Τα χρόνια περνούν, τα τραγούδια ταξιδεύουν: «Ο κυρ Παντελής» (Έντιμε άνθρωπε, κυρ Παντελή)

Ο Πάνος Τζαβέλλας (1925-2009) υπηρέτησε με πάθος και συνέπεια το αντάρτικο και το αγωνιστικό-πολιτικό τραγούδι. Συνθέτης και στιχουργός ο ίδιος πολλών γνωστών τραγουδιών όπως «Ξυπνήστε», «Ο Έλληνας», «Μάη μ’ Μάη μ’» (ερμηνεύει η Χαρούλα Αλεξίου) κλπ. και του κομμουνιστή προλετάριου ποιητή Φώτη Αγγουλέ («Πορεία μέσα στη νύχτα»), «κοινώνησε» την τέχνη του στις μπουάτ και στις συναυλίες, στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, μα πάνω απ’ όλα στο θρυλικό στέκι του, το «Αντάρτικο Λημέρι».

Ο ασυμβίβαστος, ανυπόταχτος τροβαδούρος αντάρτης του ΕΛΑΣ και μαχητής του ΔΣΕ, καταδικασμένος τρεις φορές σε θάνατο, που τραυματίστηκε βαριά αφήνοντας για πάντα στο βουνό το ένα του πόδι, διώχτηκε και φυλακίστηκε τα χρόνια της δικτατορίας των συνταγματαρχών. Στο βιβλίο του με τίτλο «ΑΝΤΑΡΤΟ-ROCK» (εκδ. «Ελεύθερος Διάλογος») σημειώνει: «Το 1971, αποφυλακίζομαι προσωρινά με το νόμο «περί ανηκέστου βλάβης». Γραμμή για την Πλάκα. Στήνω το Λημέρι μου. Τώρα το τραγούδι είναι αγώνας. Πρέπει ν’ ακουστεί το προοδευτικό τραγούδι, που ξυπνάει τις συνειδήσεις, να τονώσουμε το ηθικό του κόσμου που είναι πεσμένο και προπαντός να ξαναβρεθούμε για να ξαναχτίσουμε τις οργανώσεις, που είχαν σμπαραλιαστεί απ’ τα χτυπήματα της Ασφάλειας. Αυτή ήταν η εντολή. Το τραγούδι μας έπεσε σαν τη βροχή σε καψαλισμένη γη. Τα τραγούδια των πρωτοπόρων συνθετών και του Νέου Κύματος, δόνησαν ξανά τις καρδιές και τις συνειδήσεις των Αθηναίων. Τραγουδάω και δικά μου τραγούδια, το «κυρ-Παντελής», «Ξυπνήστε» κ.λπ. Κι ύστερα έπρεπε ν’ αναστήσουμε τον αγωνιστή ποιητή Φώτη Αγγουλέ μέσα από τις μελωδίες μας. Κάπου κάπου, πετάμε και κανένα αντάρτικο. Μας τραβούσαν στην Ασφάλεια, μας προπηλάκιζαν, μας έδερναν, προσπαθούσαν να τρομοκρατήσουν τον κόσμο. Δεν κάναμε πίσω»…

«Ο κυρ Παντελής»  είναι ίσως το πιο γνωστό τραγούδι του (μεταφράστηκε μέχρι και στην Κίνα) κι αυτό που έχει αγαπηθεί πιο πολύ. Τα μηνύματά του παραμένουν επίκαιρα ας πέρασε μισός αιώνας από τότε που γράφτηκε. Ο Πάνος Τζαβέλλας  ρίχνει τον προβολέα της τέχνης του πάνω στον μικροαστό, τον «νοικοκυραίο» που προσαρμόζεται σε κάθε πραγματικότητα, τον βολεμένο που ονειρεύεται μεγαλεία, τον «παρτάκια» που είναι πρόθυμος να ρουφιανέψει, να ξεπουλήσει, να συρθεί στο χώμα προκειμένου να μη θιχτούν τα όποια κεκτημένα του· αυτόν που κάποτε ο ποιητής Γιώργος Κακουλίδης χαρακτήρισε εύστοχα «αγαπημένο σκυλί της κυρίαρχης ιδεολογίας».

Ο Πάνος Τζαβέλλας δεν κρύβει την απέχθειά του: «Μικροαστοί λαοπλάνοι, γυμνοσάλιαγκες κι αδίστακτοι πολιτικάντηδες, μπόρεσαν να παρασύρουν τον «πάντα ευκολόπιστο και πάντα προδομένο» ελληνικό λαό, να ληστέψουν τα όνειρα και τις ελπίδες του, να θερίσουν το αίμα, τους αγώνες και τις θυσίες των κομμουνιστών και να τα κάνουν γκόμενες, κονόμα και υπουργιλίκια. Κι όλα έγιναν συντρίμμια. Και φτου κι απ’ την αρχή. Μέχρι να βγάλει ο ήλιος κέρατα. Κουφάλες!»…

«Ο κυρ Παντελής» – «Τα Τραγούδια από το Αντάρτικο Λημέρι» (1975):

«Ο κυρ Παντελής» θα κυκλοφορήσει το 1975 με τον δίσκο «Τα Τραγούδια από το Αντάρτικο Λημέρι» (ζωντανή ηχογράφηση), τον πρώτο του Πάνου Τζαβέλλα. Η πτώση της Χούντας, το 1974, τον βρήκε στις μπουάτ, ελεύθερο πια, μαζί με τη σύντροφο στη ζωή και το τραγούδι, Νατάσα Παπαδοπούλου, και την ορχήστρα του, να παίζουν και να τραγουδούν τα τραγούδια του. Θα ακολουθήσουν κι άλλοι δίσκοι και πολλές συναυλίες στην Ελλάδα και το εξωτερικό, στις οποίες κυριαρχεί ο παλμός και το αγωνιστικό πνεύμα που συνόδευε τον Πάνο Τζαβέλλα μέχρι το τέλος της ζωής του.

Ο Πάνος Τζαβέλλας ερμηνεύει «ζωντανά» τον «Κυρ Παντελή»:

Ο Πάνος Τζαβέλλας έγραψε και ερμήνευσε συγκλονιστικά τραγούδια. Στο «ΑΝΤΑΡΤΟ-ROCK» συμπυκνώνει την αγωνιστική και καλλιτεχνική πορεία του. Τα λόγια του αλησμόνητου τροβαδούρου, παρακαταθήκη για τις επόμενες γενιές: «Ζούμε σ’ έναν κόσμο απάνθρωπο, όπου τα πάντα πουλιόνται κι αγοράζονται. Ακόμα και η τέχνη, και οι δημιουργοί…Φίλε, μην απελπίζεσαι. Τίποτα δεν είναι πιο ισχυρό απ’ τη θέλησή σου, όταν η καρδιά σου και το πνεύμα σου φλογίζονται από υψηλά ιδανικά και υπηρετείς υψηλούς στόχους. Κι εμείς απ’ τον τάφο ξεκινήσαμε. Κι ύστερα από προσπάθειες κι αγώνα, βγήκαμε στο φως…»

«Ο κυρ Παντελής» – Κιθάρα: Μανόλης Ανδρουλιδάκης / Ερμηνεία: Πολυξένη Καράκογλου 

Ο κυρ Παντελής

Έντιμε άνθρωπε, κυρ Παντελή,
έχεις κατάστημα κάπου στη γη.
Πουλάς εμπόρευμα, βγάζεις λεφτά
πολλά λεφτά, πολλά λεφτά.

Τις Κυριακές πρωί στην εκκλησιά
σταυροκοπιέσαι στην Παναγιά.

Έντιμε άνθρωπε, κυρ Παντελή,
έχεις και σύζυγο, κόρη, παιδί,
μοντέρνα έπιπλα, έγχρωμη TV,
τρως τροφή πνευματική…

Μακριά από κόμματα μη βρεις μπελά,
«Πατρίς, θρησκεία και φαμελιά».

Έντιμε άνθρωπε, κυρ Παντελή,
τι κι αν πεθαίνουνε πάνω στη γη
χιλιάδες άνθρωποι χωρίς ψωμί,
μαύροι, λευκοί ή κίτρινοι;

Ο γιος σου μοναχά να ’ναι καλά
ν’ αφήσεις τ’ όνομα και τον παρά.

Έντιμε άνθρωπε, κυρ Παντελή,
σκεύρωσες, σάπισες στο μαγαζί.
Τη νιότη ξόδεψες και την ορμή
για τη δραχμή, για το πετσί.

Δίπλα σου τ’ όνειρο, η ζωή και το φως
μα εσύ στο κουφάρι σου κλεισμένος εντός.

Ξέρεις πως δώσανε, κυρ Παντελή,
άλλοι τα νιάτα τους και τη ζωή
να γίνει τ’ όνειρο φέτα ψωμί
να φας κι εσύ, κυρ Παντελή;

Κι εσύ τι έδωσες, κυρ Παντελή;
Πες μας τι έκανες σ’ αυτή τη γη.
Πες μας τι άφησες κληρονομιά
που να εμπνέει τη νέα γενιά.

Έντιμε άνθρωπε, κυρ Παντελή,
έντρομε, άβουλε, συ φασουλή,
βρώμισες τ’ όνειρο και την ψυχή,
άδειο πετσί χωρίς πνοή.

Έντιμοι άνθρωποι, νέα γενιά,
θάψτε τους έντιμους μες στα σπαρτά
κι αυτούς που φτιάξανε τον Παντελή
σκουλήκι άχρηστο σ’ αυτή τη γη.

Τα χρόνια περνούν, τα τραγούδια ταξιδεύουν: «Ο κυρ Παντελής» – Πάνος Τζαβέλλας

Τα χρόνια περνούν, τα τραγούδια όχι… και από 26/10/2020 νέα ονομασία: Τα χρόνια περνούν, τα τραγούδια ταξιδεύουν… Τι κι αν γράφτηκαν πριν από πολλά χρόνια, κάποια τραγούδια συνεχίζουν να  συγκινούν, να συντροφεύουν τις μικρές και μεγάλες στιγμές των ανθρώπων, να εκφράζουν τις αγωνίες, τον πόνο και τα όνειρά τους, να εμπνέουν τους αγώνες τους.

Η στήλη, χωρίς να διεκδικεί το αλάθητο ή τον τίτλο του «ειδικού», «παίζει» τραγούδια που γράφτηκαν για τον έρωτα, την αγάπη, το μεροκάματο, τη μετανάστευση, τον αγώνα για λευτεριά και για καλύτερη ζωή. Τραγούδια γραμμένα από ποιητές, αλλά κι από δημιουργούς που δεν διάβασαν ποτέ στη ζωή τους ποίηση… Ανασκαλεύοντας το παρελθόν και ψηλαφώντας την ιστορία τους, πότε γράφτηκαν, σε ποιες συνθήκες, από ποιους πρωτοτραγουδήθηκαν, ποιοι τα τραγουδούν στις μέρες μας.

Χωρίς διαχωρισμούς, χωρίς αποκλεισμούς, τραγούδια ελληνικά και «ξένα», με γνώμονα ότι, εκτός από το να θυμίζουν εικόνες από το παρελθόν, συναρπάζουν τις αισθήσεις, γεννούν συναισθήματα, εμπνέουν και συγκινούν σήμερα.

Τα χρόνια περνούν, τα τραγούδια ταξιδεύουν… Ακούστε τα όλα εδώ.