Τα χρόνια περνούν, τα τραγούδια ταξιδεύουν: «Μπαλάντα για τους Ασφαλίτες»

Αν και γράφτηκε σχεδόν πριν από μισό αιώνα, η «Μπαλάντα για τους ασφαλίτες» παραμένει επιβλητικά επίκαιρη στις μέρες μας. Οι λόγοι ευνόητοι, καταγράφονται στους στίχους του τραγουδιού και δεν χρήζουν ανάλυσης για να τους κατανοήσει ακόμα και ο πλέον απολίτικος – πλην όμως με σαφή πολιτική στάση – «παροιμιώδης μέσος ανθρωπάκος*»…

Το τραγούδι κυκλοφόρησε το 1975, με τον δίσκο «Πολιτικά τραγούδια», τον πρώτο του Θάνου Μικρούτσικου, στον οποίο ο μουσικοσυνθέτης με την τεράστια – όπως κατέδειξε το πέρασμα του χρόνου – διαδρομή, παρουσίασε μελοποιημένα ποιήματα του Ναζίμ Χικμέτ και του Βολφ Μπίρμαν. Και είναι το μόνο που δεν ερμηνεύει η αξέχαστη Μαρία Δημητριάδη, εκ των βασικών συνεργατών του Θάνου, που σφραγίζει ανεξίτηλα με τις συγκλονιστικές  ερμηνείες της τα 12 τραγούδια από τα 13 του δίσκου.

Τη «Μπαλάντα για τους ασφαλίτες» ερμηνεύει με σκωπτική διάθεση που «σφάζει», ο ίδιος ο συνθέτης: 

Η δεύτερη πλευρά του δίσκου που είναι αφιερωμένη στον μεγάλο Τούρκο κομμουνιστή ποιητή Ναζίμ Χικμέτ περιλαμβάνει τους τίτλους «Μικρόκοσμος», «Αν η μισή μου καρδιά», Το έπος του Σεΐχη Μπεντρεντίν Ι», «Το έπος του Σεΐχη Μπεντρεντίν ΙΙ», «Χιονίζει μες στη νύχτα», «Η πιο όμορφη θάλασσα», «Αυτό είναι» (οι στίχοι των πρώτων τεσσάρων είναι μεταφρασμένοι από τον Γιάννη Ρίτσο και των άλλων τριών από τον Γιώργο Παπαλεονάρδο).

(Δείτε τα αφιερώματα της στήλης στο «Αν η μισή μου καρδιά» και στο «Η πιο όμορφη θάλασσα» πατώντας στους συνδέσμους)

Έξι τραγούδια σε ποίηση του Γερμανού ποιητή – τραγουδοποιού Βολφ Μπίρμαν περιέχει η πρώτη πλευρά του δίσκου: «Έτσι πρέπει να γίνει – Έτσι θα γίνει» (Έτσι κι αλλιώς η γη θα γίνει κόκκινη…), «Κομαντάτε Τσε Γκεβάρα», «Μπαλάντα για τους ασφαλίτες», «Η μπαλάντα του οπερατέρ», «Ο σύντροφος Χούλιαν Γκριμάου», «Αυτούς τους έχω βαρεθεί».

Ο τίτλος «Πολιτικά τραγούδια», το μουσικό ύφος των τραγουδιών, οι ενορχηστρώσεις, οι ερμηνείες της Μαρίας Δημητριάδη, οι στίχοι των ποιητών, προκαλούν αίσθηση, γίνονται αντικείμενο συζήτησης. Ο Θάνος Μικρούτσικος με το δισκογραφικό του ντεμπούτο ταρακουνάει τα μουσικά πράγματα (και όχι μόνο) στην εποχή του, τα πολιτικά τραγούδια του περνούν στα χείλη του κόσμου, και θ’ αποτελέσουν παρακαταθήκη για τις μελλοντικές γενιές.

«Πολιτικά Τραγούδια» – Ο δίσκος: 

Καθόλου τυχαία, ο σπουδαίος συνθέτης θα σημειώσει με νόημα στο εξώφυλλο: «Ο τίτλος “πολιτικά τραγούδια” ορίζει μια συγκεκριμένη αντίληψη: Το πολιτικό τραγούδι ξεπερνά το επίπεδο των διαπιστώσεων ή της διαμαρτυρίας. Δεν εντοπίζει μόνο τις κοινωνικές αντιθέσεις αλλά ανιχνεύει τις αιτίες που τις γεννούν και δείχνει τις προοπτικές για τη συντριβή τους. Μιλάει συγκεκριμένα. Μ’ αυτή την έννοια το πολιτικό τραγούδι είναι δύσκολη υπόθεση. Τούτη η συλλογή είναι για μένα η αρχή της διαδικασίας».

Ο Βολφ Μπίρμαν αποτελεί περίπτωση διανοούμενου-καλλιτέχνη που η πορεία του ήρθε σε αντίθεση με το έργο του (δεν υπήρξε ο μόνος). Για να είμαστε πιο ακριβείς, αυτά τα δυο συγκρούστηκαν…

Γεννημένος το 1936 στο Αμβούργο από κομμουνιστές γονείς, σε πολύ νεαρή ηλικία απαρνήθηκε τη Δύση και τις αξίες της και πέρασε στη Γερμανική Λαοκρατική Δημοκρατία («Ανατολική Γερμανία») όπου έζησε για χρόνια, για να μεταπηδήσει στη συνέχεια στους «αντιφρονούντες» και σταδιακά να κατρακυλήσει μέχρι τον πάτο του βαρελιού του αντικομμουνισμού και της αντίδρασης (υπάρχει πάτος σ’ αυτό το βαρέλι;!), συναγωνιζόμενος στο μένος και τα «επιχειρήματα» τους παραδοσιακούς εχθρούς του σοσιαλισμού, όπως άλλωστε συμβαίνει σε πολλές γωνιές του πλανήτη (και στη χώρα μας) με τους χρήσιμους στο σύστημα «ανανήψαντες»…

Μπαλάντα για τους ασφαλίτες

Αισθήματα έχω αδερφικά
για της ασφάλειας τα φτωχά λαγωνικά
που με χιόνια και βροχές
να με φυλάνε έχουν διαταγές.
Που μικρόφωνα βάζουν για ν’ ακούν
όσα από το στόμα μου περνούν
τραγούδια και βρισιές κι αστεία
στον καμπινέ και στην τραπεζαρία…

Αδέρφια μου ασφαλίτες, εσείς μόνο
τον δικό μου ξέρετε τον πόνο…

Εσείς ξέρετε πως
η σκέψη μου είναι διαρκώς
τρυφερή και παθιασμένη
στον αγώνα αφιερωμένη.
Λόγια που αλλιώς θα ‘χαν χαθεί
στα μαγνητόφωνά σας έχουνε γραφτεί.
Και για ύπνο όταν πάτε
τα τραγούδια μου ξέρω τραγουδάτε…

Ευχαριστώ γι’ αυτό πολύ
συνεργάτες μου πιστοί…

Οι ασφαλίτες στην πορεία άλλαξαν μέσα και μεθόδους όχι όμως αντικείμενο. Η καρικατούρα του ασφαλίτη με τα μαύρα γυαλιά και το καβουράκι που προσπαθούσε να κρυφτεί πίσω από μια ανοιγμένη εφημερίδα μόνο σαν σκηνή από ταινία ή νούμερο επιθεώρησης μπορεί να σταθεί τη σημερινή εποχή της «διαβολικά» αναπτυγμένης και ραγδαία εξελισσόμενης τεχνολογίας. Τα μέσα αλλάζουν, όχι οι σκοποί κι αυτό αναδεικνύεται περίτρανα και σήμερα που ανασηκώθηκε το καπάκι των υποκλοπών-παρακολουθήσεων και η μπόχα της σαπίλας του συστήματος και των θεσμών του βγάζουν τη γλώσσα στο κουκούλωμα που επιθυμεί και προωθεί η κυβέρνηση και τις υποκριτικές «εκκλήσεις» των άλλων αστικών κομμάτων (ανεξαρτήτως απόχρωσης) για δήθεν «άπλετο φως» και «κάθαρση». Σήμερα που στο όνομα της «δημόσιας ασφάλειας», του «δημοσίου συμφέροντος» και της «πάταξης της τρομοκρατίας» «μπορούν» να παρακολουθούνται οι πάντες. Για να παραφράσουμε τους στίχους από τον «Φασισμό» του αγαπημένου μας Φώντα Λάδη, που μελοποιήθηκε επίσης από τον Θάνο Μικρούτσικο: «οι μάσκες τους με τον καιρό αλλάζουν μα όχι και το μίσος τους για μένα»…

Όσο για την ελευθερία και τη δημοκρατία που θα άνοιγαν τα φτερά τους πάνω από την πατρίδα του Βολφ Μπίρμαν και τις χώρες της Ευρώπης, μετά το γκρέμισμα του τείχους του Βερολίνου, όπως διατείνονταν με πάθος οι θιασώτες του αντικομμουνισμού και οι κατεδαφιστές των μνημείων και ό,τι απόμεινε από τις κατακτήσεις του σοσιαλισμού… άργησαν πολύ για να τα περιμένει κανείς. Αντίθετα, επιταχύνεται ο βηματισμός προς περασμένες δεκαετίες – πέτρινα χρόνια, με πολέμους και ανταγωνισμούς που έχουν θύματα τους λαούς (και στην καρδιά της Ευρώπης), με τους πολίτες να το βιώνουν σκληρά στην καθημερινότητά τους, και τη σκέψη και την ψυχή τους να στοιχειώνουν ο φόβος και η ανασφάλεια για τον χειμώνα που έρχεται και για το μέλλον γενικότερα (ελπίζουμε όχι τα όνειρά τους…).

(* Στίχος του Βολφ Μπίρμαν από το τραγούδι «Αυτούς τους έχω βαρεθεί»)

Τα χρόνια περνούν, τα τραγούδια ταξιδεύουν: «Μπαλάντα για τους Ασφαλίτες» – Θάνος Μικρούτσικος

Τα χρόνια περνούν, τα τραγούδια όχι… και από 26/10/2020 νέα ονομασία: Τα χρόνια περνούν, τα τραγούδια ταξιδεύουν… Τι κι αν γράφτηκαν πριν από πολλά χρόνια, κάποια τραγούδια συνεχίζουν να  συγκινούν, να συντροφεύουν τις μικρές και μεγάλες στιγμές των ανθρώπων, να εκφράζουν τις αγωνίες, τον πόνο και τα όνειρά τους, να εμπνέουν τους αγώνες τους.

Η στήλη, χωρίς να διεκδικεί το αλάθητο ή τον τίτλο του «ειδικού», «παίζει» τραγούδια που γράφτηκαν για τον έρωτα, την αγάπη, το μεροκάματο, τη μετανάστευση, τον αγώνα για λευτεριά και για καλύτερη ζωή. Τραγούδια γραμμένα από ποιητές, αλλά κι από δημιουργούς που δεν διάβασαν ποτέ στη ζωή τους ποίηση… Ανασκαλεύοντας το παρελθόν και ψηλαφώντας την ιστορία τους, πότε γράφτηκαν, σε ποιες συνθήκες, από ποιους πρωτοτραγουδήθηκαν, ποιοι τα τραγουδούν στις μέρες μας.

Χωρίς διαχωρισμούς, χωρίς αποκλεισμούς, τραγούδια ελληνικά και «ξένα», με γνώμονα ότι, εκτός από το να θυμίζουν εικόνες από το παρελθόν, συναρπάζουν τις αισθήσεις, γεννούν συναισθήματα, εμπνέουν και συγκινούν σήμερα.

Τα χρόνια περνούν, τα τραγούδια ταξιδεύουν… Ακούστε τα όλα εδώ.