Ξαναγεννημένοι αμαρτωλοί (Υπερήρωες και τέρατα, από το Sinners στο Born Again)

Ένα μεγάλο μέρος της ποπ κουλτούρας βασίζεται στις ιστορίες με υπερήρωες, άλλοτε με μπέρτα, άλλοτε χωρίς, αλλά σχεδόν πάντα με μάσκα (με μοναδική ίσως εξαίρεση τον Superman όπου και πάλι όμως ο Κλαρκ Κεντ είναι μεταμφίεση, ένα είδος μάσκας προσαρμοσμένης στην ανθρώπινη πραγματικότητα). 

Στον κύκλο Born Again της σειράς Daredevil ο εν λόγω υπερήρωας αντιμετωπίζει ένα δίλλημα, μπροστά σε μια καταστροφή επιλέγει να σταματήσει να φορά τη μάσκα, να ζήσει μια πιο συμβατική ζωή, να ξεφύγει από την ανάγκη να μάχεται για κάτι περισσότερο. Το ίδιο προσπαθεί να κάνει και ο κακός της σειράς, ο Wilson Fisk (Kingpin) ο οποίος ως δήμαρχος πλέον προσπαθεί να ξεφύγει από το έγκλημα. Βέβαια αυτός δε φορούσε ποτέ μάσκα. Η μάσκα δεν χρειάζεται σε έναν πλούσιο μαφιόζο επιχειρηματία, τον προστατεύει το ίδιο το σύστημα. 

Τελικά κανένας από τους δύο δε μπορεί να ξεφύγει από την πραγματικότητα, γιατί οι επιλογές τους δεν υπαγορεύονται από κάποια υπερφυσική κατάσταση, αλλά από τις ανάγκες τους, από τη θέση τους στην κοινωνία. Ο δήμαρχος παραμένει διεφθαρμένος, με αξίωμα αυτή τη φορά και με ένα στρατό βίαιων αστυνομικών ως προσωπική φρουρά. Και ο Matt Merdok ξαναφοράει τη μάσκα ώστε να μπορέσει να συσπειρώσει όσους είναι διατεθειμένοι να κάνουν κάτι ενάντια σε ένα αυταρχικό καθεστώς. 

Φορέσαμε κουκούλες για να μας δείτε, ήταν ένα σύνθημα των Ζαπατίστας. Υπό αυτό το πρίσμα πολλές κοινωνικές ομάδες αναγκάζονται να κρύβονται πίσω από μια ταυτότητα ώστε να μπορούν να αγωνίζονται ενάντια σε ό,τι τους καταπιέζει. Το ίδιο συμβαίνει και στην πρόσφατη ταινία Sinners, όπου μια κοινότητα μαύρων προσπαθεί να ζήσει με συνθήκες κανονικότητας στον αμερικανικό νότο την μεταπολεμική εποχή. Το οποίο όμως φαίνεται αδύνατο τόσο για τους επιχειρηματίες μικροαπατεώνες όσο και για τους υπόλοιπους. Και τελικά βρίσκονται απέναντι σε μια επίθεση βρικολάκων για να δουν πως ίσως ο μόνος τρόπος να ζήσουν ελεύθεροι, έστω και για λίγο, είναι είτε μέσα από τη μουσική, είτε μέσα από τον θάνατο, είτε μέσα από την επιλογή του να γίνουν τέρατα (ενδιαφέρουσα η προσέγγιση όπου μέλη της ΚΚΚ έγιναν καλύτεροι σαν βρικόλακες από ό,τι ήταν πριν σαν άνθρωποι).

Και έρχεται τελικά το ερώτημα του τι είναι τέρας, τι είναι τιμωρός, είναι επιλογή ή αναγκαστική κατάληξη μιας κοινωνίας που δέχεται εγκληματίες αρκεί να είναι επιχειρηματίες; Το ζήτημα είναι ότι η μάσκα ή η ταυτότητα του τέρατος σε αυτές τις περιπτώσεις είναι ένα μέσο ελευθερίας, ένα μέσο ενάντια στην καταπίεση, ένας δρόμος προς την απελευθέρωση. Και εδώ δε χρειάζεται η κυριολεκτική αντίληψη των λέξεων αυτών, αλλά πιο πολύ η αλληγορική, ως συγκρότηση μιας νέας συλλογικής ταυτότητας η οποία θα μπορεί να προστατεύει, να οργανώνει, να αντιστέκεται. 

 

Πάνος Χριστοδούλου, Βιοπαθολόγος/Εργαστηριακός Ιατρός, Ιατρός Δημόσιας Υγείας και κοινωνικής Ιατρικής,  MSc Διοίκησης Μονάδων Υγείας, MSc Διατροφής, Τροφίμων και Μικροβιώματος, Υποψήφιος Διδάκτορας Ιατρικής Πανεπιστημίου Πατρών, PGCert Διαχείρισης κρίσεων στη δημόσια υγεία και ανθρωπιστικής απάντησης