Το Διάστημα ως το νέο ιμπεριαλιστικό πεδίο μάχης

Ο Λένιν ανέλυσε την ουσία και τις νομοτέλειες του ιμπεριαλισμού στο έργο του, πιστεύοντας μεταξύ άλλων ότι «μπορεί και πρέπει να δοθεί διαφορετικός ορισμός του ιμπεριαλισμού, αν πάρουμε υπόψη (….) την ιστορική θέση του δοσμένου σταδίου του καπιταλισμού σε σχέση με τον καπιταλισμό γενικά»¹.

Η λενινιστική θεωρία για τον ιμπεριαλισμό βοηθά να κατανοηθεί και να ερμηνευτεί η στρατιωτικοποίηση και οπλοποίηση του Διαστήματος. Συνολικά ο ιμπεριαλισμός στην εποχή μας συνδέεται με τη δυνατότητα ισχυρών αστικών κρατών να ασκούν έλεγχο ή/και κυριαρχία σε εξωγήινους πόρους και χώρους. Οπου ο ενδομονοπωλιακός ανταγωνισμός σε διαπλανητικό επίπεδο διαμορφώνει ένα σύνθετο και ιεραρχικό σύστημα ανισότιμης αλληλεξάρτησης, προνομίων και εξαρτήσεων, με θύμα συνολικά την παγκόσμια εργατική τάξη. Σε αυτό ακριβώς το σύστημα προσαρτήσεων του διαστημικού χώρου, με κατασκευές κλίμακας και παραγωγές τεχνητής φύσης, ο ιμπεριαλισμός εμφανίζεται ως βασική κινητήρια δύναμη.

Από την άλλη, η Διαστημική Δύναμη των ΗΠΑ ξεκίνησε το «Πρόγραμμα Συνεργασίας Πανεπιστημίων» (UPP), με συμμετοχή 15 κορυφαίων αμερικανικών πανεπιστημίων². Το πρόγραμμα σχετίζεται με την αποστολή της Διαστημικής Δύναμης να υλοποιεί ιμπεριαλιστικούς σχεδιασμούς των ΗΠΑ και των συμμάχων τους στο Διάστημα. Για παράδειγμα, το Ινστιτούτο SERC της Σχολής Μηχανικών Viterbi του University of Southern California αναπτύσσει διαστημικές τεχνικές και πρακτικές για το πρόγραμμα Rendezvous and Proximity Operations (RPO). Στρατός και υπηρεσία πληροφοριών με το πρόγραμμα RPO υλοποιούν μιλιταριστικούς σχεδιασμούς και βιομηχανικά συμφέροντα στο Διάστημα. Επιπλέον, η «Διοίκηση Διαστημικών Συστημάτων» της Διαστημικής Δύναμης συμπράττει με την πολεμική βιομηχανία «Northrop Grumman».

Παρά τις ποινικές κλητεύσεις από το υπουργείο Δικαιοσύνης των ΗΠΑ, η «Northrop Grumman» έχει κεντρικό ρόλο στο σχεδιαζόμενο πυραυλικό σύστημα «Golden Dome for America» του Πενταγώνου. Παράλληλα, η «Διοίκηση Διαστημικών Συστημάτων» επέλεξε την «Palantir» – όμιλο που επιχορηγείται από CIA και υπηρεσίες πληροφοριών των ΗΠΑ – ως αποκλειστικό προμηθευτή του λογισμικού της, Starlab Space: Κοινοπραξίας που περιλαμβάνει τις πολυεθνικές «Voyager», «Airbus», «Mitsubishi Corporation» και «MDA Space». Η τεχνογνωσία της «Palantir» στην Τεχνητή Νοημοσύνη (AI) για πολεμικά όπλα επιστρατεύεται στην Ουκρανία και στη Γάζα. Μαζί με τη «Voyager Technologies» παράγει προηγμένα συστήματα αισθητήρων για τους στρατιωτικούς δορυφόρους των ΗΠΑ, ενώ συνεργάζεται με πανεπιστήμια (University of Oxford, University of Colorado κ.ά.) για ανάπτυξη στρατιωτικών, βιομηχανικών και οπλικών συστημάτων για τα μέτωπα μάχης του Διαστήματος. Πρόσφατα ο διοικητής της Διαστημικής Διοίκησης, στρατηγός Stephen Whiting, υπογράμμισε ότι το Διάστημα αποτελεί νέο μέτωπο μάχης, θεωρώντας αναγκαία την οπλοποίησή του έτσι ώστε να επιτευχθεί η αμερικανική υπεροχή³. Στον δρόμο της στρατιωτικοποίησης στοιχίζονται τα προγράμματα SpaceX του SLV Falcon, DARPA Blackjack ή το Project Maven τεχνητής νοημοσύνης του Πενταγώνου. Και, βέβαια, η μακροχρόνια ειδική σχέση μεταξύ ΗΠΑ και Ηνωμένου Βασιλείου, που αξιολογούν το Διάστημα ως πεδίο διεξαγωγής πολεμικών επιχειρήσεων.

Η επέκταση του καπιταλισμού στον διαπλανητικό χώρο εμπεδώνει μια διαστημική οικονομία (γνωστή ως NewSpace), που στηρίζεται στο σύμπλεγμα «πολεμική βιομηχανία – κολοσσοί τεχνολογίας – πανεπιστήμια». Η «Morgan Stanley»⁴ εκτιμά ότι η παγκόσμια διαστημική οικονομία / βιομηχανία θα μπορούσε να δημιουργήσει έσοδα πέραν του 1 τρισ. δολαρίων ΗΠΑ μέχρι το 2040. Σύμφωνα δε με το Ιδρυμα Διαστήματος, η παγκόσμια διαστημική οικονομία άγγιξε έσοδα 570 δισ. δολαρίων ΗΠΑ το 2023. Στον σύγχρονο καπιταλισμό η διαστημική οικονομία έχει «δομηθεί» βάσει ιμπεριαλιστικών σχεδιασμών.

Πέραν τούτου, εμπορευματοποίηση και στρατιωτικοποίηση του Διαστήματος δημιουργούν μια νέα αντίληψη για τη σχέση του ανθρώπου με τη φύση, ανάλογη με εκείνη της βιομηχανικής εποχής. Στο «Κεφάλαιο» ο Μαρξ χρησιμοποιεί επανειλημμένα την έννοια του «μεταβολισμού» (Stoffwechsel), εντοπίζοντας τη δεινή σχέση – θέση των εργατών στην αυγή του βιομηχανικού καπιταλισμού. Είναι προς τούτο αξιοσημείωτη η επισήμανση του Μαρξ: «Επενεργώντας με την κίνηση αυτή πάνω στη φύση που βρίσκεται έξω απ’ αυτόν και αλλάζοντάς την, αλλάζει ταυτόχρονα και τη δική του φύση»⁵.

Συνολικά το Διάστημα, ως η «έξω» ζώνη όπου μπορεί να επενδυθεί το πλεονάζον κεφάλαιο, γίνεται πεδίο ταξικής πάλης. Συνεπώς, η καπιταλιστική διαμόρφωση των τεχνολογιών Διαστήματος έχει βαθύτερες συνέπειες, τόσο για τη μισθωτή εργασία όσο και για τους διαπλανητικούς πόρους. Αλλωστε, υπό την ηγεμονία του κεφαλαίου και σε ταξικά διαιρεμένες και εκμεταλλευτικές κοινωνίες οι βιομηχανίες παραγωγής τεχνολογιών Διαστήματος – όπως και η ίδια η τεχνολογία – δεν είναι κοινωνικά ουδέτερες και επωφελείς για τον λαό. Συγχρόνως, θα πρέπει οπωσδήποτε να επιστήσουμε την προσοχή στο γεγονός ότι εκπρόσωποι πανίσχυρων ομίλων προετοιμάζουν την ίδρυση μιας «Διεθνούς Αρχής Ανάπτυξης του Διαστήματος», που δεν θα διαφέρει σε λειτουργία από την Παγκόσμια Τράπεζα. Με άλλα λόγια, θα λειτουργεί ως μια διεθνή μονοπωλιακή ένωση και συνάμα διαστημική τράπεζα, για επενδύσεις στα ιμπεριαλιστικά προγράμματα αποικισμού του Διαστήματος.

Γενικά το Διάστημα αποτελεί τον «νέο κόσμο» επί του οποίου εκδηλώνεται ο καπιταλιστικός έλεγχος για κυριαρχία και υπερσυσσώρευση. Αν επομένως η Γη στα «Grundrisse» αποτυπώνεται από τον Μαρξ ως «εργαστήριο» και «αρχέγονη προϋπόθεση της παραγωγής» ή ως «πρωταρχική εργαλειοαποθήκη» (στο «Κεφάλαιο»), τότε καταλαβαίνουμε τι μπορεί να σημαίνουν στις σημερινές συνθήκες διαστημικής επέκτασης οι διαστημικοί πόροι. Αντιλαμβανόμαστε τι ακριβώς σηματοδοτούν οι τεχνολογίες και οι υποδομές που προκύπτουν από την αυξανόμενη εξάρτηση από τα διαστημικά «περιουσιακά» στοιχεία επικοινωνίας, πλοήγησης, έρευνας και εξοπλισμών. Το βέβαιο είναι πως η στρατηγική εξασθένισης του αντιπάλου ή / και υπόσκαψης της ηγεμονίας του αποκτά χαρακτήρα ιμπεριαλιστικής σύγκρουσης, με πεδίο επιχειρήσεων το Διάστημα. Οπου οι λαοί θα κληθούν να πληρώσουν για άλλη μια φορά με αίμα τους ιμπεριαλιστικούς σχεδιασμούς για ηγεμονία, τόσο του εξωατμοσφαιρικού χώρου όσο και του απώτερου Διαστήματος (outer space).

Παραπομπές:

1. Β. Ι. Λένιν «Απαντα» (Τόμος 27), εκδόσεις «Σύγχρονη Εποχή».

2. Skotte Steve (2021) «Space Force Establishes University Partnership Program. DAU» – August 18 2021, https://www.dau.edu/blogs/space-force-establishes-university-partnership-program

3. Hadley Greg «How to Win a War in Space: SPACECOM’s 5 Keys», April 8 2025, https://www.airandspaceforces.com/war-in-space-spacecom-5-keys

4. Sheetz Michael (2018) : Morgan Stanley – Morgan Stanley says 2019 could ‘be the year for space,’ led by the likes of SpaceX and Blue Origin.

5. Κ. Μαρξ «Το Κεφάλαιο» (τ. Ι, σελ. 190), εκδόσεις «Σύγχρονη Εποχή».

Αναδημοσιεύεται από τον Ριζοσπάστη της Παρασκευής 8 Αυγούστου 2025