την περσινή χρονιά η γαλλική οικονομία, την ισχυρότερη ανάπτυξη που είχε από το 2011 μέχρι σήμερα. Είπαμε, όμως… τι θέλετε; Να γίνουμε Σοβιετία;

Υπόλοιπη Ευρώπη

Στο ίδιος μήκος κύματος κυμαίνεται και η υπόλοιπη Ευρώπη, από την Ιταλία του ακροδεξιού Σαλβίνι και των χιλίων οικονομικών προβλημάτων, όπου η φτώχεια έχει αγγίξει το μεγαλύτερο ποσοστό εδώ και μία δεκαετία, μέχρι την Ιρλανδία της «παραδειγματικής ανάπτυξης» (μόνο το 2015 έφτασε το 7,8%) και των ουρών στα συσσίτια. Από την Κύπρο, που «βγήκε από τα μνημόνια» με το 60% των πολιτών να δηλώνει πως «μόλις μετά βίας τα βγάζει πέρα» (Έκθεση του Ευρωπαϊκού Ινστιτούτου για την Ισότητα των Φύλων), δείχνοντας να μη συμμερίζονται τις κυβερνητικές φιέστες για τους μεγάλους ρυθμούς ανάπτυξης, μέχρι την Πορτογαλία του μικρότερου κατώτατου μισθού από τον δικό μας, του καλού παιδιού του ΔΝΤ και της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Την Πορτογαλία που δίνει αυξήσεις 0,88 ευρώ τη μέρα, «πουλώντας» προοδευτικότητα και φυσικά… «αριστερή» ενότητα.

ΗΠΑ-Ρωσία-Κίνα

Ας ρίξουμε και μία ματιά στις μεγάλες δυνάμεις, ξεκινώντας από την πιο ισχυρή καπιταλιστική οικονομία του πλανήτη, τη χώρα του μεγάλου ονείρου και των μεγάλων ψευδαισθήσεων, τη χώρα με τις πολλές αντιθέσεις, την Αμερική.

Ο ΟΗΕ, σε έκθεσή του, αναφέρει πως «41 εκατομμύρια αμερικανοί ζουν σε συνθήκες φτώχειας, ενώ 18,5 εκατομμύρια πολίτες ζουν σε συνθήκες ακραίας φτώχειας». Την ίδια στιγμή, μία στις πέντε οικογένειες ζουν με κουπόνια σίτισης (από την εποχή του «αριστερού» Ομπάμα ακόμα) και περισσότεροι από μισό εκατ. άνθρωποι είναι άστεγοι (έρευνα της υπηρεσίας για τους άστεγους, Homeless Outreach Population Estimate). Όλα αυτά συνοδεύονται από 540 δισεκατομμυριούχους, που κατέχουν περιουσία λίγο μεγαλύτερη από 2 τρισεκατομμύρια δολάρια.

Κι αν οι αριθμοί μοιάζουν να είναι δυσθεώρητοι και σε πολλούς προκαλούν βέρτιγκο, αρκεί να ανατρέξουμε στα λόγια του Καρλ Μαρξ, που με σαφήνεια δηλώνει για το καπιταλιστικό σύστημα: «πρέπει να υπάρχει κάτι σάπιο στον πυρήνα ενός κοινωνικού συστήματος, που αυξάνει τον πλούτο του χωρίς να μειώνει την δυστυχία του».

Στο έτερο δέος, την Κίνα, που όπως όλα δείχνουν σε λίγα χρόνια θα πάρει τα πρωτεία από τις ΗΠΑ στην παγκόσμια καπιταλιστική οικονομία, πάνω από 82 εκατομμύρια άνθρωποι ζουν με λιγότερο από ένα δολάριο την ημέρα, τη στιγμή που το 1% των πιο πλούσιων νοικοκυριών στην Κίνα ελέγχει περισσότερο από το ένα τρίτο του πλούτου στη χώρα, σύμφωνα με στοιχεία που έχουν δει τα φώτα της δημοσιότητας τα τελευταία χρόνια.

Κι αν αυτά που συμβαίνουν στις υπόλοιπες χώρες, δυσκολεύονται πολλοί να τα εξηγήσουν γιατί θα πρέπει να πιάσουν στο στόμα τους έννοιες που απεχθάνονται, όπως ο καπιταλισμός και η ταξική εκμετάλλευση, για την Κίνα όλα μοιάζουν πιο εύκολα. Με ένα ξερό «αυτοί έχουν κομμουνισμό, γι’ αυτό τα τραβούν αυτά» ξεμπερδεύουν χωρίς να χρειαστεί να σκεφτούν παραπάνω ή να προχωρήσουν σε περισπούδαστες αναλύσεις, που υπάρχει ενδεχόμενο να τους χαλάσουν την όμορφη εικόνα που έχουν πλάσει στο μυαλό τους για τον κόσμο.

Κάτι παρόμοιο ισχύει και με τη Ρωσία, στην οποία παρατηρείται ανάπτυξη, αλλά ταυτόχρονα 20 εκατ. άνθρωποι ζουν κάτω από το όριο της φτώχειας. Όπως δήλωσε πρόσφατα και ο πρόεδρος του Ελεγκτικού Συνεδρίου και πρώην υπουργός Οικονομικών της Ρωσίας, Αλεξέι Κουντρίν: «το να έχουμε τέτοια φτώχεια στην χώρα είναι ντροπή με τέτοιο επίπεδο κατά κεφαλήν εισοδήματος του ΑΕΠ». Και φυσικά δεν ισχύει εδώ το γνωστό ρητό: «μισή ντροπή δική μου και μισή ντροπή δική σου». Όλη δική τους η ντροπή. Το μάθαμε, άλλωστε, νομίζω… ανάπτυξη και φτώχεια πάνε μαζί στον καπιταλισμό. Σωστά;

Ελλάδα

Τελευταία αφήσαμε τη χώρα μας, που λίγο πολύ τα πράγματα είναι γνωστά, αλλά αξίζει να τα δούμε λίγο ξανά μαζεμένα.

Ξεκινάμε με τα εργατικά ατυχήματα, στα οποία, σύμφωνα με τη Eurostat, «καταγράφεται μία απόκλιση κατά 39% μεταξύ των δηλωθέντων εργατικών ατυχημάτων και αυτών που συμβαίνουν, εκτινάσσοντας τον αριθμό τους ακόμη και σε 35.000 κατ’ έτος». Την ίδια στιγμή, σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση λαμβάνει χώρα ένα εργατικό ατύχημα ανά 4,5 δευτερόλεπτα.

Συνεχίζουμε με τα στοιχεία για τη φτώχεια και τον κοινωνικό αποκλεισμό, όπου, πάλι σύμφωνα με τη Eurostat, ζουν ένας στους τρεις κατοίκους στην Ελλάδα. Σε όλα αυτά μπορούμε να προσθέσουμε και τα κόλπα που χρησιμοποιούνται από τους απανταχού εργοδότες για να αποσπούν μεγαλύτερη υπεραξία και να μεγιστοποιούν τα κέρδη τους, όπως οι συμβάσεις διάρκειας μίας ημέρας, η διακεκομμένη εργασία και η επιμήκυνση ωραρίου.

Παράλληλα, έχουμε κάποιους συμπολίτες μας που φιγουράρουν στις λίστες Μπόργιανς και στα Panama Papers – άλλωστε, η ιδιοκτησία offshore εταιρειών δεν θεωρείται παράνομη, παράνομο θεωρείται μόνο να πουλάς χωρίς άδεια στον δρόμο – καθώς και μία γενικευμένη ενίσχυση των κερδών των 500 πιο κερδοφόρων εταιρειών στην Ελλάδα τα χρόνια της κρίσης (έρευνα της ICAP).

Όλα αυτά, όμως, δεν έχουν σημασία, γιατί βγήκαμε από τα μνημόνια και έρχεται η ανάπτυξη. Σωστά;

Ο γάλλος φιλόσοφος, Αλμπέρ Καμύ, έγραψε πως το «χειρότερο δεν είναι η πανούκλα, αλλά να συνηθίσεις την πανούκλα». Να συνηθίσουμε τη φτώχεια, την ανεργία, τους άστεγους, να συνηθίσουμε να ζούμε με μειωμένες απαιτήσεις και προσδοκίες τη στιγμή που κάποιοι πλουτίζουν στις πλάτες μας, αυτό είναι το χειρότερο. Να θεωρήσουμε όλα αυτά που συμβαίνουν φυσιολογικά και να πιστέψουμε πως δεν υπάρχει εναλλακτική. Μήπως ήρθε επιτέλους η στιγμή να τραβήξουμε άλλο δρόμο; Τι λέτε;