Το μυστικό νοσοκομείο “250” στην Πολωνία, για τη νοσηλεία των τραυματιών μαχητών του ΔΣΕ και ο διοικητής του Βλ. Μπαρτσικόφσκι

Μετά την υποχώρηση του ΔΣΕ, το 1949, και το τέλος του εμφυλίου, πολλοί μαχητές μας βρέθηκαν στην Πολωνία. Οι αντάρτες καθώς και οι άμαχοι, οι οποίοι έφτασαν στις περιοχές του Νομού της Δυτικής Πομερανίας, κατάγονταν κυρίως από χωριά και κωμοπόλεις. Ήταν πληγωμένοι σωματικά και ψυχικά και σε κακή γενική κατάσταση. Σαν κομμουνιστές είχαν «βαφτιστεί» στην πατρίδα τους – για την ανεξαρτησία της οποίας είχαν χύσει ποτάμια αίματος – προδότες που, δήθεν, ασκούν αντεθνική προπαγάνδα στο εξωτερικό.

Έως το Δεκέμβριο του 1951 είχαν φτάσει στην Πολωνία πάνω από 14 χιλιάδες Έλληνες. Ο Μολέσλαβ Μπιέρουτ, Α’ Γραμματέας της Κεντρικής Επιτροπής του Πολωνικού Ενοποιημένου Εργατικού Κόμματος (PZPR), ήταν ο άνθρωπος που ενέκρινε το πρόγραμμα βοήθειας προς τους Έλληνες. Με δική του εντολή ο διοικητής του Τμήματος Προσωπικού του Υπουργείου Εθνικής Άμυνας, τον Ιούνιο του 1949, έδωσε εντολή στον στρατηγό – ταξίαρχο Λέσεκ Κσέμιεν, αντικαταστάτη του διοικητή επί των πολίτικο-διαφωτιστικών υποθέσεων της Στρατιωτικής Περιφέρειας της Σιλεσίας, καθώς και στον στρατηγό-ταξίαρχο Βάτσλαβ Κάμαρ, διοικητή του Β’ Τμήματος Γενικού Επιτελείου Στρατού της Πολωνίας, να οργανώσουν το Νοσοκομείο Εκστρατείας που θα φιλοξενούσε τους Έλληνες τραυματίες μαχητές του ΔΣΕ.

Μαχητές και μαχήτριες του ΔΣΕ στο στρατιωτικό νοσοκομείο «250», στο Τζίβνουβ

Το νοσοκομείο αυτό στήθηκε σε μια πρώην γερμανική βάση υδροπλάνων στο Τζίβνουβ. Μερικούς μήνες νωρίτερα οι στρατώνες της βάσης είχαν περάσει στα χέρια του πολωνικού στρατού από τον ρωσικό στρατό. Εκείνη την περίοδο, υπεύθυνος της «Στρατιωτικής Μονάδας 1904» και ταυτόχρονα διοικητής της φρουρός του Τζίβνουβ, ανέλαβε ο αντισυνταγματάρχης Ριχάρδος Καμίνσκι.

O κομμουνιστής, διεθνιστής, στρατιωτικός γιατρός Βλάντισλαβ Μπαρτσικόφσκι

Στη διάρκεια των δύο μηνών – Ιουνίου και Ιουλίου – οργανώθηκε το νοσοκομείο με πάνω από χίλιες κλίνες. Το διοικούσε ο ταγματάρχης δόκτωρ Βλάντισλαβ Μπαρτσικόφσκι, υποδιοικητής επί των ιατρικών υποθέσεων και, ταυτόχρονα, διοικητής του νοσοκομείου, χειρούργος ορθοπεδικός, μαθητής και βοηθός του καθηγητή δόκτορα Βίκτορα Ντέγκα. Στρατιώτες και εργαζόμενοι του στρατού επισκεύασαν 27 κτίρια κατοικιών και στρατώνων, με συνολικό όγκο 125 χιλιάδων κυβικών μέτρων.

Στο νεοδημιουργηθέν νοσοκομείο ετοιμάστηκαν μεταξύ άλλων τμήματα: χειρουργικό, βαριά και ελαφρά τραυματισμένων, εσωτερικών και λοιμωδών παθήσεων, φυσικοθεραπείας αποκατάστασης νευρολογικό, φαρμακείο καθώς και πλήθος εξειδικευμένων ιατρείων – όπως οφθαλμολογικό, γυναικολογικό, ΩΡΛ, ουρολογικό, οδοντιατρικό και ακτινολογικό.

Μαχητές και μαχήτριες του ΔΣΕ στο σιδηροδρομικό σταθμό

Τη νύχτα της 25ης Ιουλίου του 1949, με πλήρη μυστικότητα, μεταφέρθηκαν στο Τζίβνουβ, από το πλοίο «Κοστσιούσκο», που είχε δέσει στο λιμάνι του Σφινοούιστσιε, μετά από 12ήμερο ταξίδι απ’ την Αλβανία, οι πρώτοι 747 Έλληνες – άρρωστοι και τραυματίες μαχητές του ΔΣΕ. Δύο μήνες αργότερα, το δεύτερο 15ήμερο του Σεπτέμβρη, με το ίδιο πλοίο διακομίστηκαν στο νοσοκομείο ακόμα 207 Έλληνες. Το Νοέμβρη του 1949, έφτασε στο λιμάνι της πόλης Γκντανσκ το ρουμανικό υπερατλαντικό πλοίο «Τρανσυλβανία» με 574 Έλληνες τραυματίες. Έως τα τέλη του 1949 στο Τζίβνουβ είχαν φτάσει πάνω από 1500 Έλληνες τραυματίες αντάρτες και οι οικογένειές τους.

Τον Γενάρη του 1950 στάλθηκε στην Αλβανία το πλοίο «Μπιαουίστοκ». Μ’ εκείνη τη διακομιδή, στις 17 Φεβρουαρίου, στην παραθαλάσσια φρουρά του Τζίβνουβ, έφτασαν ακόμα 429 Έλληνες, ενώ στα μέσα του Μαΐου, οδικώς, μέσω Ουγγαρίας έφτασαν οι επόμενοι 60 αντάρτες.

Νοσηλεύτριες του στρατιωτικού νοσοκομείου “250”, με τον διοικητή ταγματάρχη δρ Βλάντισλαβ Μπαρτσικόφσκι

Με την υποδοχή των πρώτων Ελλήνων στο νοσοκομείο του Τζίβνουβ, άρχισε να οργανώνεται επίσης το ιατρικό του προσωπικό. Στα μέσα του Ιουλίου του 1949 το προσωπικό του νοσοκομείου εκστρατείας αποτελούσαν: 14 γιατροί, 6 υπαξιωματικοί νοσοκόμοι, 17 νοσοκόμες, 18 άτομα βοηθητικού προσωπικού καθώς και 2 διμοιρίες φρούρησης (80 ναύτες: μάγειροι, φρουροί, οδηγοί).

Στο δεύτερο μισό του Σεπτέμβρη συμπληρώθηκαν εν μέρει οι ελλείψεις του προσωπικού – στο νοσοκομείο έφτασαν καμιά δεκαπενταριά νέοι γιατροί από την 13η σειρά μετεκπαίδευσης αξιωματικών υπηρεσιών υγείας. Ένα μήνα μετά έφτασε η επόμενη ομάδα γιατρών (από την 14η σειρά μετεκπαίδευσης). Την ομάδα αυτή την αποτελούσαν κυρίως ειδικοί ορθοπεδικοί, αλλά δεν έλλειπαν επίσης και γυναικολόγοι, νευρολόγοι, παιδίατροι, φαρμακοποιοί, οδοντίατροι, παθολόγοι και ακτινολόγοι. Βαθμιαία, στο νοσοκομείο οδηγούνταν και νοσοκόμες – από το Πόζναν και Λοτζ, επί το πλείστον νεαρές απόφοιτες διετών σχολών του Πολωνικού Ερυθρού Σταυρού.

Μαχήτριες του ΔΣΕ με τα νεογέννητα παιδιά τους. Στο στρατιωτικό νοσοκομείο “250” γεννήθηκαν 82 ελληνόπουλα

Τη μυστικότητα όλου του εγχειρήματος αποδεικνύει το γεγονός ότι το ιατρικό προσωπικό – στρατιωτικό και πολιτικό, το οποίο έφτανε στο Τζίβνουβ, μόνο επί τόπου ελάμβανε γνώση για την τοποθεσία στην οποία βρισκόταν. Η διοίκηση του νοσοκομείου θεώρησε πως στους τραυματίες και άρρωστους ασθενείς πρέπει να εξασφαλιστεί ένα κατάλληλο περιβάλλον γιο την όσο το δυνατόν γρηγορότερη επιστροφή στην ισορροπία τους, τόσο σωματική όσο και ψυχική. Γι’ αυτό το σκοπό, προκειμένου να υπάρχει γενική αποκατάσταση της υγείας των ασθενών, άρχισε να εφαρμόζεται η πρωινή γυμναστική – ομαδική και ατομική.

Ασκήσεις αποκατάστασης τραυματιών μαχητών του ΔΣΕ, στο στρατιωτικό νοσοκομείο “250”

Στο νοσοκομείο νοσηλεύονταν επίσης ασθενείς με ψυχικά τραύματα, που είχαν αποκτήσει από τα διάφορα βιώματα του πολέμου, καθώς επίσης ασθενείς με βλάβες στα νεύρο, ακόμα και με την πλήρη καταστροφή των νεύρων.

Καθημερινή ζωή

Ως αποτέλεσμα του εμφυλίου πολέμου οι αντάρτες του ΔΣΕ είχαν στερηθεί την ελληνική ιθαγένεια. Ζούσαν στο νοσοκομείο σε πλήρη ανωνυμία, χωρίς έγγραφα και ταυτότητες.

Χρησιμοποιούσαν μονάχα αριθμούς ταυτοποίησης, κι όταν πήγαιναν για ιατρικές εξετάσεις ή συμβουλές ή θεραπεία εκτός νοσοκομείου του συγκροτήματος Τζίβνουβ – π.χ. σε αστικά νοσοκομεία, μεταξύ άλλων στο Στετίνο, τότε χρησιμοποιούσαν ψεύτικα πολωνικά ονοματεπώνυμα.

Μνημείο στον χώρο του στρατιωτικού νοσοκομείου “250”

Εντύπωση προκαλούν οι αναμνήσεις του στρατηγού δρ. ιατρικής, Βλάντισλαβ Μπαρτσικόφσκι, που κατέγραψε στο εξαιρετικό βιβλίο του «Το ελληνικό νησί Βολίν”, όπου γεμάτος θαυμασμό και αγάπη για τους Έλληνες ασθενείς του και την όμορφη χώρα τους, γράφει: «Στη διοίκηση και σε διάφορες εκδηλώσεις οι Έλληνες χρησιμοποιούσαν το “σύντροφε” ή “συναγωνιστή / Οι επίσημες ομιλίες ξεκινούσαν με τις λέξεις: “Σύντροφοι και συντρόφισσες! ή Συναγωνιστές και συναγωνίστριες!” Καθημερινά απευθύνονταν ο ένας στον άλλον με το όνομά του, όπως στην καθομιλούμενη ελληνική γλώσσα. Οι λέξεις “κύριος” ή κυρία δεν χρησιμοποιούνταν.

Γνωρίζαμε ότι η θέση των Ελλήνων μας δεν ήταν καλή. Βρέθηκαν στην Πολωνία ως πολιτικοί πρόσφυγες μετά την ήττα τους. Με την πολιτική κατάσταση που επικρατούσε στη χώρα τους, δεν είχαν ελπίδα επιστροφής. Στην πολωνική ιστορία είχαμε παρόμοιες καταστάσεις. Οι οικογένειές τους ήταν κατακερματισμένες, χωρισμένες, κάποια άτομα της οικογένειας μπορεί να ήταν στην Ελλάδα ή στα διάφορα άλλα σοσιαλιστικά κράτη. Μετά την θεραπεία και βελτίωση των ασθενών μας, τους περίμενε μακρύς δρόμος προσαρμογής στο νέο περιβάλλον, στις νέες συνθήκες ζωής και εργασίας. Τις ψυχολογικές καταστάσεις δεν ήταν εύκολο να τις καταλάβουμε δίχως την καλή γνώση της ελληνικής γλώσσας.

Μαχητές του ΔΣΕ, διαδηλώνουν υπέρ της Ειρήνης

(…) Κάποιοι λαχταρούσαν την επιστροφή στην πατρίδα και στην οικογένεια. Άλλοι δύσκολα προσαρμόζονταν στο δικό μας κλίμα. Η αύρα της νοσταλγίας ήταν συνέχεια γύρω μας. “Αχ, γιατρέ, σ’ εμάς όταν σηκωθείς το πρωί, ο ήλιος λάμπει φωτεινά και ο αέρας είναι διαυγής. Ο άνθρωπος ξυπνάει ξεκούραστος. Έχεις όρεξη για εργασία. Εδώ είναι συνήθως γκρίζα, ομιχλώδη. Δεν είμαστε κουρασμένοι από την εργασία της προηγούμενης μέρες και παρόλο που κοιμηθήκαμε νωρίς, το πρωί ξυπνάμε κουρασμένοι και δεν θέλουμε να ασχοληθούμε με τίποτα”.

Στο στρατιωτικό νοσοκομείο “250” Έλληνες και Πολωνοί γιορτάζουν από κοινού

Συνέχεια ανέφεραν την πατρίδα τους. Το αποκορύφωμα των ονείρων τους ήταν να βρεθούνε ξανά στα ψηλά βουνά ή στο οροπέδιά τους και να ψήσουν το αρνί στη σούβλα. Και να πιουν κρασί. “Αχ γιατρέ, να ήξερες πόσο νόστιμο είναι αυτό”. Η θλίψη όμως δεν κρατούσε πολύ. Τους άρεσε το βράδυ να τραγουδάνε και να χορεύουν ομαδικά. Συνήθως χόρευαν μόνο οι άνδρες, όπως τον καλαματιανό, λίγες φορές έπαιρναν μέρος και οι γυναίκες. Τοποθετούσαν τα χέρια τους στον ώμο του διπλανού τους κρατιόντουσαν με τα χέρια ή πιάνονταν από τη μέση. Κινιόντουααν με τα ίδια χορευτικά βήματα μία στη μία και μία στην άλλη πλευρά. Οι μελωδίες ήταν διαφορετικές από αυτές που είχαμε συνηθίσει. Διαφορετικές από τα μουσικά σύνολα. Κάποιες φορές μελαγχολικές και άλλες φορές χορευτικές. Όλα ήταν διαφορετικά από τα δικά μας».

Στην πλειοψηφία τους, οι Έλληνες ασθενείς ήταν νέοι άνθρωποι. Προσπαθούσαν να οργανώσουν την εξωνοσοκομειακή τους ζωή με ποικίλους τρόπους. Συμμετείχαν σε μετεκπαιδεύσεις, σε χορούς και σε μαζικές αθλητικές διοργανώσεις, και κυρίως μαθαίνανε την πολωνική γλώσσα.

Μαχητές του ΔΣΕ μαθαίνουν την πολωνική γλώσσα στο στρατιωτικό νοσοκομείο “250”

Για τις ανάγκες των Ελλήνων τέθηκε σε λειτουργία μια ραδιοφωνική εγκατάσταση – τον απαραίτητο ραδιοφωνικό εξοπλισμό είχε διαθέσει η Πολωνική Ραδιοφωνική Υπηρεσία. Το καθημερινό πρόγραμμα σ’ αυτό αποτελούσαν οι ειδήσεις, τις οποίες ετοίμαζε το πολιτικό τμήμα του νοσοκομείου, και οι οποίες παρουσίαζαν την πολιτική κατάσταση στην Ελλάδα, στην Πολωνία και στον κόσμο. Επίσης συντασσόταν κι ένα ενημερωτικό δελτίο και αργότερα άρχισε η έκδοση ενός εβδομαδιαίου περιοδικού «Δημοκρατία». Οργανώθηκε επίσης μια ελληνική θεατρική ομάδα και ένα μουσικοχορευτικό συγκρότημα, το οποίο εμφανιζόταν με χειροποίητες λαϊκές στολές.

Οι γυναίκες συμμετείχαν σε μαθήματα κοπτικής-ραπτικής ενώ οι άντρες, στα πλαίσια της θεραπείας μέσω δημιουργικών δραστηριοτήτων, εκτελούσαν εργασίες σε διάφορα εργαστήρια, όπως: σιδηρουργίας, επισκευής αυτοκινήτων, ξυλουργικό, υποδηματοποιίας και ωρολογοποιίας.

Μαχητές και μαχήτριες του ΔΣΕ στην πρωινή γυμναστική, στον περίβολο του στρατιωτικού νοσοκομείου “250”

Στις αρχές του 1950 οι ασθενείς του νοσοκομείου πηγαίνανε να παρακολουθήσουν θεατρικές παραστάσεις και όπερα στις πόλεις Πόζναν και Στετίνο. Με μεγάλη λαμπρότητα κι από καινού γιόρταζαν τις επίσημες κρατικές πολωνικές και ελληνικές γιορτές. Επίσης διοργάνωναν διαδηλώσεις, κυρίως πολιτικές, με την ευκαιρία των μεγάλων εορτασμών, όπως Γιορτή Αναγέννησης της Πολωνίας (στις 22 Ιουλίου), Γιορτή της Εργατικής Πρωτομαγιάς ή τον εορτασμό της ίδρυσης του Κομμουνιστικού Κόμματος Ελλάδας (στις 18 Νοεμβρίου). Σε έναν από αυτούς τους εορτασμούς στις 22/7/1950 οι Έλληνες παρέδωσαν στη Στρατιωτική Μονάδα του Τζίβνουβ το χειροκέντητο λάβαρο.

Έχοντας ως σκοπό την επιστροφή τους στην Ελλάδα και νέο ξεκίνημα του ένοπλου αγώνα, δημιουργούσαν μικρά στρατιωτικά υποτμήματα, όπως: μονάδα ιππικού καθώς και μια ομάδα πιλότων, η οποίο εκπαιδευόταν με τη βοήθεια ενός παλιού γερμανικού υδροπλάνου.

Έφιππο τμήμα αποθεραπευμένων μαχητών του ΔΣΕ στο Τζίβνουβ

Υπήρχαν επίσης περιπτώσεις θανάτων Ελλήνων ανταρτών λόγω των τραυμάτων που υπέστησαν. Επειδή υπήρχε μυστικότητα του όλου εγχειρήματος, απαγορευόταν η τέλεση ταφών σε γενικό νεκροταφείο των ατόμων χωρίς μόνιμο τόπο κατοικίας στην Πολωνία. Γι’ αυτό το λόγο δημιουργήθηκε ένα νεκροταφείο εντός του κλειστού συγκροτήματος των στρατώνων, στην άκρη του αεροδρομίου. Πιθανότατα έχουν ταφεί εκεί 25 Έλληνες. Στις μέρες μας, δεν έχει μείνει ίχνος από κείνο το νεκροταφείο, εκτός από συμβολικό μνημείο.

Μετά το πέρας του εμφυλίου πολέμου στην Ελλάδα και το κλείσιμο του νοσοκομείου (το Νοέμβριο του 1950) το προσωπικό του αποτέλεσε την ραχοκοκαλιά της Στρατιωτικής Ιατρικής Ακαδημίας της πόλης Λοτζ ενώ οι εγκαταστάσεις με την κτιριακή υποδομή πέρασαν στα χέρια του πολωνικού στρατού.

Μαχητές και μαχήτριες του ΔΣΕ σε κηδεία συντρόφου (ή συντρόφισσας) τους. Στο Τζίβνουβ άφησαν την τελευταία τους πνοή πιθανότατα 25 Έλληνες

Βλαντισλάβ Μπαρτσικόφσκι
Ο διοικητής του ελληνικού νοσοκομείου στο νησί Βολίν

Βλάντισλαβ Μπαρτσικόφσκι

Ο Στρατηγός καθ. Δρ Ιατρικής Βλάντισλαβ Μπαρτζικόφσκι γεννήθηκε στις 15 Αυγούστου του 1916 στην πόλη Μερέφα – στη σημερινή Ουκρανία. Μετά την αποφοίτησή του από το Λύκειο, σπούδασε στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου της Βαρσοβίας. Από τον Ιούλιο του 1940 έως το Μάρτιο του 1943 εργαζόταν στη Βαρσοβία ως βοηθός στο Ορθοπεδικό Τμήμα του Γενικού Νοσοκομείου του Πολωνικού Ερυθρού Σταυρού και, αργότερα, ως βοηθός στο Χειρουργικό Τμήμα του Νοσοκομείου «Καρόλου και Μαρίας» στην πόλη Λέσνο (Leszno). Κατά την εξέγερση της Βαρσοβίας χειρουργούσε τους εξεγερθέντες και αμάχους στο νοσοκομείο «Καρόλου και Μαρίας».

Μετά τη λήξη της εξέγερσης οργάνωσε το Κοινοτικό Νοσοκομείο 30 κλινών στην κωμόπολη Πύρι (Pyry) κοντά στη Βαρσοβία. Από τον Μάιο του 1946 έως τον Ιούνιο του 1952 εργάστηκε ως ανώτερος βοηθός και υφηγητής του καθηγητή W. Dega. Το 1948 πήρε το βαθμό του διδάκτορα των Ιατρικών Επιστημών. Τον Ιούνιο του 1969 οργάνωσε το Νοσοκομείο στο Τζίβνουβ. Στις αρχές του 1951 ο Βλάντισλαβ Μπαρτσικόβσκι απολύθηκε από την στρατιωτική του υπηρεσία. Επέστρεψε στην κλινική του καθ. W. Dega.

Βλάντισλαβ Μπαρτσικόφσκι (1916-2015)

Στο διάστημα 1951 έως 1952 έκανε την μεταδιδακτορική του διατριβή. Σε συνεννόηση με τον υπεύθυνο του Τμήματος Υπηρεσιών Υγείας του Πολωνικού Στρατού, αποδέχθηκε την πρόταση οργάνωσης νοσοκομείου του Πολωνικού Ερυθρού Σταυρού στην Κορέα. Για τον Β. Μπαρτσικόβσκι, έως το τέλος της ζωής του ακολούθησε μια πορεία αναγνώρισης και προσφοράς από ανώτερες και ανώτατες θέσεις στην κυβερνητική και υπηρεσιακή πολωνική ιεραρχία, αντάξια της επιστημονικής του αξιοσύνης.

Ο τάφος του Βλάντισλαβ Μπαρτσικόφσκι

Αρκετές φορές έχει διακριθεί και παρασημοφορηθεί, για την πολυετή επαγγελματική και κοινωνική του εργασία καθώς και  για την στρατιωτική του υπηρεσία, μεταξύ άλλων του απονεμήθηκε ο Αξιωματικός Σταυρός Τιμής του Παράσημου Αναγέννησης της Πολωνίας. Έφυγε από τη ζωή, σε ηλικία 99 χρονών, στις 25 του Μάρτη 2015.

Πηγή κειμένων: «Ναυτική Επιθεώρηση» (“PrzegId morski”), μηναία έκδοση / Ιούνης 2010 – Περιοδικό «Εθνική Αντίσταση» της ΠΕΑΕΑ-ΔΣΕ

Πηγή φωτογραφιών: Πολωνικές ιστοσελίδες http://plus.gs24.pl, https://pl.wikipedia.org/ κ.ά.