Η ιστορία πίσω από την προτομή του Άρη Βελουχιώτη στην Άρτα
Η ιδέα για την ανέγερση της προτομής του Άρη πηγαίνει τουλάχιστον 15 χρόνια πίσω…Η επιλογή της Πλατείας Σκουφά ήταν μονόδρομος, αφού είναι η καρδιά μιας «κόκκινης» γειτονιάς με μακρά παράδοση πολιτικών συγκεντρώσεων του Κόμματος, αλλά και των Φεστιβάλ της ΚΝΕ και του «Οδηγητή».
Στη μεγάλη πολιτική εκδήλωση, το απόγευμα του Σαββάτου, στο κέντρο της Άρτας, πραγματοποιήθηκαν τα αποκαλυπτήρια της προτομής του Άρη Βελουχιώτη, ιστορικού ηγέτη του ΕΛΑΣ, εμβληματικής μορφής της Εθνικής Αντίστασης και γέννημα θρέμμα του ΚΚΕ.
«Η σημερινή μας εκδήλωση δεν είναι φυσικά η πρώτη με την οποία το Κόμμα τιμά τον Άρη και εδώ, στην Άρτα, στην Ήπειρο, σε έναν τόπο που σε κάθε γωνιά του υπάρχει το ιστορικό του αποτύπωμα, μνημονεύεται η δράση του. Όμως τώρα, με το στήσιμο της προτομής εδώ, στο κέντρο της Άρτας, ένα ιστορικό χρέος ξεπληρώνεται.
Χρέος στον κομμουνιστή, στον λαϊκό ηγέτη, στον πρωτοκαπετάνιο του ΕΛΑΣ που με πάθος και τόλμη έδωσε όλες του τις δυνάμεις στον αγώνα για την απελευθέρωση της πατρίδας από τον χιτλερο-φασιστικό ζυγό.
Γι’ αυτό και είναι χιλιάδες οι Αρτινοί που στο άκουσμα της είδησης για τα σημερινά αποκαλυπτήρια απάντησαν αυθόρμητα και πηγαία: “Έπρεπε να γίνει”! Κι έχουν απόλυτο δίκιο».
Με τα παραπάνω λόγια ο ΓΓ της ΚΕ του ΚΚΕ Δημήτρης Κουτσούμπας συνόψισε τη βαθιά λαϊκή αποδοχή της προτομής του Άρη.
Η ιστορία πίσω από την προτομή
Η προτομή στην Αρτα
Η ιδέα για την ανέγερση της προτομής του Άρη πηγαίνει τουλάχιστον 15 χρόνια πίσω, όμως πήρε σάρκα και οστά τα τελευταία χρόνια μετά από αλλεπάλληλες επαφές με τον Δήμο Άρτας, όπως υπογράμμισε ο Στράτος Καλλώνης. Η επιλογή της Πλατείας Σκουφά ήταν μονόδρομος, αφού είναι η καρδιά μιας «κόκκινης» γειτονιάς με μακρά παράδοση πολιτικών συγκεντρώσεων του Κόμματος, αλλά και των Φεστιβάλ της ΚΝΕ και του «Οδηγητή».
Από την Καλοσκοπή Φωκίδας στην Πλατεία Σκουφά
Προτομές του πρωτοκαπετάνιου του ΕΛΑΣ υπάρχουν δεκάδες σε όλη την Ελλάδα. Πολλοί είναι οι καλλιτέχνες που έχουν αποπειραθεί να τον αποτυπώσουν. Ο Παναγιώτης Μαυραντώνης, διδάκτορας Επιστήμης και Τεχνολογίας Υλικών του ΕΜΠ και μέλος της Επιτροπής Μνημείων και Μουσείων της Κεντρικής Επιτροπής του ΚΚΕ, περιγράφει την πορεία της δημιουργίας της προτομής του Άρη Βελουχιώτη που τοποθετήθηκε στην Πλατεία Σκουφά στην Άρτα.
Η επιλογή της συγκεκριμένης μορφής δεν ήταν τυχαία. Προηγήθηκε έρευνα, στην οποία συνέβαλε μια ομάδα φίλων και υποστηρικτών, άνθρωποι που γνώριζαν σχεδόν όλες τις υφιστάμενες προτομές του Άρη στην Ελλάδα. Όλοι κατέληξαν σε μία: αυτή που βρίσκεται στην Καλοσκοπή Φωκίδας. Ήταν η ομορφότερη, με εξαιρετική απόδοση του προσώπου, και φτιαγμένη πριν σχεδόν είκοσι χρόνια από τον Γιάννη Ράπτη αγωνιστή του ΕΛΑΣ, γνωστό ως Κοντοβράκη. Αν και βρίσκεται στην κεντρική πλατεία, είναι εντός ιδιωτικού χώρου, επειδή η τοπική διοίκηση τότε δεν είχε επιτρέψει την τοποθέτηση της προτομής σε δημόσιο σημείο. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε: εκεί στην Καλοσκοπή, ο Άρης είχε ορκίσει μια από τις πρώτες πέντε ομάδες του ΕΛΑΣ που ξεκίνησαν τον αγώνα ενάντια στους Γερμανούς.
Η επιτροπή εντόπισε τον γλύπτη, τον Γιώργο Μέγκουλα, ο οποίος ζει στην Κέρκυρα. Μόλις εξασφαλίστηκε η άδεια για ανατύπωση, ξεκίνησε ένας πραγματικός μαραθώνιος. Αρχικά αποφασίστηκε η χρήση σύγχρονης τεχνολογίας. Με τη βοήθεια του Ιδρύματος Διασπορά και του Βασίλη Καλογεράτου, οργανώθηκε αποστολή στην Καλοσκοπή μέσα στον χειμώνα. Σε ένα χωριό χωρίς ρεύμα, με γεννήτρια και υπό αντίξοες συνθήκες, κατάφεραν να αποτυπώσουν τρισδιάστατα την προτομή.
Όμως, το εκτυπωτικό μηχάνημα που θα έφτιαχνε το πρωτότυπο για τη χύτευση παρουσίασε βλάβη. Έτσι, πάρθηκε η απόφαση να προχωρήσουν με τον παραδοσιακό τρόπο: με καλούπια από λάστιχο και γύψο. Ένα τετραμελές συνεργείο, υπό την επίβλεψη του Μαυραντώνη, κατάφερε σε λίγες μέρες να ολοκληρώσει την αποτύπωση με την ουσιαστική βοήθεια των λιγοστών κατοίκων της Καλοσκοπής.
Από την Καλοσκοπή
Από εκεί και πέρα, ξεκίνησε η διαδικασία χύτευσης – μια ιδιαίτερα απαιτητική φάση, καθώς η χύτευση ενός τέτοιου έργου δεν είναι απλή υπόθεση.
Το καλούπι μεταφέρθηκε στο χυτήριο, όπου με ιδιαίτερη προσοχή και αυστηρές φυσικοχημικές μετρήσεις επιλέχθηκε το κατάλληλο κράμα χαλκού-ψευδαργύρου. Η αντοχή στο χρόνο και τις καιρικές συνθήκες είναι κρίσιμο ζήτημα, και η ποιότητα του κράματος καθορίζει τη μακροχρόνια ανθεκτικότητα της προτομής. Οι οδηγίες που δόθηκαν και η φροντίδα κατά τη χύτευση εξασφάλισαν ένα εξαιρετικό αποτέλεσμα.
Η προτομή παραλήφθηκε πρόσφατα και, σύμφωνα με τον Μαυραντώνη, αποτυπώνει με μοναδικό τρόπο το μεγαλείο του Άρη Βελουχιώτη. Ανάμεσα στις πολλές που υπάρχουν στη χώρα, αυτή ξεχωρίζει για την εκφραστικότητα και τη δύναμη της μορφής. Ο δημιουργός της είχε αφιερώσει ώρες δουλειάς και ψυχής, κάτι που φαίνεται στο τελικό αποτέλεσμα. Για την επιτροπή, τέτοια έργα έχουν καθήκον να αντέχουν στον χρόνο, όχι μόνο αισθητικά αλλά και υλικά, ώστε να τα παραδώσουν ακέραια στις μελλοντικές γενιές τόνισε ο Π. Μαυραντώνης και συμπληρώνει: «για να παραδοθεί εγκαίρως, ξενυχτήσαμε και πεινάσαμε».
Καλλιτεχνικός σχεδιασμός και συμβολισμοί
Η προτομή στην Καλοσκοπή
Ο γλύπτης Αντώνης Μυρωδιάς επιμελήθηκε τη βάση πάνω στην οποία τοποθετήθηκε η προτομή. Για τον σχεδιασμό της αναφέρει: «Σχετικά με το σχεδιασμό της στήλης. Είναι μνημειακή στο μέγεθος όσο και τη σχέση με την προτομή. Το κάτω μέρος είναι άγρια λαξευμένο: είναι αναφορά στα χρόνια της μεταξικής δικτατορίας, της Εθνική Αντίστασης, τις διώξεις των κομμουνιστών, του επερχόμενου εμφυλίου πολέμου.
Στοιχεία που διαμορφώνουν τις συνειδήσεις, που ατσαλώνουν τους χαρακτήρες, που σφυρηλατούν και δημιουργούν τις ηρωικές προσωπικότητες και συμπεριφορές. Με αυτόν τον τρόπο, σε αντίθεση με την αστική ηρωοποίηση ως αποτέλεσμα εκλεκτισμού, μοναδικότητας ή και θεϊκής χάρης, ο κομμουνιστής ήρωας παραπέμπει στον μεγάλο Βάρναλη… “δεν είμαι εγώ σπορά της τύχης… Εγώ είμαι τέκνο της ανάγκης κι ώριμο τέκνο της οργής”».
Η παρακαταθήκη του Άρη παραμένει ζωντανή
«Το παράδειγμα του Άρη είναι σήμερα επίκαιρο όσο ποτέ, γιατί μας καλεί να μην υποτασσόμαστε στον αρνητικό συσχετισμό δυνάμεων. Διδάσκει ότι πραγματική διέξοδος από τον πόλεμο των καπιταλιστών μπορεί να δοθεί μονάχα αν αυτόν τον τελειώσουν οι λαοί με την πάλη τους, με όλα τα μέσα, με τους ίδιους να κάνουν κουμάντο στον τόπο τους. Φωτίζει τη δύναμη, αλλά και την ευθύνη του Κόμματος να ηγηθεί και να εμπνεύσει στην πάλη για την ανατροπή».
Η ιστορική μνήμη δεν είναι αφηρημένο καθήκον. Είναι πεδίο σύγκρουσης. Είναι πολιτική πράξη. Η προτομή του Άρη δεν είναι απλώς μια τιμή. Είναι μαρτυρία και όπλο μαζί. Είναι το φως της Ιστορίας απέναντι στο σκοτάδι της λήθης, ώστε να παραδοθεί ως σύμβολο αλήθειας, αντίστασης και ταξικής αξιοπρέπειας στις επερχόμενες γενιές».
