«Τα κορίτσια του πορτμπαγκάζ» κ.α. διηγήματα – Παρουσίαση του βιβλίου της Μαργαρίτας Φρονιμάδη – Ματάτση στην Κόρινθο (ΦΩΤΟ)

Η παρουσίαση πραγματοποιήθηκε με μεγάλη επιτυχία την Δευτέρα, 28 Απριλίου 2025 στον θεατρικό χώρο του Δημαρχείου Κορίνθου και συνδιοργανώθηκε από το «Αλκυονίδες» Σωματείο Λόγου και Τέχνης και την “Εταιρεία Κορινθίων Συγγραφέων”. 

Την εκδήλωση χαιρέτισαν ο Δήμαρχος Κορινθίων κ. Νικόλαος Σταυρέλης, ο πρόεδρος τους Εταιρείας Κορινθίων Συγγραφέων, δ. φιλολογίας  κ. Γιάννης Μπάρτζης, η πρόεδρος του Σωματείου Λόγου και Τέχνης, ποιήτρια-εικαστικός Βούλα Τσέλιου – Ψωμά, η οποία και συντόνισε την εκδήλωση και ο πρόεδρος του Συλλόγου Ηπειρωτών Κορινθίας «η Πίνδος» Ηρακλής Τσάνης.

Ακολούθησαν οι ομιλίες, από την ποιήτρια και θεατρική συγγραφέα κ.Μίνα Πέτρου – Βενετσάνου και τον ποιητή-συγγραφέα και δημοσιογράφο κ. Γιάννη Σώκο. Σύντομη παρέμβαση έκανε μια από τις ηρωίδες του βιβλίου η κ.. Καλλίνα Πλιάκοβα, ενώ κείμενα ανέγνωσε η ποιήτρια-παραμυθογράφος και αφηγήτρια παραμυθιών κ. Ευαγγελία Πανούση. Την εκδήλωση πλαισίωσε το μουσικό σχήμα «4 εποχές»   αποτελούμενο από τον επικεφαλής κ. Γιώργο Λυκίδη (κιθάρα), την Μαρία Ραυτοπούλου (τραγούδι), τον Αλέκο Αλεξιάδη ( φυσαρμόνικα) και τον Τάσο Παναγιωτόπουλο (κρουστά). Με  ένα ρεπερτόριο ανταποκρινόμενο στην επιταγή της στιγμής, λίγες μέρες μετά την επέτειο της αποφράδας 21ης του Απρίλη, ενθουσίασε το κοινό που ενθουσιασμένο σιγοτραγούδησε μαζί του τα γνώριμα αντιστασιακά τραγούδια του Λοΐζου και του Μίκη Θεοδωράκη.

Η εκδήλωση συγκέντρωσε πλήθος κόσμου, ανάμεσά τους λογοτέχνες, ακαδημαϊκούς και λάτρεις της λογοτεχνίας, που ήρθαν να γνωρίσουν από κοντά το έργο της συγγραφέα. Το βιβλίο, που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «ΚΑΤΑΓΡΑΜΜΑ», αποτελεί μια συλλογή κοινωνικών και πολιτικών διηγημάτων, γεμάτων ευαισθησία, ανθρωπιά και αλληλεγγύη.

Στο τέλος της βιβλιοπαρουσίασης η συγγραφέας  Μαργαρίτα Φρονιμάδη – Ματάτση αφού ευχαρίστησε θερμά το κοινό  μοιράστηκε μαζί του τις σκέψεις και τις εμπειρίες της από τη συγγραφή του βιβλίου. 

Οι παρευρισκόμενοι είχαν την ευκαιρία να αποκτήσουν υπογεγραμμένα αντίτυπα και να ανταλλάξουν απόψεις για τη λογοτεχνία και την τέχνη.

Το ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΟ & ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟ ΔΙΚΤΥΟ WE LOVE CORINTH & CORINTH GREECE ήταν εκεί, συμμετείχε στην εκδήλωση ως υποστηρικτής επικοινωνίας. Εξ αυτού και το πλούσιο φωτορεπορτάζ που ακολουθεί μετά την παράθεση αποσπασμάτων των ομιλιών που ακούστηκαν εκεί.

Η ποιήτρια και θεατρική συγγραφέας Μίνα Πέτρου-Βενετσάνου μεταξύ άλλων ανέφερε στην Ομιλία της: «Η συγγραφέας ,  μία παρουσία σεμνή, προσιτή, δοτική και πρόθυμη, με την εύληπτη και ρέουσα γραφή της   στον εναγκαλισμό με τους συνανθρώπους της  μας κάνει κοινωνούς των πολλαπλών και ποικίλων αγωνιστικών , ανθρωπιστικών, πολιτιστικών και λογοτεχνικών προθέσεων      και στόχων της δυναμικής αλλά συγχρόνως και ευγενικής κατάθεσης και προσέγγισής τους.» και παρακάτω: «Στην Τρίτη ενότητα του βιβλίου  «ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΓΡΑΦΗΣ»,  στα κείμενά της υπάρχει άρτιος ποιητικός λόγος π.χ. Στο διήγημά της «Η ΑΠΩΛΕΙΑ». Δείγμα γραφής:   «Η εκδίκηση της υπερβολής πήρε την σκυτάλη και με γονάτισε. Γονυπετής εκλιπαρούσα. Έψαχνα στα τυφλά για μνήμες, εμπειρίες , οράματα. Όλα χαμένα! Σε ποιο αβυσσαλέο    υποσυνείδητο καταχωνιάστηκαν όλα; κι ο εαυτός μου;    Ο παλιός , καλός εαυτός μου πού κρύφτηκε; Σε τι σκοτάδι βυθίστηκε; Θα τον ξαναβρώ, ίσως;» Το διήγημά της που ξεχωρίσαμε είναι κι  αυτό με τον τίτλο: «Αν η αγάπη μου ήταν ζώο» με ποιητικό πρόσημο γραφής , όπως και το διήγημά της από την ίδια ενότητα γραφής της με τον τίτλο: «Αν η Αθήνα ήταν ζούγκλα». Δείγμα γραφής: «Αν η Αθήνα ήταν ζούγκλα θα ήθελα να την κατοικήσω .Πλούσια, τροπική βλάστηση θα την μεταμόρφωνε σε καταπράσινο όνειρο, όπου αιθέριες υπάρξεις θα λούζονταν στις πηγές και τα κρυστάλλινα νερά της. Ποταμοί ελεύθεροι θα κυλούσαν σε κοίτες  χωρίς εμπόδια και προσχώσεις. Οπωσδήποτε, χωρίς το τρελαμένο βλέμμα και χωρίς την εποπτεία του «Μεγάλου αδελφού» και των κάθε λογής «ΖΕΠΕΛΙΝ», θα ανηφορίζαμε στον Λυκαβηττό  αναφωνώντας άφοβα «ΖΉΤΩ»  και συνθήματα. Και η ευτυχία μας δεν θα είχε τέλος όπως τέλος δεν έχει η ελπίδα για ένα καλύτερο αύριο».

Ο ποιητής-συγγραφέας και δημοσιογράφος Γιάννης Σώκος είπε: 

« Το βιβλίο που παρουσιάζουμε σήμερα έρχεται  να μας ξαφνιάσει  ευχάριστα, καθώς η έκπληξη  που το συνοδεύει έχει τη γοητεία του αναπάντεχου· μια γοητεία που εμφανίζεται μπροστά μας ως αποτέλεσμα  μιας αξιομνημόνευτης λογοτεχνικής στροφής!                                                         

Η Μαργαρίτα Φρονιμάδη Ματάτση, χρόνια τώρα συνομιλήτρια της ποίησης, με σημαντικές συλλογές και αξιοσημείωτες μεταφράσεις  ή  εργασίες ποιητικού ενδιαφέροντος, έρχεται τώρα να στρέψει το βλέμμα της στον πεζό λόγο.

Βέβαια,  ανάμεσα στο ένα είδος και στο άλλο υπάρχει κάτι βαθιά συγγενικό· η  κοινή ανάγκη να αποκαλυφθεί το αόρατο, να ειπωθεί το ανείπωτο, να αποκτήσει σχήμα το άμορφο, να μεταμορφωθεί η εμπειρία σε εικόνα, σε νόημα το συναίσθημα.                                                                             

Κι όμως τούτο το γεφύρωμα, τούτο  το πέρασμα,  ούτε  εύκολο είναι, ούτε αυτονόητο. Θέλει χάρισμα να είσαι ποιητής και να μπορείς να  εκτεθείς στο ξάγναντο  της αφήγησης  με  την  παρακινδυνευμένη πρόκληση  του άπλετου χώρου.                                                                                             

  Η Μαργαρίτα Φρονιμάδη Ματάτση, «αφιππεύοντας από τον μυθικό Κορινθιακό Πήγασο»  – όπως ευφυώς παρατηρεί στον πρόλογο της συλλογής ο πρόεδρος της Εταιρείας Κορινθίων Συγγραφέων κ. Γιάννης Μπάρτζης –  τολμά και στρέφεται στον πεζό λόγο, επιλέγοντας, μια ιδιαίτερα δύσκολη εκδοχή του: Το διήγημα, και μάλιστα την ακόμα πιο δύσκολη μορφή του· αυτή της μικρής φόρμας,  καθώς κάποιες αφηγήσεις δεν  ξεπερνούν τις  3 σελίδες η αν θέλετε τις 600, λέξεις, περίπου.

Στη συλλογή «Τα κορίτσια του πορτ-μπαγκάζ», η ποιήτρια ως συγγραφέας πλέον, αφήνει τον στίχο να χαμηλώσει τη φωνή του και να γίνει ιστορία. Όχι για να χαθεί, αλλά για να ξαναβρεί τον εαυτό του σε άλλη διάσταση .  

ΤΕΣΣΕΡΙΣ ΕΝΟΤΗΤΕΣ 

Το  βιβλίο ξεδιπλώνεται σε τέσσερις θεματικές ενότητες: «Τα κορίτσια του πορτμπαγκάζ» ( που έδωσαν  τον τίτλο  και στο ίδιο  το βιβλίο) , «Του χρόνου διάσπαρτες ψηφίδες», «Ασκήσεις γραφής» και «Εις μνήμην Ευφροσύνης».                                                                                      

Μέσα από 24 διηγήματα, η συγγραφέας υφαίνει ιστορίες που άλλοτε θροΐζουν σαν ζωογόνες ανάσες και άλλοτε βοούν σαν αφύπνισης ράπισμα. Στο τέλος της συλλογής ενσωματώνεται ένα τρυφερό αφιέρωμα: το πορτρέτο της ζωγράφου Ευφροσύνης Χαστούπη-Παρούση , μαζί με τις προσωπικές της σκέψεις για την τέχνη, που αποκαλύπτουν το εσωτερικό της βλέμμα στον κόσμο και την ύλη του ονείρου. Η συγγραφέας, συγκινητικά πιστή στη μνήμη της, αφιερώνει ολόψυχα το βιβλίο της σε αυτήν,  καθώς οι σελίδες  του, κοσμούνται  από 24  εξαιρετικούς πίνακες  της ζωγράφου.

ΠΡΩΤΗ ΕΝΟΤΗΤΑ-ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΚΟ ΣΧΟΛΙΟ   

Διαβάζοντας  τις ιστορίες    των κοριτσιών  της πρώτης ενότητας διαπιστώνουμε  άμεσα ότι τίτλος της συλλογής «Τα κορίτσια του πορτ-παγκάζ» δεν επιλέχθηκε τυχαία.  Και μόνο που το ακούς, κάτι σφίγγεται μέσα σου. Γιατί ποιος είναι ο χώρος του πορτ-μπαγκάζ; Είναι εκεί όπου βάζουμε τις βαλίτσες. Τα αντικείμενα. Ό,τι, δηλαδή, δεν είναι απαραίτητο να έχει θέση, φωνή, ζωή. Ό,τι δεν χρειάζεται να βλέπει ή να το βλέπουν.                                                                                        Έτσι ακριβώς ταξίδεψαν κι αυτές οι γυναίκες.         Όχι μόνο κυριολεκτικά – αλλά και μεταφορικά.  Σαν φορτία. Σαν βαριά, αμίλητα πακέτα που μεταφέρονται από χώρα σε χώρα χωρίς να ρωτηθούν ποτέ αν αντέχουν. Σαν άψυχα σώματα που στοιβάχτηκαν στα πλοία, στα λεωφορεία, στα δωμάτια της σιωπής. Κι όταν έφτασαν στον τόπο που θα γινόταν η «νέα πατρίδα» τους, δεν τις περίμενε ούτε τιμή, ούτε θέση, ούτε φως. Τις περίμενε η καχυποψία. Η αμφισβήτηση. Η σιωπηλή απόρριψη. Βρέθηκαν να φροντίζουν άλλους, χωρίς να έχει φροντίσει κανείς για τις ίδιες. Να καθαρίζουν σπίτια, χωρίς να έχουν ένα δικό τους να ξεκουραστούν. Να δουλεύουν με το σώμα, ενώ η ψυχή παρέμενε εξόριστη.

Το αν ή αν θα τις κλείσουμε ξανά πίσω, στο πορτ-παγκάζ της ζωής, η θα τους προσφέρουμε μια καλύτερη θέση  στην κοινωνία,  αποτελεί, πλέον, το δικό μας πολιτικό, το δικό μας ανθρώπινο ερώτημα.

Ώρα, όμως,  να δούμε πώς η Μαργαρίτα Φρονιμάδη –  Ματάτση αγγίζει το πιο ανθρώπινο και εύθραυστο σημείο του ταξιδιού της φυγής… Εκείνη τη σιωπηλή, αλλά σπαρακτική στιγμή που οι γυναίκες αυτές  – νεαρές, ανυπεράσπιστες, γεμάτες φόβο και ανασφάλεια – αφήνουν πίσω τους την πατρίδα, όχι γιατί το θέλησαν, αλλά γιατί η ζωή τούς το επέβαλε. Πολιτικές αναταραχές, κοινωνικοί αποκλεισμοί, καταστάσεις που δεν αντέχονταν άλλο. Και μέσα σ’ αυτή την εσωτερική τρικυμία, διασχίζουν άγνωστα τοπία, σύνορα, γλώσσες,  να φτάσουν στην Ελλάδα , ελπίζοντας πως εδώ, ίσως, κάτι θα ανθίσει ξανά.

ΕΠΌΜΕΝΕΣ ΕΝΟΤΗΤΕΣ

Στις επόμενες ενότητες με τίτλους «Του χρόνου διάσπαρτες ψηφίδες» και «Ασκήσεις γραφής», ξεδιπλώνονται δεκαέξι ακόμη αφηγήματα, που το καθένα με τη δική του ξεχωριστή ματιά  λειτουργεί ως καθρέφτης ευρύτερων κοινωνικών και πολιτικών προβληματισμών.                                              

  Η συγγραφέας τολμά να θίξει ζητήματα ταμπού –όπως η παιδική σεξουαλική κακοποίηση ή η εμπειρία της ομοφυλοφιλίας – χωρίς διδακτισμό, με σεβασμό στη δυσκολία αλλά και με καθαρό βλέμμα στην αλήθεια.                                           

Παράλληλα, παρακολουθούμε τον αγώνα της γυναίκας απέναντι σε καταπιεστικές συνθήκες, είτε πρόκειται για τον ψυχολογικό πόνο μιας έκτρωσης, είτε για την αφύπνιση της πολιτικής της συνείδησης μέσα σε ένα αυταρχικό καθεστώς.                                                                      

   Δεν λείπουν και μορφές αγωνιστών, πρόσωπα που κουβαλούν μια βαθιά πίστη στην κοινωνική αλλαγή και ενεργούν με συνέπεια στις ιδέες τους.                                 

 Όμως και σε πιο ήπιους τόνους, αναγνωρίζουμε το ανθρώπινο πρόσωπο της αντοχής, της εγκαρτέρησης και της ψυχικής μεταμόρφωσης.                                                  

   Τέλος, η αγάπη για τα ζώα και η καταφυγή στη φαντασία δεν παρουσιάζονται ως φυγές, αλλά ως ουσιαστικές δυνάμεις ψυχικής ενδυνάμωσης.                                           

 Μέσα από όλα αυτά, ο αναγνώστης δεν καλείται απλώς να παρατηρήσει· ενθαρρύνεται να στοχαστεί, να αμφισβητήσει και –ίσως– να μετατοπίσει τη θέση του απέναντι στην κοινωνική πραγματικότητα.

…………………………………………………………………………….

ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΗ  ΜΑΤΙΑ

Η συγγραφέας, αν και για πρώτη φορά καταπιάνεται με τον πεζό λόγο, δείχνει από την πρώτη κιόλας σελίδα πως γνωρίζει σε βάθος τις απαιτήσεις της μικρής φόρμας.                                        

Κι όχι μόνο αυτό. Δείχνει, ακόμα, πως εξουσιάζει τα δημιουργήματά της , καθώς αυτά υψώνονται σαν μικρά, καλοδομημένα οικοδομήματα.

Για όσους δεν ξέρουν,  η Μαργαρίτα σπούδασε στη Φλωρεντία  αρχιτεκτονική και αυτές οι σπουδές είναι φανερό ότι βρήκαν την αντανάκλασή τους τώρα και στα διηγήματά της.                                                                   

Θα έλεγα ότι  το κάθε ένα από αυτά  έχει  γερά θεμέλια νοηματικά, με κολόνες σταθερές που αντέχουν το βάρος των θεμάτων της, και με επιστέγασμα ένα συμπυκνωμένο, καθαρό μήνυμα, που αγγίζει τον αναγνώστη χωρίς να το φωνάζει.

Είναι, δε,  αυτή η αίσθηση κατασκευής –ακριβώς όπως σε ένα αρχιτεκτονικό σχέδιο– που κάνει τα κείμενά της να στέκονται με αυτοτέλεια και συνοχή, να έχουν αρχή, μέση και τέλος, να προσφέρουν μια ολοκληρωμένη εμπειρία ανάγνωσης.                            

Ο λόγος της είναι δωρικός  –λιτός, χωρίς φτιασίδωμα, χωρίς περιττά λεκτικά στολίδια–  και γι’ αυτό βαθιά ουσιαστικός. Η σαφήνεια με την οποία προσεγγίζει ακόμη και τις πιο δύσκολες ή ευαίσθητες θεματικές δείχνει εσωτερική πειθαρχία και αφηγηματική αυτογνωσία.                                                                               

Δεν υπάρχει τίποτε δήθεν, τίποτε πομπώδες· οι περιγραφές της είναι γλαφυρές, αλλά ποτέ κραυγαλέες.                                                                       Σχεδιάζει με λέξεις, όχι μόνο εικόνες, αλλά και ψυχικές καταστάσεις, αδιόρατα συναισθήματα, ρωγμές στις ανθρώπινες σχέσεις!                                                                            

Η συγγραφική της φωνή είναι ήδη διακριτή: στοχαστική, ανθρώπινη, τρυφερή, με ήθος και εσωτερικό ρυθμό.                

Μια φωνή που μας κάνει να αναμένουμε με ενδιαφέρον τη συνέχεια»

 O ποιητής-συγγραφέας-δημοσιογράφος Φώντας Λάδης,  τέλος , που για λόγους ανώτερους της θέλησής του δεν μπόρεσε να είναι παρών αλλά έστειλε το κείμενο της παρέμβασής του έγραψε μεταξύ άλλων:

“H Mαργαρίτα Φρονιμάδη-Ματάτση κάνει με το καινούργιο της βιβλίο «Τα κορίτσια του πορτμπαγκάζ» ένα ακόμα βήμα στη λογοτεχνική της πορεία, που ήδη προσμετρά 37 χρόνια και μας έχει δώσει έξη ποιητικές συνθέσεις και συλλογές και δυο αποδόσεις έργων ξένων ποιητών στα ελληνικά. 

Δεν είναι όμως μόνο για αυτό γνωστή. Είναι και για την ενασχόληση της στα κοινά και για την σταθερή προσήλωσή της σε κάποιες σημαντικές αρχές και αξίες. Αυτές οι αξίες είναι που κινούν την πολύπτυχη κοινωνική δραστηριότητα της Μαργαρίτας Ματάτση και ξεπροβάλλουν συχνά ολοκάθαρα μέσα στο λογοτεχνικό της έργο. Που περιοριζόταν ώς τώρα, όπως είπαμε, στον αφαιρετικό χώρο της ποίησης.

Το νέο βιβλίο της συγγραφέα σε προϊδεάζει ήδη από το τίτλο του. Περικλείει 24 διηγήματα σε τρεις ενότητες . Εμείς θα σταθούμε στην πρώτη από αυτές τις τρεις ενότητες, αυτή που δίνει και τον γενικό τίτλο στη συλλογή. Σε όλο το βιβλίο άλλωστε το ύφος και η αφηγηματική τεχνική, ο ρυθμός και η ιδεολογική-ηθική προσέγγιση είναι η ίδια. 

΄Εχουμε, λοιπόν, τις ιστορίες οχτώ γυναικών από το πάλαι ποτέ «ανατολικό μπλοκ», που βρέθηκαν στη χώρα μας μέσα στις γνωστές, ιδιαίτερα δύσκολες συνθήκες. Κάποιες μάλιστα από τις ηρωίδες αυτές ταξίδεψαν κυριολεκτικά κλειδωμένες -κατά τη διάβαση των συνόρων ή στα ενδιάμεσα μπλόκα της αστυνομίας- μέσα στο πορτμπαγκάζ του λεωφορείου που τις μετέφερε από τη χώρα τους στη δική μας.

Οι οχτώ ιστορίες και οι ηρωίδες που πρωταγωνιστούν σε αυτές δεν είναι επινοημένες. Ο αναγνώστης καταλαβαίνει αμέσως, ότι η συγγραφέας έχει δει και έχει μελετήσει από κοντά κάποιες -ίσως και όλες- από αυτές τις περιπτώσεις, που καταφέρνει να περικλείσει τις βασικές παραμέτρους της καθεμιάς μέσα κυριολεκτικά σε δύο-τρεις σελίδες την κάθε μία.

Η Μζία, λοιπόν, η Λία, η Μερίτα, η Αλκέτα, η Ντόντο, η Μικαέλα, η ΄Αλμα και η Καλίνκα. ΄Αλλη έμεινε στη χώρα μας κάνοντας μια ταπεινή και στερημένη, αλλά αξιοπρεπή ζωή, άλλη πέτυχε και άπλωσε τα φτερά της, άλλη τράβηξε πιο πέρα, βαθιά στην Ευρώπη και άλλη γύρισε πίσω στην πατρίδα.

Όλοι τις ξέρουμε αυτές τις γυναίκες με αυτά ή με άλλα ονόματα. Η Μαργαρίτα Ματάτση τις παίρνει από τη χώρα προέλευσης ώς τη χώρα προορισμού -μια και μιλάμε για υπάρξεις που η ιστορία τις μετέτρεψε σε εμπόρευμα- και με τη λιτή περιεκτική αφήγησή της τις μετατρέπει σε μορφές αντιπροσωπευτικές μιας ολόκληρης κατηγορίας, δίνοντάς τους μια διαχρονικότητα και κάνοντάς τες σύμβολα.

Ο αναγνώστης διαβάζει κάτι λιτό και περιεκτικό, αλλά ωθείται αβίαστα να σκεφτεί και άλλα, πολύ περισσότερα πράγματα.

Το αποτέλεσμα είναι άκρως θετικό.”