Η παράδοξη συμβολή του μαζικού διαγνωστικού ελέγχου στην αποκατάσταση των ατομικών και συλλογικών ελευθεριών εν μέσω πανδημίας

Εισαγωγικό σημείωμα: Η περίοδος της πανδημίας λόγω του sars cov 2, έθεσε τον δυτικό (κυρίως) κόσμο σε μια πρωτοφανή αναταραχή. Σε αυτό έπαιξε ρόλο μια σειρά διαφορετικών μεταξύ τους παραγόντων: 

1.Το νεοφιλελεύθερο οικονομικό και κοινωνικό μοντέλο των δυτικών χωρών 

2.Η ιδιότυπη αντίληψη που έχει ο δυτικός κόσμος για την υφή των ατομικών δικαιωμάτων και ελευθεριών

3.Η αποσάθρωση των κοινωνικών διεκδικήσεων και των οργανώσεων που σχετίζονταν με αυτές 

4.Ο έλεγχος της επιστήμης από την πολιτική του κέρδους 

Το πρώτο παράδοξο είναι ότι η πανδημία ξεκίνησε από ένα σύνολο χωρών με αρκετά διαφορετικά χαρακτηριστικά. Το δεύτερο παράδοξο είναι ότι ενώ το σύνολο των «influencers» του δυτικού κόσμου κατακεραύνωναν αρχικά τις πολιτικές περιορισμού των χωρών αυτών, έφτασαν σε σύντομο χρονικό διάστημα να τις υιοθετούν, χωρίς μάλιστα την αντίστοιχη επιστημονική τεκμηρίωση. Το τρίτο παράδοξο είναι η φαινομενικά παρανοϊκή στάση του προέδρου των ΗΠΑ.

Μετά από προσεκτική ανάγνωση κανένα από τα τρία δε συνιστά παράδοξο. Αρχικά οι δυτικές χώρες με την έπαρση του αποικιοκράτη που διατηρούν από τον προηγούμενο αιώνα θεωρούσαν ότι η πανδημία δε τους αφορά. Η συνέχεια έχει να κάνει με τη διατήρηση του κέρδους. Οι πιο σκληρά νεοφιλελεύθερες χώρες (όπως οι ΗΠΑ) προτιμούν να διατηρούν την οικονομική δραστηριότητα ακόμα και αν ο κόσμος χρειαστεί να πιει χλωρίνη. Οι χώρες της ευρωπαϊκής ένωσης (που παραδοσιακά λόγω σοβιετικής ένωσης προσπαθούσαν να διατηρούν ένα πιο φιλολαϊκό προφίλ) έκαναν μια διαφορετική επιλογή: θυσίασαν τμήματα της μικροαστικής οικονομίας προς όφελος μιας μακράς και χωρίς κριτήρια πολιτικής περιορισμών. Αυτό γιατί η ύπαρξη κριτηρίων θα σήμαινε περαιτέρω έξοδα για την ενίσχυση των δημοσίων συστημάτων υγείας. Όπως φάνηκε και από την ελληνική πραγματικότητα το κράτος της ΝΔ έχει λεφτά μόνο για προπαγάνδα και για αρπαχτές. Και όπως φάνηκε και πάλι τα περιοριστικά μέτρα δεν ισχύουν για όλους. 

Σε αυτό το πλαίσιο οι περιορισμοί στη μετακίνηση έγιναν ένα δόγμα, όπως στο πρόσφατο παρελθόν είχε γίνει η παραμονή στο ευρώ. Το δόγμα δε χρειάζεται ούτε αποδείξεις ούτε στοιχεία, το δέχεσαι χωρίς πολλά πολλά για να μη χαρακτηριστείς αιρετικός και σε ρίξουν οι ιεροεξεταστές των καναλιών και του fb στην πυρά. Παρ’ όλ’ αυτά τα πρόσφατα περιστατικά στις κατά ευφημισμό κλειστές δομές και οι αντιφάσεις των κυβερνητικών εκπροσώπων δείχνουν πως για την έξοδο από την κατάσταση αυτή δεν αρκούν οι επευφημίες των φίλιων κλακαδόρων και οι επιταγές οικονομικών επιτελείων. 

Στο πλαίσιο αυτό συμβάλει και η μετάφραση του άρθρου που ακολουθεί. Ενός άρθρου που προσπαθεί με επιστημονικά κριτήρια να δώσει λύσεις τόσο για την τήρηση των μέτρων ασφαλείας, όσο και των ατομικών και συλλογικών δικαιωμάτων.  

Μεταφρασμένο κείμενο: Έλεγχος ασθενειών, ατομικές ελευθερίες , και μαζικός έλεχος — προσαρμόζωντας  τους περιορισμούς κατά τη διάρκεια της πανδημίας του covid 19 των David M. Studdert, L.L.B., Sc.D., Mark A. Hall, J.D. στο the new England journal of Medicine (DOI: 10.1056/NEJMp2007637) 

Τα έκτακτα μέτρα λόγω της πανδημίας του Covid-19 έχουν σταματήσει την μετακίνηση και την εργασία, και έχουν άλλαξει δραματικά την καθημερινότητα για μεγάλο μέρος του παγκόσμιου πληθυσμού.  Στις ΗΠΑ, πολλές πολιτείες και περιοχές έχουν επιβάλλει ή παροτρύνει τους κατοίκους να παραμείνουν στο σπίτι όταν είναι σε θέση να το κάνουν,  και να διατηρούν 《 απόσταση》(social distancing) όταν δεν έχουν την παραπάνω δυνατότητα.  Εν τω μεταξύ, η ανεργία αυξάνεται, τα σχολεία είναι κλειστά, το ίδιο και  οι επιχειρήσεις.

Η αντίσταση στα δραστικά μέτρα ελέγχου της νόσου είναι ήδη εμφανής.  Τα αυξανόμενα ποσοστά μετάδοσης και  θνησιμότητας, σε συνδυασμό με την επιστημονική αβεβαιότητα σχετικά με τον Covid-19, θα πρέπει να διατηρήσουν την δυσαρέσκεια στην άκρη για λίγο χρονικό διάστημα.  Αλλά το status quo δεν μπορεί να είναι βιώσιμο για μήνες, καθώς στο τέλος   η δημόσια αναταραχή  και δυσαρέσκεια θα είναι τελικά πολύ μεγάλη.

Πότε και πώς θα αναιρεθούν οι περιορισμοί;  Πρέπει να παραμείνουν στη θέση τους έως ότου υπάρξει το σήμα «όλα καθαρά» ή έως ότου επιτευχθεί κάποιο ενδιάμεσο ορόσημο (π.χ., όταν ο ρυθμός μετάδοσης φτάσει στο ανώτερο όριο  ή  τα νοσοκομεία έχουν ανακτήσει την δυνατότητα αντιμετώπισης περιστατικών);  Θα αρθούν οι περιορισμοί εντελώς ή θα είναι απλώς πιο χαλαροί; Και για πόσο χρονικό διάστημα;  Τα σχετικά σαφή κριτήρια για τον τερματισμό της υγειονομικής καραντίνας και απομόνωσης, δεν μπορούν να εφαρμοστούν με την ίδια ακρίβεια  για τους  κοινωνικούς περιορισμούς (social distancing) που σχετίζονται με το Covid-19.  Η στοιχειώδης κατανόηση της νόσου και το άνευ προηγουμένου εύρος περιορισμών τροφοδοτούν την αβεβαιότητα σχετικά με τα επόμενα βήματα.  Μια αναμέτρηση μεταξύ των επιταγών της   διαφύλαξης της δημόσιας υγείας και των πολιτικών και κοινωνικών ελευθεριών, φαίνεται αναπόφευκτη.

Ο νόμος και η δημόσια πολιτική έχουν μακρά ιστορία σεβασμού στην παρεμβατική δράση των αρχών δημόσιας υγείας, ειδικά κατά τη διάρκεια θανατηφόρων μολυσματικών επιδημιών.  Υπάρχουν  ωστόσο όρια (1). Για να σέβονται τις πολιτικές ελευθερίες, τα δικαστήρια επέμειναν ότι οι περιοριδμοί και οι απαγορεύσεις πρέπει να είναι στο επίπεδο της αναγκαιότητας και  να υλοποιούνται όσο το δυνατόν πιο 《στενά》  (στην αρχή, τη διάρκεια και το εύρος τους), για να επιτευχθεί ο προστατευτικός στόχος, και δεν πρέπει να χρησιμοποιούνται για τη στόχευση ομάδων που βρίσκονται στο περιθώριο (2). Αν και αυτές οι γενικές αρχές είναι χρήσιμες ως θεμέλια και σημεία αναφοράς, η ιστορική εμπειρία σχετικά με την καραντίνα, παρέχει λίγη πρακτική καθοδήγηση λόγω των  πολλών χαρακτηριστικών του Covid-19 και της απόκρισης που προκαλούν στη δημόσια υγεία.

Πρώτον, οι στερήσεις των βασικών ελευθεριών ως απάντηση στις επιδημίες έχουν επικεντρωθεί κυρίως σε μολυσμένα ή εκτεθειμένα άτομα ή σε καθορισμένες ομάδες (σκεφτείτε τους «επιστρέφοντες επιβάτες κρουαζιέρας»).  Αντίθετα, οι τρέχουσες οδηγίες διαμονής στο σπίτι είναι λιγότερο ενοχλητικές από ορισμένες απόψεις (επιβάλλονται 《ελαφρά》 και επιτρέπονται 《απαραίτητες》 έξοδοι) και περισσότερο ενοχλητικές από άλλες απόψεις (οι περισσότεροι άνθρωποι που υπόκεινται σε αυτές δεν είναι ούτε μολυσμένοι ούτε εκτεθειμένοι).  Αυτός ο συνδυασμός ρυθμίσεων  και εύρους, καθιστά τις αρχές της εξατομικευμένης «δέουσας διαδικασίας» που αναπτύχθηκε για προηγούμενες  καταστάσεις καραντίνας λιγότερο εφαρμόσιμες.  Επειδή οι περιορισμοί που σχετίζονται με το Covid-19 βασίζονται  στον κίνδυνο νόσησης ολόκληρης της κοινότητας και ισχύουν για ολόκληρους πληθυσμούς, οι νομικές προστασίες που επικεντρώνονται στον βαθμό  κινδύνου που θέτει ένα άτομο τους  άλλους έχουν μικρή σημασία.  Επιπλέον, επειδή πολλοί περιορισμοί ισχύουν για δημόσια και κρατικά  ιδρύματα (π.χ. πάρκα και σχολεία) ή επιβάλλονται από ιδιωτικούς φορείς (π.χ. εργοδότες), έχουν τη δυνατότητα να αποφεύγουν τον τυπικό συνταγματικό έλεγχο.

Δεύτερον, η δυναμική μετάδοσης του SARS-CoV-2 καθιστά δύσκολη την αναγνώριση και στόχευση των ομάδων κινδύνου.  Ο ιός είναι ιδιαίτερα μολυσματικός, έχει ένα μεγάλο και δύσκολα υπολογίσιμο παράθυρο μετάδοσης, το οποίο πιθανότατα διαρκεί από 10 έως 14 ημέρες.  Η  «αόρατη» (stealth) μετάδοση μπορεί να συμβεί κατά τη διάρκεια της περιόδου της  ασυμπτωματικής επώασης ή όταν η ασθένεια είναι ανεπαίσθητη ή μη χαρακτηριστική διαγνωστικά.  Αυτοί οι παράγοντες δημιουργούν προβλήματα ελέγχου που διαφέρουν από εκείνα που σχετίζονται με τις έως τώρα συνήθεις λοιμώδεις ασθένειες, όπως η ευλογιά και η φυματίωση, που διαμόρφωσαν μεγάλο μέρος των υπαρχουσών νομοθετικών διατάξεων και των  προηγούμενων πολιτικών  πρακτικών, που ισχύουν  για τις  περιοριστικές ενέργειες ως προς τη δημόσια υγεία.

Τρίτον, οι περιορισμοί διαμονής στο σπίτι είναι απίθανο να είναι ένα στιγμιαίο μέτρο.  Ο επιπολασμός της ασθένειας θα αυξηθεί και θα μειωθεί.  Υπάρχει αναμφισβήτητα συναίνεση στο ότι θα χρειαστεί μια διαβαθμισμένη προσέγγιση για περιοριστικά μέτρα (3), η οποία επιτρέπει την επιστροφή σε κάποια κοινωνική και οικονομική δραστηριότητα, αποφεύγοντας παράλληλα την υπερβολική πίεση στις δομές υγείας και επιτρέποντας σταδιακά τη δημιουργία ανοσίας στον πληθυσμό.  Μια τέτοια προσέγγιση απέχει πολύ από το πιο δυαδικό παράδειγμα  της συνηθισμένης πρακτικής της  καραντίνας την οποία ακολουθεί ένα ξεκάθαρο σήμα εξόδου.

Ποιοι νόμοι θα διέπουν λοιπόν μια διαβαθμισμένη προσέγγιση;  Πιο σχετικό από τα προηγούμενα ιστορικά παραδείγματα που βασίζονται στην καραντίνα, είναι οι νομικές προκλήσεις για την απαγορεύση της κυκλοφορίας κατά τη διάρκεια φυσικών καταστροφών ή αστικών αναταραχών (4). Τα δικαστήρια έχουν επικυρώσει αυτές τις εντολές, όταν υποστηρίζονται από δεδομένα που αποδεικνύουν ότι η απαγόρευση απαγόρευσης είναι απαραίτητη για την αποκατάσταση της ειρήνης και της ασφάλειας. Ορισμένα δικαστήρια έχουν επανεξετάσει το  χρονικό διάστημα, το γεωγραφικό εύρος και τη διάρκεια των απαγορεύσεων κυκλοφορίας,  καθώς εξετάζουν το  κατά πόσον συμβαδίζουν  με το  επίπεδο της  απειλής (4). Αλλά πάνω απ ‘όλα, ο νόμος περί απαγόρευσης κυκλοφορίας αφορά το ουσιαστικό περιθώριο που η δικαστική εξουσία αφήνει στην κυβέρνηση σε εξαιρετικές περιστάσεις.  Όπως το έθεσε ένα εφετείο, αν οι εν λόγω αυστηροί περιορισμοί «ήταν απολύτως απαραίτητοι για να αποφευχθεί μια σοβαρή αστική αναταραχή είναι σαφώς ένα σημαντικό ζήτημα για πολιτική συζήτηση, αλλά όχι, νομίζουμε, ένα ζήτημα δικαιωδοσίας προς επίλυση» (5).

Βλέποντας τους περιορισμούς που σχετίζονται με το Covid-19 ως περισσότερο ζήτημα δημόσιας πολιτικής παρά νομικής υπόστασης, πώς μπορεί ένα διαβαθμισμένο μοντέλο να σχεδιάσει μια πορεία που εξισορροπεί ανάμεσα στον έλεγχο των κρουσμάτων και στις πολιτικές ελευθερίες;  Πιστεύουμε ότι οι αποφάσεις για συνέχιση, τροποποίηση ή άρση των αυστηρών περιορισμών (ιδίως οι απαγορεύσεις κυκλοφορίας και συνάρθροισης) πρέπει να προσαρμόζονται χρησιμοποιώντας αξιόπιστες πληροφορίες και δεδομένα σε ατομικό επίπεδο.  Η βασική πηγή αυτών των πληροφοριών θα ήταν ένα πρόγραμμα εξετάσεων και παρακολούθησης σε όλο τον πληθυσμό.  Προσδιορίζοντας τους ανθρώπους που είναι πιο πιθανό να μεταδώσουν την ασθένεια στο εγγύς μέλλον, η εξατομικευμένη αξιολόγηση κινδύνου θα ανταποκρίνεται στο ξεχωριστό επικίνδυνο ή μη  προφίλ κινδύνου για την εμφάνιση Covid-19.  Ταυτόχρονα, θα αποφευχθούν αιχμηρές αντισταθμίσεις μεταξύ αδιάκριτων ή αδικαιολόγητα ευρέων περιορισμών και των κινδύνων που σχετίζονται με την απότομη χαλάρωση τους.

Για να είμαστε ξεκάθαροι, ο υποχρεωτικός διαγνωστικός έλεγχος από μόνος του είναι μια μορφή εισβολής.  Ωστόσο, λαμβάνοντας υπόψη το μέγεθος και την έκταση αυτής της πανδημίας, ο αποτελεσματικός διαγνωστικός έλεγχος  μπορεί να μειώσει ή να αποτρέψει την ανάγκη για πολύ μεγαλύτερης έκτασης εισβολές.  Επιπλέον, μπορεί να  διατηρειθεί ένας βαθμός 《εθελοντισμού》 αποφεύγοντας τις αναγκαστικές δοκιμές και αντ ‘αυτού επαναπροσδιορίζοντας  τα 《κοινωνικά προνόμια》μέσα από τη συνεργασία.

Σκεφτείτε, για παράδειγμα, μια πολιτική στην οποία τα άτομα που επιθυμούν να επιστρέψουν στην εργασία, το σχολείο ή τις κοινωνικές δραστηριότητες καλούνται να υποβληθούν σε διαγνωστικό έλεγχο για κάποια λοίμωξη και την αντίστοιχη ύπαρξη αντισωμάτων.  Οι θετικές εξετάσεις για τη λοίμωξη θα προκαλούσαν αυτο-απομόνωση.  Οι αρνητικοί έλεγχοι θα πιστοποιούν την ελεύθερη κυκλοφορία για μια καθορισμένη περίοδο (ας πούμε, 2 ή 3 εβδομάδες), μετά την οποία πρόσθετες αρνητικοί έλεγχοι θα ανανεώνουν την πιστοποίηση.  Εάν η ύπαρξη αντισωμάτων σημαίνει ότι υπάρχει  μακροπρόθεσμη προστασία τόσο από την επαναμόλυνση όσο και από τη μετάδοση (κάτι που είναι εύλογο αλλά δεν έχει ακόμη αποδειχτεί), τότε ένας θετικός ορολογικός έλεγχος  θα οδηγούσε σε μακροπρόθεσμη πιστοποίηση.

Ο συνδυασμός των αποτελεσμάτων των ελέγχων σε επίπεδο κοινότητας και πολιτείας θα δημιουργήσει ένα αξιόπιστο σύστημα παρακολούθησης των ασθενειών.  Η αυστηρότητα ενός συστήματος περιορισμών που βασίζεται σε δοκιμαστικός  ελέγχους,  θα μπορούσε στη συνέχεια να προσαρμόζεται προς τα  πάνω ή κάτω, ανάλογα με τον επιπολασμό του sars cov 2 στην κοινότητα. Η Κίνα ακολουθεί μια τέτοια εκδοχή, βαθμολογώντας τον κίνδυνο της κοινότητας σε μια κλίμακα τεσσάρων επιπέδων, με χρωματική κωδικοποίηση.

Ο περιορισμός των περιοριστικών μέτρων με την παραπάνω μεθοδολογία, θα απαιτούσε ένα πρόγραμμα διαγνωστικών ελέγχων σε μια άνευ προηγουμένου  κλίμακα για την ιστορία των ΗΠΑ.  Οι ομοσπονδιακές, πολιτειακές και τοπικές κυβερνήσεις θα διαδραματίσουν ρόλο στη χρηματοδότηση και την εποπτεία, αλλά θα πρέπει να βασίζονται σε μεγάλο βαθμό σε νοσοκομεία, κλινικές, γηροκομεία, φαρμακεία λιανικής, κινητές υπηρεσίες υγείας και ιδιωτικά εργαστήρια για την εφαρμογή τους.  Οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών (π.χ. εργοδότες, σχολεία και έμποροι λιανικής) θα έχουν επίσης οικονομικάκαι ηθικά κίνητρα για την ενίσχυση της συμμόρφωσης με τις κυβερνητικές οδηγίες.

Θα ήταν νόμιμη η εξατομικευμένη αξιολόγηση κινδύνου αυτού του είδους;  Υπό την προϋπόθεση ότι η προσέγγιση βασίζεται σε επαληθεύσιμο κίνδυνο μετάδοσης, ότι χρησιμοποίησε αξιόπιστες μεθόδους και εφαρμόστηκε ομοιόμορφα, δεν παρουσιάζονται εμφανή εμπόδια με βάση το υπάρχον νομοθετικό πλαίσιο για την επιβολή καραντίνας και απαγόρευσης κυκλοφορίας.  Η ευκολία της μετάδοσης σε συνδυασμό με το (υποτιθέμενο) χαμηλό ποσοστό επίκτητης ανοσίας σημαίνει ότι οι περισσότεροι άνθρωποι διατρέχουν σημαντικό κίνδυνο να προσβληθούν ή να μεταδώσουν τον ιό, οπότε ο μαζικός διαγνωστικός έλεγχος αποκτά ένα νόμιμο σκοπό για τη διατήρηση της δημόσιας υγείας.  Το πιο σημαντικό, είναι ότι η χρήση  του διαγνωστικού ελέγχου για τη χαλάρωση των περιορισμών, τον καθιστά ένα αναπόσπαστο στοιχείο μιας στρατηγικής για την αποκατάσταση των πολιτικών ελευθεριών.

Οι περιορισμοί σε αυτήν την προσέγγιση είναι σαφείς.  Θα απαιτηθεί τεράστιος αριθμός διαγνωστικών ελέγχων και μέσων εξοπλισμού ατομικής προστασίας, κανένα από τα οποία δεν υπάρχει επί του παρόντος, αν και οι προμήθειες θα αυξηθούν.  Η φορεία και η μετάδοση του  ιού εντός των περιόδων πιστοποίησης θα ήταν ακόμη δυνατή, τα άτομα θα μπορούσαν επίσης να έχουν  αρνητικό έλεγχο στο αρχικό στάδιο της λοίμωξης.  Μια πολιτική επέκτασης των 《προνομίων》 σε άτομα με επίκτητη ανοσία πρέπει να προφυλάσσει από τα 《κίνητρα》 του να μολυνθούν σκόπιμα.  Επιπλέον, οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών που είναι επιφορτισμένες με την επιβολή των μέτρων θα μπορούσαν να παίξουν ρόλο στην αποφυγή  ανταγωνισμών ή  διακρίσεων.  Η εποπτεία μιας τέτοιας πολιτικής θα ήταν ο ρόλος της κυβέρνησης και του νομικού συστήματος.  Η προληπτική δημιουργία κοινωνικών κανόνων χρησιμοποιώντας θετικά και αρνητικά παραδείγματα  βοηθούσε επίσης.

Αυτές και άλλες ατέλειες στις προσεγγίσεις με επίκεντρο το διαγνωστικό έλεγχο για την σταδιακή  επαναφορά των ατομικών και συλλογικών ελευθεριών, αντικατοπτρίζουν τον αναπόφευκτο συμβιβασμό που πρέπει να γίνει μεταξύ του ελέγχου των ασθενειών και της προστασίας των πολιτικών δικαιωμάτων.  Σε καθημερινές στιγμές, ένα ολοκληρωμένο πρόγραμμα διαγνωστικών ελέγχων και πιστοποίησης θα ήταν σχεδόν αδύνατο.  Σήμερα, φαίνεται σαν ένα δίκαιο τίμημα για την απόκτηση ασφάλειας με ταυτόχρονη  διατήρηση μιας όσο το δυνατόν περισσότερο 《φυσιολογικής》 καθημερινότητας.

Βιβλιογραφικές Αναφορές

1.Institute of Medicine Forum on Microbial Threats. Ethical and legal considerations in mitigating pandemic disease: workshop summary. Washington, DC: National Academies Press, 2007 (https://www.nap.edu/catalog/11917/ethical-and-legal-considerations-in-mitigating-pandemic disease-workshop-summary. opens in new tab).

2.Parmet WE, Sinha MS. Covid-19 — the law and limits of quarantine. N Engl J Med 2020;382(15):e28-e28.

3.Gottlieb S, Rivers C, McClellan MB, Silvis L, Watson C. National coronavirus response: a road map to reopening. Washington, DC: American Enterprise Institute. March 28, 2020 (https://www.aei.org/wp-content/uploads/2020/03/National-Coronavirus-Response-a-Road-Map-to-Recovering-2.pdf. opens in new tab).

4.Ghent JF. Validity and construction of curfew statute, ordinance, or proclamation. Am Law Reports 3d. 59:321 (1974, with updates).

5.United States v. Chalk, 441 F.2d 1277 (4th Cir. 1971)

Σημείωμα αντί επιλόγου: Όπως προκύπτει και από το κείμενο, η συγκεκριμένη πανδημία είναι αρκετή διαφορετική από αυτές που υπάρχουν στη βιβλιογραφία. Στις περισσότερες βέβαια ιστορικά καταγεγραμμένες πανδημίες, τα περιοριστικά μέτρα, λαμβανόταν χωρίς επιστημονική τεκμηρίωση, αλλά με βάση δεισιδαιμονίες (οι οποίες πλέον φαντάζουν και αστείες). Η δεισιδαιμονία του σήμερα είναι το κέρδος. Αξίζει άραγε να θυσιαστούν δικαιώματα που κατακτήθηκαν με πολύ αίμα και κόπο, για ένα πρόσκαιρο αίσθημα ασφάλειας; 

Το παραπάνω κείμενο δείχνει πως υπάρχει και άλλος δρόμος. Ο δρόμος της λογικής και της συλλογικής ευθύνης σε αντίθεση με τις κραυγές, τα troll και την ατομική ενοχικότητα. Σε αυτό ο μαζικός διαγνωστικός έλεγχος μπορεί να συμβάλει τα μέγιστα. Αφενός γιατί εμπεριέχει μια μόνο στιγμή εισβολής στην ιδιωτικότητα και  αφετέρου γιατί δημιουργεί ένα πλαίσιο στο οποίο οι αποφάσεις λαμβάνονται με βάση αντικειμενικά και απτά κριτήρια, οριζόντια και για όλο τον πληθυσμό. 

Ίσως και για αυτό το λόγο ο μαζικός διαγνωστικός έλεγχος έχει λοιδορηθεί σε τέτοιο βαθμό. Γιατί μπορεί να πάρει όπως αναφέρει και το άρθρο, τον έλεγχο και τα προνόμια των αποφάσεων από το 《ιερό άβατο》των οικονομικών και επικοινωνιακών επιτελείων και να τον δώσει στην επιστημονική κοινότητα, η οποία έδειξε σε όλη αυτή την περίοδο ότι λειτουργεί με βάση τα συμφέροντα των πολλών.  Βέβαια το σκοτάδι των 《ιερών αβάτων》 δημιουργεί τις κατάλληλες συνθήκες για τη δημιουργία φόβου. Και ο φόβος δημιουργεί τις κατάλληλες συνθήκες για τη δημιουργία ηρώων και σωτήρων. Μόνο που η κοινωνία δεν έχει αυτή τη στιγμή ανάγκη για ήρωες και τοτέμ. Έχει ανάγκη να διατηρήσει το επίπεδο υγειάς του πληθυσμού, χωρίς όμως να δημιουργεί τετελεσμένα για την παραβίαση των ελευθεριών και των δικαιωμάτων της.

Δυστυχώς μια αντίστοιχη συζήτηση δεν έχει ανοίξει στον ελληνικό χώρο. Τα επικοινωνιακά επιτελεία έχουν καταφέρει να δημιουργήσουν μια αναπαράσταση του Μεσαίωνα, στην οποία οποίος έχει το θράσος να πει ότι η γη γυρίζει πρέπει να οδηγηθεί στην πυρά. Και το ότι ο μαζικός διαγνωστικός έλεγχος είναι η μόνη λύση που ισορροπεί την ανάγκη για ασφάλεια με την διατήρηση των ελευθερίων, είναι κάτι τόσο αυτονόητο με το ότι η γη γυρίζει.  Και όσο και αν χλευάζουν οι κήνσορες της κυβέρνησης την αγωνία για τις ατομικές ελευθέριες, δε θα καταφέρουν να γίνουν κάτι περισσότερο από τον πρόεδρο των ΗΠΑ που φαινομενικά αντιπαλεύουν, αλλά στην πράξη στέκονται μαζί του στο στρατόπεδο της υπεράσπισης του κέρδους. Και όσο και αν προσπαθούν, αυτή η συζήτηση έχει ανοίξει και θα συνεχίσει να γίνεται όσο υπάρχουν τα τμήματα της επιστημονικής κοινότητας που χρησιμοποιούν τις γνώσεις τους προς το συμφέρον των πολλών. Γιατί πλέον είναι η ευκαιρία της κοινωνίας, αυτή να είναι η πρώτη πανδημία που δε θα κερδίσει ο σκοταδισμός, η μισαλλοδοξία και οι ελίτ. Γιατί όσες και αν χτίζουν φυλακές, όσο και αν ο κλοιός στενεύει, ο νους μας θα ναι αληταριό που πάντα θα δραπετεύει. 

Πάνος Χριστοδούλου,
ειδικευόμενος ιατρικής βιοπαθολογίας / εργαστηριακής ιατρικής, MSc διοίκησης μονάδων υγείας, υποψήφιος διδάκτορας Ιατρικής πανεπιστημίου Πατρών, PGcert διαχείρισης κρίσεων δημόσιας υγείας και ανθρωπιστικής απάντησης