Παναγιώτης Κελάνδριας: «Στην ελληνική μουσική υπάρχουν πατρίκιοι και πληβείοι»

Ο Παναγιώτης Κελάνδριας είναι ένας ξεχωριστός μουσικός –ερμηνευτής, συνθέτης, στιχουργός και κιθαρίστας– που δημιουργεί με βάση του το νησί της Κέρκυρας, όπου εργάζεται ως καθηγητής στο Τμήμα Ξένων Γλωσσών, Μετάφρασης και Διερμηνείας του Ιονίου Πανεπιστημίου. Η πορεία του στην ελληνική μουσική ξεκίνησε από το μακρινό πλέον 1982, με τη συμμετοχή του σε διάφορα μουσικά σχήματα ως κιθαρίστας και τραγουδιστής, ενώ παράλληλα δοκίμαζε τον εαυτό του σε μελοποιήσεις Λειβαδίτη, Βάρναλη και Καββαδία. Το 2009 ιδρύει την μπάντα «Μικρόκοσμοι», με την οποία κυκλοφορεί τον πρώτο του δίσκο «Κάθε μέρα όπως πάντα» το 2011 και εμφανίζονται σε πολλές πόλεις της Ελλάδας.

Έχει γράψει μουσική για το θέατρο, τραγούδια του έχουν περιληφθεί στη συλλογή “Urban Folk Traditional Post Rebet and other stories” και έχει συνεργαστεί με καλλιτέχνες όπως ο στιχουργός Θοδωρής Τσάκωνας, ο Φώτης Σιώτας, ο Θύμιος Παπαδόπουλος, ο Πέτρος Αθανασίου, η Θέλμα Καραγιάννη κ. ά. Ο πρώτος του προσωπικός δίσκος με τίτλο «Αγγελοστάλσημο» κυκλοφορεί το 2014 και σ’ αυτόν πειραματίζεται με την παραδοσιακή ελληνική μουσική, ιδίως της Κρήτης και της Μικράς Ασίας, την οποία συνδυάζει με ακούσματα της Κάτω Ιταλίας και της Ιρλανδίας.  

Φέτος κυκλοφόρησε την τέταρτη δισκογραφική του δουλειά με τίτλο «Ορίζοντες» και με αφορμή αυτήν μιλά στο περιοδικό Κατιούσα για το δίσκο του, τη μουσική εν γένει και όσα απασχολούν τον ίδιο ως άνθρωπο και μουσικό, υπό τις καλλιτεχνικές και κοινωνικές συνθήκες μέσα στις οποίες δημιουργεί.

Μαρία: – Παναγιώτη, πες μου μερικά λόγια για τη «γέννηση» της πρόσφατης, τέταρτης δισκογραφικής σου δουλειάς υπό τον τίτλο «Ορίζοντες». Μιλώντας για «γέννηση» αναφέρομαι στη διαδικασία της έμπνευσης και της δημιουργίας των κομματιών, πριν αυτά ενορχηστρωθούν και φτάσουν μέχρι το στούντιο.

Παναγιώτης Κελάνδριας: – Τα τραγούδια του δίσκου γράφτηκαν στο διάστημα 2010-2012 και μέχρι να ηχογραφηθούν με αυτό τον τρόπο τα είχα παίξει αρκετές φορές ζωντανά με διάφορα σχήματα και διαφορετικές ενορχηστρώσεις. Επειδή δεν ζω σε γυάλα, τα πολιτικά και κοινωνικά δρώμενα αποτελούν σίγουρα μια πηγή έμπνευσης για μένα. Εμπνέομαι επίσης από την καθημερινότητα, από τους ανθρώπους και τις συμπεριφορές τους. Τέλος, μια αστείρευτη πηγή έμπνευσης είναι ο έρωτας που τον αντιλαμβάνομαι ως άνευ όρων αγάπη για τη ζωή και όλα όσα αυτή περικλείει. 

Σε ό,τι αφορά τη δημιουργία, και τα πέντε κομμάτια του δίσκου γράφτηκαν με ανάποδη σειρά: πρώτα γράφτηκε η μουσική και μετά ο στίχος. Αυτό το κάνω συχνά. Όταν έχω καταλήξει σε μια μελωδία που με ικανοποιεί ξέρω για ποιο πράγμα θα μιλήσω, οπότε ο στίχος έρχεται και γεμίζει τον χώρο που έχει δημιουργήσει η μουσική με τρόπο ανάλογο μ’ εκείνον που οι βυζαντινοί ψηφοθέτες τοποθετούσαν τις ψηφίδες στο προσχεδιασμένο περίγραμμα. Για τον λόγο αυτό έχω πει παλιότερα ότι όταν γράφω στίχους πιστεύω ότι κάνω περισσότερο στιχοθεσία παρά στιχουργική.

Μαρία: – Ξεχωρίζω την ιδιαιτερότητα του ήχου που μπορεί να προκύψει μέσα από τη σύζευξη βιολοντσέλου, φλάουτου, κιθάρας και παραδοσιακών οργάνων, κάτι σπάνιο στα σύγχρονα, εγχώρια μουσικά δεδομένα. Πώς θα περιγράφατε το ηχόχρωμα με μουσικούς, και όχι μόνο, όρους που καταθέτετε στους «Ορίζοντες»;

Παναγιώτης Κελάνδριας: – Αυτή η δουλειά ξεκίνησε κάπως πειραματικά. Σκέφτηκα κάποια στιγμή πως θα είχε ενδιαφέρον να δω πώς θα μπορούσαν να συνεργαστούν αυτά τα όργανα, τί αποτέλεσμα θα είχε ο συνδυασμός τους και, φυσικά, εάν αυτό θα γινόταν αποδεκτό από το κοινό. Έτσι έγραψα τις παρτιτούρες και ξεκινήσαμε τις πρόβες με σκοπό να παρουσιάσουμε στο κοινό δικά μου τραγούδια και διασκευές με τον συγκεκριμένο ήχο. Μετά από ενάμιση χρόνο περίπου και αρκετές ζωντανές εμφανίσεις έχουμε διαπιστώσει ότι αυτό το ύφος αρέσει στον κόσμο, τουλάχιστον έτσι μας λένε όσοι έρχονται να μας ακούσουν. Αυτό που ήθελα να βγάλω ήταν ένα ηχόχρωμα ταυτόχρονα γήινο και αέρινο. Γι’ αυτό συνδύασα δυο σολιστικά όργανα, το τσέλο και το φλάουτο, μια προσπάθεια να δέσω το τραγούδι της γης με το τραγούδι του άνεμου. 

Μαρία: – Μίλησέ μου για τη συνεισφορά και το μουσικό χαρακτήρα των συντελεστών του δίσκου.

Παναγιώτης Κελάνδριας: – Είμαι τυχερός γιατί όλα τα παιδιά που συμμετείχαν στη διαδικασία παραγωγής του δίσκου, ηχογραφήσεις, μίξη, master, πίστεψαν σε αυτό το concept κι έδωσαν την ψυχή τους και γι’ αυτό τους είμαι ευγνώμων. Θα μου επιτρέψεις να τους αναφέρω έναν-έναν: κρουστά έπαιξε ο Σωκράτης Γανιάρης, τσέλο η Θάλεια Ζερβού, φλάουτο η Νικολέτα Γιαμά και, εκτός από ‘μένα, τραγούδησαν η Αφροδίτη Διαβάτη και ο Γιάννης Νικολάου. Όλοι τους καταπληκτικοί καλλιτέχνες και άνθρωποι με ήθος. Τα κρουστά τα ηχογράφησε ο Γιάννης Μπαξεβάνης στο Studio Sierra και ο Γιάννης Νικολάου έγραψε τη φωνή στο στούντιό του στην Καστέλα. Οι υπόλοιπες ηχογραφήσεις και η μίξη έγιναν από τον Κλεομένη Ευαγγελόπουλο στο Tube Studio στην Κέρκυρα και το mastering από τον Θύμιο Παπαδόπουλο στο Stentor Studio στην Αθήνα. 

Θα μπορούσα να μιλάω επί ώρες για τον καθένα από αυτούς, αν και ο Γιάννης, ο Θύμιος και ο Σωκράτης δεν χρειάζονται ιδιαίτερες συστάσεις, ο καθένας τους έχει τη δική του, ιδιαίτερα σημαντική διαδρομή στο ελληνικό τραγούδι. Όμως δεν θέλω να κουράσω ούτε εσένα ούτε όσους κάνουν τον κόπο να διαβάσουν τη συνέντευξη. Το μόνο που θα πω είναι ότι όλοι ανεξαιρέτως, εκτός από την τέχνη και τη βαθιά γνώση του αντικειμένου τους, έβαλαν πολλή αγάπη που για ‘μένα είναι εξίσου σημαντική με τη γνώση και τη δεξιοτεχνία. Επίτρεψέ μου εδώ να πω ότι την περίπτωση της δισκογραφικής αποτύπωσης αυτού του concept δεν την είχα, στην αρχή τουλάχιστον, σκεφτεί πολύ σοβαρά και μάλλον δεν θα τον είχαμε ηχογραφήσει αν δεν επέμενε και δεν με πίεζε ο καλός φίλος και μουσικός παραγωγός, ο Αλέξανδρος Γερασίμου. Και βέβαια, εκτός από τον Αλέξανδρο, οφείλω να ευχαριστήσω και τον Μωυσή Άσερ, ιδιοκτήτη της εταιρείας Καθρέφτης που δέχτηκε χωρίς δεύτερη σκέψη να εντάξει τον δίσκο μου στο ρεπερτόριο της εταιρείας του.

Μαρία: – Οι «Ορίζοντες» αποτελούν ένα «ανοιχτό μουσικό τοπίο κόντρα στη ζοφερή εποχή και τους δύσκολους καιρούς που διανύουμε.». Διακρίνω την πρόθεση μιας αντίθεσης: το ανοιχτό κόντρα, ενδεχομένως, σε κάτι «κλειστό». Κόντρα, σίγουρα, σε μια ζοφερή εποχή. Πώς σκιαγραφείς εσύ αυτήν την εποχή και σε τί επιθυμείς να πάτε κόντρα μέσω της μουσικής δημιουργίας;

Παναγιώτης Κελάνδριας: – Χαίρομαι πολύ που το βλέπεις έτσι κι ελπίζω να υπάρξουν και άλλοι που θα δουν τη συγκεκριμένη δουλειά με τον ίδιο τρόπο. Αυτό που προσπαθώ να κάνω σε κάθε δουλειά μου είναι να δώσω λίγη χαρά κι ελπίδα σε όσους με ακούνε και, βεβαίως, να τους βάλω σε μια διαδικασία να σκεφτούν και να προβληματιστούν. Η εποχή μας είναι όπως την είπες: ζοφερή. Το χειρότερο είναι ότι, ελλείψει αντίπαλου δέους, το σύστημα δείχνει σχεδόν ανενόχλητο το πιο εφιαλτικό του πρόσωπο και, αναγορεύοντας τη νεοφιλελεύθερη εκδοχή του ως τη μια και μοναδική πραγματικότητα, τη μια και μοναδική επιλογή, έχει στερήσει από τον κόσμο τη διάθεση να αναζητήσει άλλες προοπτικές και να παλέψει για κάτι διαφορετικό. Σε αυτό το τοπίο, ο ρόλος της μουσικής δεν είναι να αλλάξει τον κόσμο, δεν μπορεί να το κάνει. Μπορεί, όμως, να μας βοηθήσει να ονειρευτούμε έναν καλύτερο.

Μαρία: – Πέρα από το μουσικό κομμάτι υπάρχει και το στιχουργικό. Στη δουλειά «Ορίζοντες» υπογράφεις ο ίδιος και τα δύο. Πες μου μερικά λόγια για το ύφος και το περιεχόμενο των στίχων των τραγουδιών.

Παναγιώτης Κελάνδριας: – Πιστεύω ότι όλα τα τραγούδια είναι στην ουσία πολιτικά τραγούδια. Αν και με τους στίχους μου δεν καλώ, τουλάχιστον με άμεσο τρόπο, κανέναν να επαναστατήσει, προσπαθώ να τον κάνω να προβληματιστεί. Λύσεις δεν προτείνω ούτε θα πω σε κανέναν να πράξει με συγκεκριμένο τρόπο, παρόλο που όποιος διαβάσει ή ακούσει τους στίχους μου μπορεί να καταλάβει εύκολα τη δική μου αντίληψη των πραγμάτων. Αυτό ισχύει και για τους στίχους του συγκεκριμένου δίσκου όπου δεν λείπει, βέβαια, το ερωτικό στοιχείο. Όπως όμως μου είχε πει κάποτε ο Μάνος Λοΐζος, ένα ερωτικό τραγούδι μπορεί να είναι ταυτόχρονα και κατ’ εξοχήν πολιτικό.

Μαρία: – Συναιρείς δύο ενδιαφέρουσες ιδιότητες, αυτή ενός πολύπλευρου και ενεργού τόσο ως προς τη δισκογραφία όσο και ως προς τις live εμφανίσεις μουσικού και αυτή του Καθηγητή Οικονομικής Μετάφρασης στο Τμήμα Ξένων Γλωσσών, Μετάφρασης και Διερμηνείας του Ιονίου Πανεπιστημίου. Πώς μοιράζεις την ενέργεια, το χρόνο και το πνεύμα σου μεταξύ αυτών των δύο;

Παναγιώτης Κελάνδριας: – Δεν είναι και τόσο δύσκολο όσο μπορεί να νομίζεις. Η δουλειά στο Πανεπιστήμιο έχει μεγάλες απαιτήσεις, δεν είναι μόνο το μάθημα, αν και αυτό από μόνο του απορροφά πάρα πολλή ενέργεια, τόσο στην προετοιμασία όσο και μέσα στην αίθουσα, αν βέβαια παίρνεις σοβαρά τη δουλειά σου. Κανείς, όμως, δεν μπορεί να ασχολείται με την προετοιμασία των μαθημάτων, την έρευνα, τις διοικητικές υποχρεώσεις κι ένα σωρό άλλα πράγματα από το πρωί ως το βράδυ, ο ανθρώπινος εγκέφαλος με τις δυνατότητες που έχει σήμερα δεν μπορεί να το αντέξει. Οπότε, ένα μέρος της μέρας μου μπορώ να το αφιερώνω στη μουσική μου. Είναι κάτι που αγαπάω το ίδιο με τη δουλειά μου κι επίσης με ξεκουράζει πνευματικά. Αντί να χαζεύω τηλεόραση ή να σπαταλάω τον όποιο ελεύθερο χρόνο έχω πίνοντας καφέδες προτιμώ να κάνω μουσική. Να πω βέβαια ότι και τηλεόραση θα δω κάποια στιγμή, τους αγώνες της ΑΕΚ για παράδειγμα, και καφέ θα πιω έξω άμα χρειαστεί, αλλά πάντα για κάποιο λόγο, όχι για να ξοδεύω το χρόνο μου.

Μαρία: – Πώς είναι η καλλιτεχνική, ακαδημαϊκή και κοινωνική ζωή σε έναν τόπο ιστορικό και ιδιαίτερο, όπως η Κέρκυρα; Επιδρά με κάποιον τρόπο ο τόπος στη δημιουργική σου «δεξαμενή»;

Παναγιώτης Κελάνδριας: – Η Κέρκυρα είναι ένας τόπος με κοινωνικοπολιτικό και καλλιτεχνικό ενδιαφέρον. Όποιος έχει ασχοληθεί λίγο με την Ιστορία του νησιού και των Επτανήσων γενικότερα μπορεί εύκολα να το αντιληφθεί. Η ακαδημαϊκή ζωή βέβαια δεν πιστεύω ότι διαφέρει και πολύ από εκείνη των συναδέλφων σε άλλες πόλεις, δεδομένου ότι όλοι μας λίγο πολύ την ίδια κατάσταση βιώνουμε στο ελληνικό Πανεπιστήμιο. Μια ιδιαιτερότητα που έχουμε οφείλεται στο σχετικά μικρό μέγεθος του Πανεπιστημίου που βοηθάει να γνωριζόμαστε καλύτερα με τους συναδέλφους και να έχουμε πιο άμεσες σχέσεις με τους φοιτητές μας. 

Το καλλιτεχνικό γίγνεσθαι είναι αρκετά πλούσιο και πολυσχιδές σε σύγκριση με πολλές άλλες επαρχιακές πόλεις, γίνονται πράγματα σε πολλούς τομείς της τέχνης και υπάρχουν επιλογές, τουλάχιστον υπήρχαν προ κορονοϊού γιατί τώρα έχουμε μπει σε μια φάση που έχει πλήξει σχεδόν ανεπανόρθωτα θα έλεγα τον χώρο της τέχνης και του πολιτισμού. Ένα θετικό αυτού του τόπου είναι ότι η ύπαρξη του Τμήματος Μουσικών Σπουδών μου δίνει τη δυνατότητα να συνεργάζομαι με φοιτητές και απόφοιτούς του που είναι εξαιρετικής ποιότητας μουσικοί. Έχω παίξει και συνεχίζω να παίζω με κάποιους από αυτούς και αρκετά από αυτά τα παιδιά έχουν συμμετάσχει στις ηχογραφήσεις των δίσκων μου.

Μαρία: – Θα ήθελες να μου εκφράσεις μια προσωπική κρίση για τα δεδομένα της ελληνικής μουσικής σκηνής; Την ποικιλομορφία της, το επίπεδο αυτής και τη θέση από την οποία επιθυμείς εσύ να υπάρχεις και να δημιουργείς εντός της;

Παναγιώτης Κελάνδριας: – Στην ελληνική μουσική σκηνή όπως το βλέπω όσα χρόνια ασχολούμαι συστηματικά με το αντικείμενο υπάρχουν πατρίκιοι και πληβείοι. Πίσω από εκείνους που τραβάνε τα φώτα της δημοσιότητας βρίσκονται απείρως περισσότεροι που φυτοζωούν. Υπάρχουν, επίσης, πάρα πολλοί δημιουργοί που βγάζουν ιδιαίτερα όμορφες, ενδιαφέρουσες και συχνά πρωτοποριακές δουλειές χωρίς όμως να τους δίνεται η δυνατότητα να τις προβάλουν σε ένα κοινό που δεν θα αποτελείται μόνο από κάποιους συγγενείς, γνωστούς και φίλους. Οι λόγοι που συμβαίνει αυτό είναι συγκεκριμένοι, αλλά αν αρχίσουμε να τους αναφέρουμε θα μιλάμε μέχρι αύριο. 

Πολύ συνοπτικά μόνο θα πω ότι εκείνοι που θα μπορούσαν να αναδείξουν τις νέες δουλειές, δισκογραφικές εταιρείες, καθιερωμένες μουσικές σκηνές, ραδιοφωνικοί σταθμοί μεγάλης εμβέλειας, απλά δεν το κάνουν. Προτιμούν να επενδύουν στο γνωστό, στο αναγνωρίσιμο, στο σίγουρο. Αυτό όμως πιστεύω ότι στερεί το αύριο από το ελληνικό τραγούδι. Σε ό,τι αφορά εμένα προσωπικά, αυτό που θέλω είναι ν’ ακουστούν τα τραγούδια μου απ’ όσο το δυνατόν περισσότερο κόσμο και να δίνω λίγη χαρά σε όσους με ακούνε. Επιδιώκω την αναγνωρισιμότητα της δουλειάς μου και δεν μ’ ενδιαφέρει καθόλου να ξέρει κανείς πώς μοιάζω ή να με σταματάνε στο δρόμο για να μου μιλήσουν.

Μαρία: – Κλείνοντας αυτή τη συζήτηση, δεν μπορώ να μη ζητήσω το σχόλιό σου για την υπάρχουσα συγκυρία μέσα στην οποία βιώνουμε πρωτόγνωρα πράγματα τόσο στην Ελλάδα όσο και παγκόσμια. Οι καλλιτέχνες, ως οι κατ’ εξοχήν άνθρωποι με διεγερμένες τις αισθητηριακές τους κεραίες, τί ρόλο παίζουν ή καλούνται να παίξουν σ’ αυτήν κατά τη δική σου γνώμη και, συνακόλουθα, στάση ζωής;

Παναγιώτης Κελάνδριας: – Με δυο λόγια θα πω ότι σήμερα, σε παγκόσμιο επίπεδο, είναι πιο επίκαιρο από ποτέ το ερώτημα σοσιαλισμός ή βαρβαρότητα. Αυτό που βλέπω, στη χώρα μας τουλάχιστον κι έχοντας την τύχη λόγω της δουλειάς μου να συναναστρέφομαι διαρκώς νέους ανθρώπους, είναι ότι πάρα πολλοί άνθρωποι πιστεύουν, έστω και διαισθητικά, ότι μια ανατροπή είναι απαραίτητη. Αυτό στο οποίο δεν πολυπιστεύουν είναι η δυνατότητα για μια τέτοια ανατροπή. Αν έχει κατορθώσει κάτι ο καπιταλισμός αυτό είναι να εγκλωβίσει τον κόσμο στα δικά του πλαίσια, ώστε να μην μπορεί να διανοηθεί ότι μπορεί να υπάρξει μια άλλη πραγματικότητα που δεν θα βασίζεται στην εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο. Διότι για ‘μένα εκεί βρίσκεται η αιτία όλων των δεινών που περνάει η ανθρωπότητα, ολόκληρος ο πλανήτης. 

Το σύστημα επιτρέπει βέβαια την κριτική αλλά μέχρι εκεί που δεν θίγονται τα συμφέροντά του, οπότε κάθε φωνή που αμφισβητεί την ουσία του συστήματος δεν μπορεί εύκολα να φτάσει στ’ αυτιά του κόσμου. Πώς θα εξελιχθούν τα πράγματα δεν μπορώ να το ξέρω, δεν έχω και κληρονομικό χάρισμα. Πιστεύω όμως ότι κάποια στιγμή, σύντομα ελπίζω, τα πράγματα θα αλλάξουν. Μακάρι μόνο η καταστροφή που θα έχει προηγηθεί της αλλαγής να είναι όσο το δυνατόν μικρότερη και αναστρέψιμη. 

Ο χώρος των καλλιτεχνών από την άλλη μεριά δεν είναι μονολιθικός. Και σε αυτόν υπάρχουν οι οργανικοί συστημικοί καλλιτέχνες, εκείνοι που όχι μόνο δεν σιωπούν, αλλά υπερασπίζονται τη διαιώνιση του συστήματος, οι αναχωρητές, εκείνοι που απογοητεύτηκαν και κλείστηκαν σπίτι τους κι εκείνοι που αντιστέκονται. Κι επειδή δεν μου αρέσει η λογοκλοπή πρέπει να πω ότι αυτούς τους ορισμούς τους έχει δώσει ο Θάνος Μικρούτσικος. Εκείνοι που αντιστέκονται δεν είναι λίγοι και κάνουν ό,τι μπορούν. Όμως, όπως είναι φυσικό, είναι δύσκολο να τους δούμε και να τους ακούσουμε, γιατί ενοχλούν την εξουσία και κατά συνέπεια τα συστημικά ΜΜΕ τους έχουν αποκλεισμένους. Είναι λάθος λοιπόν να λέμε και να πιστεύουμε ότι μπορεί να υπάρξει ενιαία κοινωνικοπολιτική έκφραση από τους καλλιτέχνες. Ο καθένας κάνει τις επιλογές του και από αυτές κρίνεται.

Links

Site: http://www.panayotiskelandrias.gr/

Youtube: https://www.youtube.com/channel/UC6kdiOey3Wh_hhGNjp_WESA

Facebook: https://www.facebook.com/pkelandrias/