Χριστούγεννα 1942: Ο Άρης στα Τοπόλιανα

Τα Τοπόλιανα είναι ένα όμορφο ορεινό χωριό της Ευρυτανίας, παραδοσιακά γνωστό για τους χωρατατζήδες κατοίκους του και τις φάρσες που σκάρωναν (και σκαρώνουν) μεταξύ τους, αλλά και …στους μουσαφιραίους. Μια τέτοια φάρσα ξετυλίγεται στη χριστουγεννιάτικη ιστοριούλα που παραθέτουμε, από τα χρόνια της Εαμικής Αντίστασης, με πρωταγωνιστή τον πρωτοκαπετάνιο του ΕΛΑΣ Άρη Βελουχιώτη, την οποία αντιγράψαμε από τον Ριζοσπάστη (δημοσιεύτηκε στις 25/12/1975 με υπογραφή τα αρχικά Ν.Κ.).

Παραμονή  Χριστουγέννων 1942. Δεν έχουμε ακόμα πληροφορηθεί το έγκλημα των Ιταλών και ζούμε με την ψυχική ευφορία και τα ανάλογα συναισθήματα που μας δημιούργησε  η μάχη του Μικρού Χωριού. Κρύο, βροχή, πείνα. Ύστερα από ολοήμερη πορεία κάτω από ραγδαία βροχή και χιονόνερο φτάσαμε τις μεσημεριανές ώρες στα Τοπόλιανα – Ευρυτανίας. Ένα χωριουδάκι που βρίσκεται  πολύ κοντά στον Αχελώο. Οι Τοπολιανίτες άνθρωποι καλόκαρδοι, φημίζονται για το χιούμορ και τις έξυπνες και σαρκαστικές φάρσες που στήνουν στους περαστικούς. Διασκεδάζουν τη φτώχεια και την ανέχειά τους. Δεν πέρασε από κει άνθρωπος που να μην τον φιλοξένησαν αλλά και να μην έπεσε θύμα σε κάποια «κασκαρίκα» που έντεχνα του έστησαν.

Στην πλατεία του χωριού μάς υποδέχτηκαν 4-5 Τοπολιανίτες, που βρέθηκαν εκεί κατά τη νύχτα. Μας κοίταζαν περίεργα. Εντύπωση τους έκανε ιδιαίτερη ο αντάρτης Παπακουμπούρας. Κρυφοσυζητούν μεταξύ τους. Σχολιάζουν τα περίεργα που βλέπουν. Είναι επιφυλακτικοί, μουδιασμένοι μαζί μας.

Ο Παπακουμπούρας, λεβεντόκορμος, ψηλός, με επιβλητικό παρουσιαστικό πλησιάζει τον πρόεδρο. Μαθαίνει πως το χωριό δεν έχει παπά κι’ αύριο είναι Χριστούγεννα. Παραγγέλνει χωρίς καθυστερήσεις, να σημάνει εσπερινός και να ανοίξει η εκκλησία.

Μπα! Όλοι παραξενεύονται. Αλλιώς τους τα είχαν παρουσιάσει τα πράγματα, η προπαγάνδα. Τους είχαν πει, πως ο ΕΛΑΣ καίει τις εκκλησιές, σπάζει τις εικόνες, σκοτώνει τους παπάδες. Και τώρα βλέπουν άλλα πράγματα. Δεν πιστεύουν στα μάτια τους. Ο παπάς των ανταρτών του ΕΛΑΣ θα κάνει λειτουργία.

Σε λίγο σημαίνει το σήμαντρο και γυναίκες – άνδρες μαζεύονται στην εκκλησιά. Λίγοι αντάρτες παίρνουν θέσεις στα στασίδια των ψαλτάδων, σκαρώνουν εκεί μια πρόχειρη χορωδία και αρχίζουν να ψέλνουν, ενώ ο παπάς ντυμένος τα άμφια που έφερνε μαζί του έχει αρχίσει την ακολουθία.

Η είδηση από στόμα σε στόμα περπάτησε όλο το χωριό. Η εκκλησία γέμισε. Οι Τοπολιανίτες φαίνονται ευχαριστημένοι. Ο Παπακουμπούρας αφού τελείωσε την λειτουργία δεν έχασε καιρό. Σε σύντομη ομιλία του ανάλυσε το πρόγραμμα του ΕΑΜ και υπογράμμισε το ιερό και πατριωτικό χρέος όλων, μικρών και μεγάλων, να βοηθήσουν, όπως και όσο μπορεί ο καθένας, να διώξουμε τον καταχτητή, να σώσουμε την πατρίδα μας από τους φασίστες.

Στο μεταξύ ο Άρης με λίγους αντάρτες στο καφενείο καθισμένοι στα ξύλινα καθίσματα συζητούν με τους κατοίκους. Σα σχόλασε η λειτουργία, έφτασαν οι Τοπολιανίτες ξεθαρρεμένοι τώρα για καλά.

Ο πάγος έσπασε. Συμπεριφέρονται φιλικά. Γυροφέρνουν και αναζητούν την ευκαιρία να σκαρώσουν κάποια φάρσα. Στο μάτι είχαν τον Αρχικαπετάνιο, τον Άρη. Δεν άργησαν να τη σοφιστούν. Πότε συνεννοήθηκαν, πότε τα ταίριασαν όλα, δεν τους πήρε κανένας χαμπάρι.

Αθόρυβα, σοβαροί έμπαιναν από τη μια πόρτα του καφενείου χαιρετούσαν τον Άρη και συνέχεια με τρόπο έβγαιναν από την πίσω πόρτα για να ξαναμπούν μεταμφιεσμένοι από τη πρώτη και το πανηγύρι συνεχίζονταν.

Καλώς ήρθες καπετάνιε μ’. Και δόστου χαιρετούρες και ξανά και ξανά. Άλλος έβγαζε τη σκούφια, άλλος άλλαζε το σακκάκι του για να μη γνωρίζονται.

Όμως, δεν πέρασαν για δεύτερη φορά όλοι και ο Άρης αντιλήφτηκε τη μηχανή, επισήμανε κάποιον και τον σταμάτησε. Ε! συναγωνιστή, εγώ ξέρω μια φορά καλωσορίζουν τον ξένο, εσείς στο χωριό σας πόσες φορές χαιρετάτε;

– Α καπετάνιε μ’ να με συγχωρείς, εγώ πρώτη φορά σε πρωτογλέπω!

Ο Άρης γέλασε. Σήκωσε το κεφάλι και απευθυνόμενος στους Τοπολιανίτες είπε: «Α, πατριώτες, όλα κι όλα, εμένα δεν θα με βάλετε καβάλα στο βόδι*, όπως κάνατε με τον παπά!

Όλοι ξέσπασαν στα γέλια, αφού είδαν ότι ο Άρης ήξερε την «κασκαρίκα» που είχαν σιάσει άλλοτε σ’ ένα περαστικό παπά…   

*Οι Τοπολιανίτες κάποτε είχαν πείσει έναν παπά ότι το βόδι που του έφεραν για να τον μεταφέρει σε διπλανό χωριό ήταν άλογο, κι αυτός ανέβηκε… στο άλογο.