Αστικός κοσμοπολιτισμός και σοσιαλιστικός διεθνισμός

Εν όψει του επίσημου εορτασμού των 200 χρόνων από την επανάσταση του 1821 αλλά και με αφορμή την εμφατική πολιτική επικύρωση του Brexit στις πρόσφατες εκλογές στο Ηνωμένο Βασίλειο, έχει ανακινηθεί ξανά η συζήτηση για τη σχέση της αριστεράς με το έθνος και την πατρίδα. Και επειδή η ορολογία διατηρεί πάντα τη σημασία της, και στο ζήτημα αυτό η διάκριση του επαναστατικού διαλεκτικού υλισμού, δηλαδή του μαρξισμού, από τις ποικίλες εκδοχές της μεταφυσικής, αστικές ή αναρχίζουσες, δε θα μπορούσε να αποτυπωθεί πιο ξεκάθαρα παρά με τη χρήση των λέξεων.

Από τη μια λοιπόν έχουμε τις διάφορες θεωρίες της “παγκοσμιοποίησης” και της “ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης”, που με όχημα την υποτιθέμενη παρακμή ή εξαφάνιση του έθνους-κράτους ευαγγελίζονται τη φαντασιακή και δήθεν δημοκρατική εξάλειψη των εθνικών διακρίσεων και την αντικατάσταση των εθνικά καθοριζόμενων επιμέρους λαών, των πολιτισμών και των ταυτοτήτων τους ως υποκειμένων της ιστορικής εξέλιξης από ανύπαρκτα και νεφελώδη κατασκευάσματα, όπως τους “Ευρωπαίους πολίτες” του Χάμπερμας ή το “πλήθος” των Χαρντ και Νέγκρι. Οι θεωρίες αυτές, στο όνομα της καταπολέμησης του ρατσισμού και του εθνικισμού, φτιάχνουν έναν ψευδεπίγραφο, ανιστόρητο και εξωπραγματικό διεθνισμό χωρίς έθνη που, ηθελημένα ή μη, διαστρεβλώνει το νόημα του όρου, απαξιώνοντας και καταδικάζοντας ως παρωχημένες και επικίνδυνες τις εθνικές και περιφερειακές αντιστάσεις στο νεοφιλελευθερισμό, την πλέον επιθετική και αυταρχική μέχρι σήμερα παγκόσμια καπιταλιστική αναδιάρθρωση. Πρόκειται για την ίδια μεταφυσική λογική με βάση την οποία η αστική ιδεολογία παρουσιάζει τον καπιταλισμό, τον άκρατο ατομικισμό και ανταγωνισμό και την εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο ως απαύγασμα της κοινωνικής προόδου και της δημοκρατίας, ταυτίζοντας αντίστοιχα τον κομμουνισμό με την κατάπνιξη των ατομικών δικαιωμάτων και ελευθεριών.

Από την άλλη έχουμε τον μόνο αληθινά προοδευτικό διεθνισμό, τον σοσιαλιστικό διεθνισμό των κλασσικών του μαρξισμού και των συνεχιστών τους. Είναι ο διεθνισμός που αντί να προπαγανδίζει την εξάλειψη των εθνικών κρατών και ταυτοτήτων, αναγνωρίζει σ’ αυτά, με τα λόγια των Μαρξ-Ένγκελς, μία από τις σημαντικότερες προσφορές της αστικής τάξης στην κοινωνική εξέλιξη, που αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση της μετάβασης στον κομμουνισμό και της εξάλειψης των ανταγωνισμών και της εκμετάλλευσης μεταξύ εθνών. Τέλος, είναι αυτός ο διεθνισμός που επέτρεψε στον Λένιν να υποστηρίξει τον αγώνα των εθνών που συναποτελούσαν την τσαρική αυτοκρατορία για αυτοδιάθεση και να τον μετατρέψει σε όπλο κατά του αντιδραστικού αστικού εθνικισμού και της ιμπεριαλιστικής εξάρτησης, υπενθυμίζοντας ότι ένας λαός που καταπιέζει άλλους λαούς δεν μπορεί να είναι ελεύθερος.

Ραφαήλ Παπαδόπουλος