Το μετέωρο βήμα του δικαιωματισμού (που οδηγούν οι αταξικές αναλύσεις)

Όσο περνούν τα χρόνια όλο και η ανθρωπότητα απασχολείται από περισσότερα ζητήματα από την απλή οικονομική επιβίωση. Είτε είναι η ποιότητα της υγείας, είτε είναι ο σεξουαλικός προσανατολισμός, είτε είναι ο πολιτισμός. Πολλές φορές οι επιλογές ως προς αυτά τα ζητήματα δημιουργούν ταυτοτικά χαρακτηριστικά, είναι όμως ικανά για να συγκροτήσουν και νέες ταυτότητες; 

Αυτό το ζήτημα απασχολεί και την αριστερά. Αφορμή για αυτό το άρθρο αποτέλεσαν τρία κοντινά μεταξύ τους περιστατικά: η επίθεση στο Μωβ, η έκθεση Why look at animals στο ΕΜΣΤ και ο θάνατος του Ozzy Osbourne.

Ως προς το πρώτο γεγονός, την επίθεση στο Μωβ, στο αντιρατσιστικό φεστιβάλ, ως προς την ουσία του το γεγονός έχει αναλυθεί επαρκώς από την ίδια τη συλλογικότητα έως την ΟΓΕ. Αυτό που κάνει εντύπωση είναι η ευκολία με την οποία χαρακτηρίστηκαν συντρόφισσες του Μωβ ως φασίστριες από άτομα που στη συνέχεια δήλωσαν την αμέριστη στήριξη τους στο Ισραήλ, το μόνο προοδευτικό, κατά τα λεγόμενά τους, κράτος της περιοχής. Και αυτά τα άτομα στηρίχθηκαν από πλήθος αριστερών, ως τι άραγε; Σε αυτό θα επανέλθουμε αργότερα. 

Από το 2020 έχω δει όλες τις περιοδικές εκθέσεις του ΕΜΣΤ, νομίζω είναι η πρώτη φορά που δε μου άρεσε κάποια. Όχι ότι αυτό είναι κακό, η έκθεση Why look at animals θέτει κάποιους προβληματισμούς γύρω από τη σχέση του ανθρώπου με τα υπόλοιπα ζώα και την εκμετάλλευση τους, εκτός όμως από τον πιο βασικό, τον κοινωνικό και οικονομικό ρόλο της τροφής.  Ως εκ τούτου η αντισπισιστική οπτική παραβλέπει πως η αντίληψή της εντάσσεται σε ένα βαθμό στο παρόν νεοφιλελεύθερο σχέδιο, λόγω της οικονομικής ακρίβειας και της παραγωγικής αποσυγκρότησης στον δυτικό κόσμο, η λογική της διατροφικής λιτότητας και του αποκλεισμού τροφίμων ευνοεί την κυρίαρχη οικονομία που όλο και πλησιάζει στο πλούσιο από πρωτεΐνες πολτό κατσαρίδας του Snowpiercer. 

Τη δεκαετία του 1970 εμφανίζεται μια μπάντα που θέλει να αποτυπώσει την εκβιομηχάνιση, την εργατική τάξη των εργοστασίων, τις μηχανές στον ήχο της. Η μπάντα αυτή ονομάζεται Black Sabbath. Τραγουδιστής της ο Ozzy Osbourne, ο οποίος και πέθανε πρόσφατα. Εκτός από τη metal σκηνή ο Ozzy συμμετείχε στη δημιουργία κομματιών όπως το war pigs (για τον πόλεμο στο Βιετνάμ), το iron man, διασκεύασε το working class hero, τραγούδησε με την προσωπική του μπάντα το changes και, ανεξάρτητα για ό,τι λέγεται ή γράφεται για αυτόν ή τη σύζυγο και μάνατζερ του (απορίας άξιο πως με τόσες καταχρήσεις θα έφτανε σε αυτή την ηλικία χωρίς τη στήριξη της), δεν έβγαλε ποτέ ένα δίσκο κακής ποιότητας, μια ξεπέτα, σεβόταν το κοινό του όπως φάνηκε και στην αποχαιρετιστήρια συναυλία του (την οποία διοργάνωσε ο Tom Morelo γνωστός για τις ριζοσπαστικές αριστερές απόψεις του). Εκτός από αυτά όμως ο Ozzy έκανε προ δεκαετίας μια συναυλία στο Ισραήλ (πολλοί αριστεροί Έλληνες καλλιτέχνες επίσης) και υπέγραψε μια επιστολή διαμαρτυρίας περί της αντικειμενικότητας του BBC ως προς την κάλυψη της γενοκτονίας στην Παλαιστίνη. Επικαθορίζει αυτό όλο το έργο του; 

Και εδώ επανερχόμαστε στο ζήτημα των ταυτοτικών χαρακτηριστικών. Όταν κάποιος επιλέγει να τα αναγάγει σε ταυτότητα συνήθως επικαθορίζει όχι μόνο τη δική του στάση γύρω από αυτά αλλά και τη στάση των άλλων, γεγονός που πολλές φορές δημιουργεί φανατισμό και συγκρούσεις, όταν νιώθει πως κάποιος απειλεί την κύρια για αυτόν ταυτότητα. Η μεγάλη παράληψη σε αυτό είναι πως η ίδια η συγκρότηση της κοινωνίας και των δυνατοτήτων που έχει ο καθένας και η καθεμία σε αυτή δε γίνεται (αν και προφανώς επηρεάζεται) από επιμέρους ταυτοτικά χαρακτηριστικά αλλά από τη θέση που έχει το κάθε άτομο στην αλυσίδα παραγωγής. 

Επομένως, αν ο οποιοσδήποτε βγάλει από την εξίσωση τις σχέσεις παραγωγής και το κοινωνικό πλαίσιο που διαμορφώνουν, μόνο λάθος συμπεράσματα θα βγάλει, από τη διαφορά κοινωνικού φύλου (ο τρόπος που αντιλαμβάνεται και προσδίδει χαρακτηριστικά η κοινωνία σε ένα άτομο) και ταυτότητας φύλου (ή οπουδήποτε άλλου αυτοπροσδιορισμού που μπορεί να καλύπτει από μια ιατρική ανάγκη έως την επιβολή εκμετάλλευσης από άλλο δρόμο), από το ποιος είναι σύμμαχος και ποιος δεν είναι, από το ποιος εκμεταλλεύεται τα ζώα (αυτός που τα τρώει ή αυτός που προάγει την βιομηχανοποίηση και την υπερκατανάλωση τους μετά από έκθεση σε ορμόνες και σφαγεία) και από τι κάνει ένα μουσικό ριζοσπάστη.

Εδώ νομίζω έρχεται και η μεγαλύτερη συμβολή των Black Sabbath και του Ozzy Osbourne. Επέλεξαν χωρίς να έχουν κάποια ιδιαίτερη πολιτική συγκρότηση (πολύ λιγότερη από πολλούς ντόπιους και μη τραγουδιστές που έχουν κάνει και πολύ μεγαλύτερα λάθη) να αποτυπώσουν στη μουσική τους το πώς βλέπουν αυτοί την εργατική τάξη και τα μέσα παραγωγής και όχι πώς βλέπει την εργατική τάξη ο καπιταλισμός (αποφεύγοντας και την εγγραφή της ήττας στη μουσική που έγινε στην Ελλάδα κατά τη μεταπολίτευση). 

Κοινώς είδαν μια εργατική τάξη όρθια και αντισυμβατική. Και για να γίνει αυτό είναι απαραίτητη η δράση της ως τέτοιος, ανεξαρτήτως των επιμέρους ταυτοτικών χαρακτηριστικών που μπορεί να έχει ο καθένας και η καθεμία. Ο εκμεταλλευτής μπορεί να αλλάζει όνομα, να αλλάζει πεδίο εκμετάλλευσης, αλλά υπηρετεί το ίδιο σύστημα και την ίδια αντίληψη. Το πρόβλημα είναι λοιπόν αν υπηρετούν την ίδια αντίληψη και την ίδια προοπτική όσοι και όσες τους αντιτάσσονται. 

Πάνος Χριστοδούλου, Βιοπαθολόγος/Εργαστηριακός Ιατρός, Ιατρός Δημόσιας Υγείας και κοινωνικής Ιατρικής, MSc Διοίκησης Μονάδων Υγείας, MSc Διατροφής, Τροφίμων και Μικροβιώματος, Υποψήφιος Διδάκτορας Ιατρικής Πανεπιστημίου Πατρών, PGCert Διαχείρισης κρίσεων στη δημόσια υγεία και ανθρωπιστικής απάντησης