Στίβεν Σπίλμπεργκ – Ο βασιλιάς του ποπ – κορν

Για κάποιους το όνομα Στίβεν Σπίλμπεργκ είναι συνώνυμο με μερικές ώρες εγγυημένης διασκέδασης και σασπένς, για άλλους είναι απλά ένας “έμπορος” της μεγάλης οθόνης. Το μόνο σίγουρο είναι πως ο Σπίλμπεργκ ανήκει στους μεγάλους τεχνίτες του είδους του, κατορθώνοντας να έχει στο ενεργητικό του κάποια από τα μεγαλύτερα blockbuster της αμερικανικής κινηματογραφικής βιομηχανίας, όπως “Τα σαγόνια του καρχαρία”, “ΕΤ ο Εξωγήινος”, “Τζουράσικ Παρκ” και αμέτρητα ακόμα. Δεν είναι καθόλου τυχαίο πως πολλοί χαρακτήρες ή σκηνές των ταινιών του έχουν αποσπαστεί από το εκάστοτε έργο, όντας γνωστοί ακόμα και σε όσους – λίγους – έχει τύχει να μην το έχουν παρακολουθήσει, δείγμα της διεισδυτικότητάς του στη σύγχρονη ποπ – κουλτούρα.

Γεννήθηκε στις 18 Δεκέμβρη 1946 από μεσοαστική οικογένεια Αμερικανοεβραίων. Στα 12 του χρόνια ζήτησε ως δώρο γενεθλίων τη φωτογραφική μηχανή του πατέρα του. Άρχισε να βγάζει φωτογραφίες στη γειτονιά του, τις οποίες κολλούσε με χρονολογική σειρά, σαν σε κόμικ, σε άλμπουμ. Στα 17 του χρόνια πήρε δώρο την πρώτη του κινηματογραφική κάμερα και άρχισε να γυρίζει πολλές ερασιτεχνικές ταινίες, που πρόβαλε στους φίλους και συνεργάτες του. Η πορεία του ήταν προκαθορισμένη κι έτσι γράφτηκε στο Πολιτειακό Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας στο τμήμα Κινηματογράφου. Στα πλαίσια των σπουδών του γύρισε την ταινία μικρού μήκους «Amblin», που προβλήθηκε στο κινηματογραφικό φεστιβάλ της Ατλάντα, εντυπωσιάζοντας τους κριτικούς και ανοίγοντάς του, μόλις στα 22 του χρόνια, τις πύλες του Χόλιγουντ. Ξεκίνησε ως τηλεοπτικός σκηνοθέτης, σε σειρές όπως «Colombo» και “Dr. Marcus Welby» , ενώ η πρώτη του ταινία ήρθε το 1974 με τίτλο “Sugarland Express”, η οποία παρά το χαμηλό μπάτζετ είχε μεγάλη εισπρακτική επιτυχία, ανοίγοντάς του τις κάνουλες για πιο φιλόδοξες παραγωγές στη συνέχεια.

Μόλις ένα χρόνο αργότερα κατορθώνει να κατακτήσει και διεθνή φήμη, με τα θρυλικά «Σαγόνα του Καρχαρία», που έγιναν πραγματικό πολιτισμικό φαινόμενο. Η ταινία έσπασε τα ταμεία και άδειασε τις παραλίες για ένα διάστημα, προκαλώντας κυριολεκτικά υστερία, όντας μια από τις πρώτες που δημιούργησαν ολόκληρη σειρά εμπορευμάτων συνδεδεμένες με το θέμα της. Το 1981 έρχεται η νέα μεγάλη επιτυχία με τον Χάρισον Φορντ ως «Ιντιάνα Τζόουνς», η οποία θα συνεχιζόταν σε πολλές συνέχειες τα επόμενα χρόνια.  Όλα τα ως τότε ρεκόρ εισπράξεων έσπασε ωστόσο ο Σπίλμπεργκ με το θρυλικό «ET, o εξωγήινος» το 1982, βασισμένο στο φανταστικό φίλο που είχε ο σκηνοθέτης την περίοδο του διαζυγίου των γονιών του. Οι εξωγήινοι δεν αντιμετωπίζονταν ως αλλόκοτα ή απειλητικά πλάσματα, αντιθέτως απειλούνται οι ίδιοι από τους ανθρώπους, παρά τις φιλικές τους διαθέσεις. Κυρίως όμως η ταινία είναι ένας ύμνος στη φιλία, αλλά και στη διαφορετικότητα, πολύ πριν ο όρος μπει στην πολιτική αντιπαράθεση και το καθημερινό μας λεξιλόγιο.

Η εμπορική απήχηση του φιλμ του επέτρεψε την ίδρυση της εταιρείας παραγωγής Amblin Entertainment, με την οποία γύρισε μεταξύ πολλών άλλων και το δημοφιλέστατο «Επιστροφή στο Μέλλον»,  που γνώρισε δύο σίκουελ ως το 1990.

Τον παλμό της εποχής κατόρθωσε να πιάσει και πάλι το 1993, με το «Τζουράσικ Παρκ», ξυπνώντας σε παιδιά κάθε ηλικίας την επιθυμία να γνωριστούν με τους μυστηριώδεις δεινοσαύρους, δίνοντας τεράστια ώθηση στην εμπορική τους αξιοποίηση έκτοτε, έξω από τα στενά πλαίσια τα ταινίας. Το 1993 ήταν η χρονιά του, καθώς η περίφημη «Λίστα του Σίντλερ» με τον Λίαμ Νίσον, βασισμένη στην “πραγματική “ιστορία του Γερμανού επιχειρηματία Όσκαρ Σίντλερ, που διέσωσε 1000 Πολωνοεβραίους από τα στρατόπεδα θανάτου του Γ’ Ράιχ. Η ιστορική αλήθεια βέβαια μάλλον απέχει αρκετά από την αγιογραφία του Σπίλμπεργκ, καθώς όχι μόνο ο Σίντλερ δεν συνέταξε την περίφημη λίστα (ή λίστες) διάσωσης των Εβραίων, καθώς βρισκόταν στη φυλακή κατηγορούμενος για υπόθεση χρηματισμού, αλλά πέραν του ότι είχε υπάρξει κατάσκοπος των ναζί στην Τσεχοσλοβακία τη δεκαετία του ’30, έχει κατηγορηθεί επίσης ως επικεφαλής μονάδας που σχεδίασε την εισβολή στην Πολωνία που εγκαινίασε τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Χωρίς να αποκλείεται να βοήθησε κάποιους Εβραίους στη διάρκειά του, σίγουρα η συμβολή του δεν αρκούσε καν για να του αποδοθεί από το γνωστό ίδρυμα Γιεντ Βασέμ ο τίτλος του «Δικαίου των Εθνών» (που απονέμεται σε μη Εβραίους που διέσωσαν Εβραίους στο Ολοκαύτωμα), όπως ψευδώς ισχυρίζεται η ταινία. Πάντως το αφήγημα του καλού καπιταλιστή που αψήφησε τους ναζί σώζοντας Εβραίους ήταν αρκετά συγκινητικό για την αμερικανική ακαδημία κινηματογράφου ώστε να του χαρίσει 7 Όσκαρ, ανάμεσά τους εκείνα της καλύτερης ταινίας και σκηνοθεσίας.

Το 1994 υπήρξε συνιδρυτής του κινηματογραφικού μεγαθηρίου Dream Works Studios, στα οποία γυρίστηκε μεταξύ πολλών άλλων το πολεμικό δράμα «Η διάσωση του στρατιώτη Ράιαν», με τον Τομ Χανκς (1998), που χάρισε στο Σπίλμπεργκ το δεύτερο Όσκαρ σκηνοθεσίας. Από τα πρώτα χρόνια της δεκαετίας του 2000, μια από τις πιο ευχάριστες ταινίες του είναι το «Πιάσε με αν μπορείς», με τον Λεονάρντο ντι Κάμπριο και τον Τομ Χανκς, βασισμένη στην ιστορία του διαβόητου απατεώνα Frank William Abagnale Jr.

Η «καρμική» σχέση του Χανκς με το Σπίλμπεργκ συνεχίστηκε το 2004 με την ταινία «Terminal” με αντικείμενο την ιστορία του Ιρανού Μερχάν Καρίμι Νασέρι, που ψάχνοντας απελπισμένα άσυλο παγιδεύτηκε στο αεροδρόμιο Σαρλ ντε Γκωλ στις 26 Αυγούστου 1988, όταν του κλέψανε τα χαρτιά του. Τελευταία συνεργασία των δύο ήταν η ψυχροπολεμική «Γέφυρα των κατασκόπων» (2015), με τον Χανκς στο ρόλο του δικηγόρου Τζέιμς Ντόνοβαν, με αποστολή την ανταλλαγή κρατουμένων μετά την κατάρριψη του αμερικανικού κατασκοπευτικού αεροσκάφους U2 το 1960. Πριν από αυτή την ταινία, είχε προηγηθεί η φερώνυμη βιογραφία του Αβραάμ Λίνκολν (2012), με την έξοχη ερμηνεία του Ντάνιελ Ντέι Λιούις, σε μια ταινία που κατά τα άλλα θυμίζει περισσότερο σχολική παράσταση με το διδακτισμό και την ακαδημαϊκότητά της. Πιο πρόσφατο πόνημά του η ταινία επιστημονικής φαντασίας “Ready player one” (2018), όπου ο ιδρυτής του παιχνιδιού εικονικής πραγματικότητας OASIS προκαλεί όλους τους παίκτες μετά το θάνατό του να βρουν το κρυμμένο μέσα του “πασχαλινό αβγό” για να τον κληρονομήσουν.

Πιστός υποστηρικτής των δημοκρατικών, στους οποίους έχει συνεισφέρει εκατομμύρια δολάρια είναι προσωπικός φίλος του Μπιλ Κλίντον, για τον οποίο μάλιστα γύρισε και 18λεπτο βίντεο με αφορμή τους εορτασμούς του “Μιλένιουμ” το 2000. Ο Σπίλμπεργκ, παρά τις γενικά φιλοϊσραηλινές θέσεις του, που οδήγησαν το 2007 σε απαγόρευση των ταινιών του από τον Αραβικό σύνδεσμο, μετά τη χρηματοδότηση που έδωσε υπέρ του Ισραήλ στον πόλεμο του Λιβάνου την προηγούμενη χρονιά, βρέθηκε στο στόχαστρο εθνικιστικών κύκλων της χώρας με την ταινία “Μόναχο”. Σε αυτήν πραγματεύεται τα γεγονότα του Μαύρου Σεπτέμβρη του 1972, δείχνοντας τα κίνητρα των δραστών, αλλά και την σκληρή αντίδραση των ισραηλινών μυστικών υπηρεσιών, που είχαν ως αποτέλεσμα και το θάνατο αθώων, Η απεικόνιση αυτή θεωρήθηκε από κάποιους ως “εξίσωση με τους τρομοκράτες” ή και “προδοσία του εβραϊκού λαού”, με τον ίδιο να δηλώνει τότε πως “Θα πέθαινε για το Ισραήλ”, αλλά δεν ήθελε να αποδώσει μονοδιάστατα την πραγματικότητα.

Δύσκολες Νύχτες