«Συναισθηματική Αξία / Affeksjonsverdi / Sentimental Value» του Γιοακίμ Τρίερ (Νορβηγία, 2025)

Να σωριάζεσαι στο πάτωμα, αναγνωρίζοντας την απελπισία σου. Να σωριάζεσαι γιατί δεν μπορείς να κάνεις τίποτε άλλο. Να σωριάζεσαι μη αντέχοντας το βάρος των διαγενεακών τραυμάτων που συσσωρεύονται και πολλαπλασιάζονται πάνω στο δικό σου τραύμα. Εκείνο της εγκατάλειψης, της ανασφάλειας, της αποξένωσης. Τραύμα που γεννήθηκε τότε που, στην τρυφερή παιδική σου ηλικία, ενηλικιώθηκες απότομα, αναλαμβάνοντας ευθύνες που δεν σου αναλογούσαν, αναζητώντας μια αγκαλιά για να νιώσεις ασφαλής, κυνηγημένη από το θηρίο της σιωπής. Μιας σιωπής που ήρθε μετά το ξέσπασμα μιας μεγάλης καταιγίδας, που σε φόβισε τόσο, ώστε τώρα η σιωπή να μην γιατρεύει, αλλά να θάβει. Και να πληγώνει όλο και πιο βαθιά.

Και τώρα, ενήλικη πια, να έχεις δώσει τα πάντα, έτσι που να μη μένει τίποτα για εσένα, παρά μόνο ένας φόβος. Φόβος να πλησιάσεις τον άλλον, γιατί πάντα νιώθεις εκείνο το αίσθημα της εγκατάλειψης που έχεις εσωτερικεύσει και που λειτουργεί αποτρεπτικά σε κάθε σου σχέση. Έτσι, να βυθίζεσαι στον κυκεώνα της μοναξιάς σου, υποδυόμενη ρόλους μοναχικών ανθρώπων, προσπαθώντας μέσα από αυτούς να βρεις τη δική σου θέση, να αναγνωρίσεις τη δική σου ύπαρξη. Και κάθε φορά να αναμετριέσαι με τον ρόλο, σαν να φοβάσαι πως θα σου αποκαλύψει βαθιά κρυμμένα μυστικά που, αν βγουν στο φως, μπορεί να σε συνθλίψουν. Και να παθαίνεις κρίσεις πανικού, χωρίς να ξέρεις κάθε φορά μέχρι που φτάνουν οι αντοχές σου.

Να γίνεσαι η Νίνα, η ηρωίδα του Τσέχοφ στον “Γλάρο”, αναζητώντας στην τέχνη το πεδίο της ελευθερίας και της δημιουργίας. Και άλλοτε να γίνεσαι η Νόρα- τι σύμπτωση που και εσένα Νόρα σε λένε!- η κεντρική μορφή στο “Κουκλόσπιτο” του Ίψεν, που ανακαλύπτει πως στο σπίτι όπου ζούσε δεν υπήρξε ποτέ ο εαυτός της, αλλά ήταν μια κούκλα στα χέρια των άλλων, σε ένα θέατρο κοινωνικών συμβάσεων όπου ο αληθινός της εαυτός έμενε πάντα κρυμμένος- όπως και ο δικός σου.

Και τότε, ύστερα από πολλά χρόνια να εμφανίζεται εκείνος που θα έπρεπε εξαρχής να βρίσκεται δίπλα σου. Εκείνος που αντί να σου προσφέρει στήριξη και φροντίδα μετέφερε σε εσένα τους ρόλους που του αναλογούσαν. Ο πατέρας που, περιχαρακωμένος στις δικές του ανάγκες, αποφάσισε να φύγει, ξεχνώντας σχεδόν την ύπαρξή σου, αφήνοντάς σε να τα βγάλεις πέρα με μια μητέρα που χανόταν στους δικούς της κόσμους και μια μικρή αδελφή που κάποιος έπρεπε να φροντίσει. Επιστρέφει τώρα κυνηγημένος από τις τύψεις, αντιμέτωπος με το πεπερασμένο της ζωής, τη φθορά του χρόνου και τους ανοιχτούς λογαριασμούς που άφησε πίσω του, συνειδητοποιώντας πως ο χρόνος του όλο και λιγοστεύει, για να τους κλείσει. 

Μα κλείνουν εύκολα τέτοιοι λογαριασμοί; 

Επουλώνονται έτσι απλά τα τραύματα; Μπορεί το έργο της ζωής μας να ξαναπαιχτεί υπό άλλους όρους και σε διαφορετικές συνθήκες;

Ένας πατέρας, ο Γκούσταβ, και η κόρη του, η Νόρα (τι υπέροχοι, ο Στέλαν Σκάρσγκαρντ και η Ρενάτε Ρέινσβε) συναντιούνται ξανά μετά από χρόνια. Η συνάντηση αυτή εκτυλίσσεται πάνω στο τεντωμένο σκοινί της εγκατάλειψης και του βαθιού θυμού που εκείνη γέννησε. Ένα σκοινί που μπορεί να οδηγήσει ακόμη και σε νέες, πιο επώδυνες τραυματικές εμπειρίες, αν δεν κρατηθούν οι λεπτές ισορροπίες. Κι όμως, μέσα σε αυτή την εύθραυστη στιγμή, μπορεί να κρύβεται η δυνατότητα μιας αληθινής επανένωσης: μιας αναθεώρησης της εικόνας που ο ένας έχει σχηματίσει για τον άλλον, και κυρίως της εικόνας που η κόρη έχει φυλάξει βαθιά μέσα της για τον πατέρα.

Το σενάριο της ζωής τους μοιάζει έτοιμο να παιχτεί ξανά, αυτή τη φορά με τους ίδιους στον κεντρικό ρόλο. Γύρω τους βρίσκονται οι πραγματικοί άνθρωποι της ζωής: η μικρή αδελφή, καταλυτική και εξισορροπητική, και η ηθοποιός, που με τον δικό της τρόπο βοηθά τον πατέρα να οριοθετήσει το σημείο όπου η τέχνη αγγίζει τη ζωή. Γιατί η λύτρωση μέσα από την τέχνη μπορεί να επιτευχθεί μόνο κάτω από πολύ ιδιαίτερες συνθήκες, που προϋποθέτουν την ουσιαστική συμμετοχή και των δύο – και του Γκούσταβ και της Νόρα . Συνθήκες που απαιτούν τεράστια επιμονή, ώστε να φτάσουν και οι δύο μέχρι το τέρμα, αναλαμβάνοντας το ρίσκο αυτής της διαδρομής. Ένα ρίσκο που φέρνει τον πατέρα αντιμέτωπο με τη διαπίστωση των μεγάλων του λαθών, και κυρίως με τη συνειδητοποίηση της τότε άγνοιάς του- της άγνοιας της αρνητικής επίδρασης που είχαν αυτά τα λάθη στη Νόρα. Κι εκείνη, με τη σειρά της, οφείλει να σταθεί πολύ δυνατή, να ξαναθυμηθεί, να ξαναβιώσει και ίσως, τελικά, να συγχωρήσει. Η Νόρα αναζητά τη λύτρωση. Το ίδιο όμως και ο πατέρας της. Δύο πορείες που τέμνονται με έναν υπόρρητο τρόπο, σφραγισμένες από την εγκατάλειψη των παιδικών της χρόνων, και που τώρα, αναπόφευκτα, συναντιούνται.

Στη νέα του ταινία, ο Γιοακίμ Τρίερ βάζει το μαχαίρι βαθιά στα τραύματα της ζωής μας. Εκείνα που μάθαμε καλά να κρύβουμε, να μην αποκαλύπτουμε ούτε στους ίδιους μας τους εαυτούς, που τα αφήσαμε ξεχασμένα σε μια γωνιά, αλλά που πάντοτε ξυπνούν και ζητούν τη θεραπεία τους. Κι αν δεν θεραπευτούν, ίσως αυτό που απομένει από όλη τη διαδρομή είναι η επίγνωση πως σημασία τελικά, δεν έχει τι χάθηκε όλα αυτά τα χρόνια, αλλά αν στο πέρασμα των χρόνων καταφέρνεις να ανακαλύψεις τους ανθρώπους και τα πράγματα που έχουν αληθινή συναισθηματική αξία για εσένα. Σημασία δεν έχει πια να αποδώσεις ευθύνες ούτε να περιχαρακωθείς στο τραύμα σου, θυματοποιώντας και οικτίροντας τον εαυτό σου που δεν στηρίχτηκε όπως του άξιζε. Σημασία έχει εκείνη η στιγμή, που συνειδητοποιείς πως αγάπησες και αγαπήθηκες πολύ. Κι αυτή η αμοιβαιότητα, έστω και αργά, δεν επουλώνει μαγικά τις πληγές, αλλά σου δίνει το κουράγιο και την αυτοπεποίθηση να συνεχίσεις να βαδίζεις- πάντα όμως πάνω σε ένα τεντωμένο σκοινί. Μόνο που τώρα τα δίκτυα ασφαλείας όλο και μεγαλώνουν…

Από αυτή την Πέμπτη, η “Συναισθηματική Αξία” βρίσκεται στους κινηματογράφους.

Μην τη χάσετε!