13ωρες ονειρώξεις των κεφαλαιοκρατών από το 1836

188 χρόνια συμπληρώνονται από την έκδοση στο Λονδίνο μιας συλλογής άρθρων με τίτλο “Letters on the Factory Act, as it affects the cotton manufacture” ενός καθηγητίσκου στην Οξφόρδη ονόματι Σένιορ. Συγκεκριμένα, το 1837 ο Nassau William Senior περιέγραψε και υπέγραψε τις επιδιώξεις των εργοστασιαρχών στην Αγγλία για 13ωρη εργασία. Είχε προηγηθεί η επίσκεψη του Σένιορ στο Μάντσεστερ το 1836 για να πάρει από πρώτο χέρι το ραβασάκι των εργοστασιαρχών και τις βασικές κατευθυντήριες γραμμές. Να σημειώσουμε ότι με τον τότε νόμο η εργάσιμη ημέρα  ήταν 12 ώρες τις πρώτες πέντε μέρες την εβδομάδα και 9 ώρες το Σάββατο, πράγμα που έδινε μέσο όρο 11,5 ώρες. Στο πόνημά του προσπαθεί με διάφορες αλχημείες να αποδείξει ότι αν η εργάσιμη ημέρα μειωνόταν κατά μία ώρα (από τις 12 ώρες στις 11) θα εξαφανιζόταν το καθαρό κέρδος, ενώ αν, αντίθετα, αυξανόταν η εργάσιμη ημέρα στις 13 ώρες θα υπερδιπλασιαζόταν το καθαρό κέρδος. Θα πρέπει να προσθέσουμε ότι ήταν η εποχή που ζυμωνόταν το δεκάωρο και η κατοχύρωσή του στην πράξη και με νόμο.

Είναι αλήθεια ότι δεν θα θυμόμασταν καθόλου τον κύριο καθηγητή, ο οποίος δεν βρίσκει χώρο ούτε σε υποσημείωση εξαντλητικών καταλόγων εκδόσεων για την ιστορία οικονομικής σκέψης, αν δεν είχε φροντίσει ο Μαρξ να τον περάσει στην αιωνιότητα, αφιερώνοντάς του 4-5 σελίδες από τον πρώτο τόμο του κεφαλαίου (Σύγχρονη Εποχή, 2002, σελ. 235-240). Και είναι επίσης αλήθεια ότι ο Σένιορ έδινε στον Μαρξ ένα πολύ καθαρό δείγμα των συγχύσεων των κεφαλαιοκρατών της εποχής και των ιδεολογικών τους λακέδων σχετικά με το κέρδος και την υπεραξία. Φαίνεται όμως ότι δεν έχουμε ξεμπερδέψει οριστικά με τις επιδιώξεις των κεφαλαιοκρατών για αύξηση της εργάσιμης ημέρας στις 13 ώρες ώστε μαζί της να αυξηθεί η απόλυτη υπεραξία, ο βαθμός εκμετάλλευσης και φυσικά το κέρδος.

Η διαφορά είναι ότι, τότε, οι κεφαλαιοκράτες εργοστασιάρχες υπαγόρευαν στον Σένιορ το επιχείρημα για 13ωρο στη βάση του κέρδους τους, ενώ τώρα οι κεφαλαιοκράτες όλων των κλάδων έχουν βάλει την κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας να το νομοθετήσει στη βάση της …εξυπηρέτησης του εργαζόμενου. Επίσης, τότε ήταν ξεκάθαρο σε όλους ότι η σχέση αφεντικού – εργαζόμενου ήταν ανισότιμη, οπότε δεν σκέφτονταν καν να ξεστομίσουν τις ανοησίες περί ελεύθερης επιλογής του εργαζόμενου και άλλα τέτοια φαιδρά που ακούμε καθημερινά. Θέλω να πω ότι, θα ήταν πιο τίμιο να βγουν ανοιχτά τα αφεντικά και να θέσουν θέμα “εθνικού συμφέροντος”, να ισχυριστούν ότι από αυτήν την 13η ώρα “εξαρτάται η επιβίωσή τους”, επιχειρηματικά και – γιατί όχι; – και βιολογικά ακόμα. Εκτός από αυτήν την διαφορά στην επιχειρηματολογία, αυτό που παραμένει εδώ και σχεδόν 200 χρόνια είναι η ονείρωξη των κεφαλαιοκρατών για 13 ώρες εργασίας. Μάλιστα, ο Μαρξ μας πληροφορεί ότι “το σύνθημα της “τελευταίας ώρας” που την ανακάλυψε ο Σένιορ το 1836 τα ξανασάλπισε στις 15 του Απρίλη 1848 από τις στήλες του “Εκονομιστ” του Λονδίνου στην πολεμική του ενάντια στο νόμο για το δεκάωρο ο Τζέιμς Ουίλσον, ένας από τους αρχιμανδαρίνους της οικονομολογίας.” (ό.π., σελ. 240).

Ας κλείσουμε λοιπόν με την προτροπή του Μαρξ, αφιερώνοντάς την προς τα σημερινά αφεντικά:

Όταν στ’ αλήθεια σημάνει κάποτε η “τελευταία ωρίτσα” σας, να θυμηθείτε τον καθηγητή της Οξφόρδης. Και τώρα: Σ’ έναν καλύτερο κόσμο εύχομαι ναχουμε καλύτερες σχέσεις. Αντίο! (σελ. 240)