Ρώσικη Πρωτοπορία: Restart

«Θεσσαλονίκη. Η Συλλογή Γιώργου Κωστάκη. Restart» είναι ο τίτλος της έκθεσης στο Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης – Μονή Λαζαριστών. Η έκθεση σηματοδοτεί μια άκρως ενδιαφέρουσα επανεκκίνηση σε ό,τι αφορά τη διαχείριση της θρυλικής συλλογής έργων Ρώσικης Πρωτοπορίας του Γιώργου Κωστάκη.

Αλεξέι Μοργκουνόφ , Όρθια φιγούρα, 1912–1913, λάδι σε καμβά, 71.2 × 44.3. Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης – Συλλογή Κωστάκη

400 και πλέον έργα από τη συλλογή και το αρχείο του Γιώργου Κωστάκη αποτελούν το μέσο για αυτό το ιδιαίτερο ταξίδι στα κινήματα της Ρωσικής Πρωτοπορίας, αυτής της συγκλονιστικής περιόδου των πρώτων δεκαετιών του 20ου αιώνα.

Ο Γιώργος Κωστάκης στο διαμέρισμά του στη Μόσχα. Photo Igor Palmin. Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης – Συλλογή Κωστάκη

Η συλλογή έργων που δημιούργησε ο Γ. Κωστάκης κατά τη διάρκεια του δεύτερου μισού του 20^ου αιώνα αποτελείται από έργα ρωσικής και σοβιετικής τέχνης των δεκαετιών 1900-1940, συμπεριλαμβανομένων και όλων των σταδίων του σχηματισμού και της εξέλιξης της Ρώσικης Πρωτοπορίας με όλα τα διαφορετικά στυλ, είδη και τεχνικές.

Ελ Λισίτσκι, Σχέδιο — μελέτη για μνημείο στη Ρόζα Λούξεμπουργκ, 1919–1920, μελάνι, μολύβι και γκουάς σε χαρτί, 10 × 10.1. Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης – Συλλογή Κωστάκη

Το 1977, μέρος της συλλογής δωρήθηκε στην Κρατική Πινακοθήκη Τρετιακόφ στη Μόσχα, ενώ ο ίδιος ο συλλέκτης έφερε έναν μεγάλο αριθμό έργων στην στην Ελλάδα. Το σύνολο των έργων παρουσιάζει μια ολοκληρωμένη εικόνα της εξέλιξης της Ρώσικης Πρωτοπορίας. Το ελληνικό δημόσιο απέκτησε τη συγκεκριμένη συλλογή το 2000 από την οικογένεια του συλλέκτη, και έκτοτε ανήκει στο Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης στη Θεσσαλονίκη.

Ρότσενκο Άλεξάντρ, Δύο φιγούρες, 1920, λάδι σε κοντραπλακέ, 145.8 × 95.5. Το έργο προηγήθηκε της σειράς των γεωμετρικών «Φιγούρων» της Στεπάνοβα του 1921. Προγενέστερα είχε δημοσιευτεί με τον τίτλο «Κατασκευή σε λευκό (Ρομπότ)» Τεκμηρίωση του έργου του Α. Ρότσενκο από τον Αλεξάντρ Λαβρέντιεφ. Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης – Συλλογή Κωστάκη

Το κομμάτι της συλλογής που κατέχει το ΚΜΣΤ αποτελεί την πιο πλήρη συλλογή έργων Ρώσικης Πρωτοπορίας που βρίσκεται σε μουσείο εκτός Ρωσίας. Τα έργα της συλλογής του περιλαμβάνουν ένα απόλυτα αντιπροσωπευτικό αριθμό ζωγραφικών έργων και γραφιστικών από τον ιδρυτή του κινήματος του Σουπρεματισμού, Καζιμίρ Μαλέβιτς, δημιουργίες από τους πρωτοπόρους του Κονστρουκτιβισμού, Βλαντιμίρ Τάτλιν, Αλεξάντρ Ρότσενκο και Γκούσταβ Κλούτσις.

Λιουμπόβ Ποπόβα, Ζωγραφικό Αρχιτεκτόνημα, 1918, λάδι σε καμβά, 71.1 × 58.3. Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης – Συλλογή Κωστάκη

Πάνω από 200 έργα της Λιουμπόβ Ποπόβα και μια μεγάλη επιλογή έργων του Ιβάν Κλιούν. Έργα καλλιτεχνών της λεγόμενης Σχολής της Οργανικής Παιδείας με πρωτοστάτες τον Μιχαήλ Ματιούσιν και τα αδέλφια Έντερ και έργα από τον εμπνευστή και θεωρητικό της Αναλυτικής τέχνης, Πάβελ Φιλόνοφ. Επίσης έργα και αρχειακό υλικό των Σολομών Νικρίτιν, Αλεξάντρ Ντρέβιν, Ναντιέζντα Ουνταλτσόβα, Όλγα Ροζάνοβα, Ελ Λισίτσκι και Πάβελ Μανσούροφ.

Γκούσταβ Κλούτσις, Δυναμική Πόλη, 1919–1921, λάδι, τσιμέντο και άμμος σε ξύλο, 87 × 63.5. Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης – Συλλογή Κωστάκη

Η συλλογή περιλαμβάνει επίσης σερβίτσια από πορσελάνη και αντικείμενα βιομηχανικού σχεδιασμού. Παράλληλα με τη συλλογή, το ΚΜΣΤ κατέχει και το αρχείο της οικογένειας Κωστάκη, το οποίο παρέχει το καλύτερο δυνατό υπόβαθρο για τη μελέτη αυτής της εξαιρετικής συλλογής και περιόδου.

Λιουμπόβ Ποπόβα, Μελέτη για πορτρέτο, 1914–1915, αμφίπλευρο έργο, λάδι σε χαρτόνι, 59.5 × 41.6. Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης – Συλλογή Κωστάκη

Το 2017 συστάθηκε στη Θεσσαλονίκη το Συμβούλιο Υποστηρικτών του ΚΜΣΤ, με επικεφαλής την Κριστίνα Κρασνιάσκαγια. Η ίδια δήλωσε σχετικά με το μέλλον του μουσείου: «Η νέα στρατηγική ανάπτυξης ενισχύει τον ρόλο του ΚΜΣΤ στη Θεσσαλονίκη ως το μεγαλύτερο κέντρο έργων Ρωσικής Πρωτοπορίας εκτός Ρωσίας. Το ΚΜΣΤ, ως ο ιδιοκτήτης και του αρχείου του Γιώργου Κωστάκη, προορίζεται να γίνει η κύρια ευρωπαϊκή πλατφόρμα για τη μελέτη της Ρωσικής Πρωτοπορίας και να διατηρήσει τη μνήμη αυτού του μεγάλου συλλέκτη του 20^ου αιώνα. Η μελέτη, η περιγραφή, η διατήρηση και η δημοσιοποίηση αυτού του μοναδικού αρχείου είναι το βασικό καθήκον του μουσείου και τώρα θα το κάνουμε πραγματικότητα ενισχύοντας την ομάδα του μουσείου αλλά και με νέες προσεγγίσεις στο έργο μας. Η ανανεωμένη έκθεση και τα εκπαιδευτικά προγράμματα που θα προσφέρει στο εξής το Μουσείο, θα αποτελέσουν τη βάση για την μεγαλύτερη δυνατή ανάπτυξη στο μέλλον, κάνοντας ταυτόχρονα τη Θεσσαλονίκη το «σπίτι» ενός από τα σημαντικότερα μουσεία μοντέρνας τέχνης στην Ευρώπη.»

Τμήμα της μόνιμης έκθεσης της Συλλογής του Γιώργου Κωστάκη στη Μονή Λαζαριστών της Θεσσαλονίκης

Διάρκεια λειτουργίας της έκθεσης: 29 Ιουνίου – 16 Σεπτεμβρίου 2018.

Πηγή: Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης