Γυάρος: Να μείνει η μνήμη ζωντανή – Από τον Γιώργο Φαρσακίδη στον Αντώνη Μυρωδιά (ΦΩΤΟ)

Μικρή αναδρομή με αφορμή την επίσκεψη – προσκύνημα στο θανατονήσι της Γυάρου, για τα αποκαλυπτήρια του Μνημείου που έστησε το ΚΚΕ τιμώντας  τους αλύγιστους της ταξικής πάλης, όλους όσοι φυλακίστηκαν, εξορίστηκαν, βασανίστηκαν ή άφησαν τη ζωή τους σ’ αυτόν τον ξερότοπο καταμεσής του Αιγαίου.

Η Γυάρος λειτούργησε συνολικά 21 χρόνια ως τόπος φυλάκισης και εξορίας για χιλιάδες κομμουνιστές και άλλους αγωνιστές: 1947-1952, 1955-1961, 1967-1974. Ιδρύθηκε ως φυλακή, αν και δεν είχε κανένα στεγασμένο κτίριο. Η πρώτη διαμόρφωση των χώρων (συρματοπλέγματα, πολυβολεία και κάποια καταλύματα για τους φύλακες) ξεκίνησε από κρατούμενους φαντάρους του Τάγματος Σκαπανέων του Αγίου Νικολάου Κρήτης, που στο τέλος Απρίλη του 1947 έφτασαν στη Γυάρο. Τον Ιούλη του 1947 οι σκαπανείς στάλθηκαν στη Μακρόνησο.

Από τις εργασίες ανέγερσης του μνημείου «Ρωγμή» στη Γυάρο

Στις 11 Ιούλη 1947 έφτασαν στη Γιούρα οι πρώτοι 551 φυλακισμένοι από τις Φυλακές Καλαμάτας. Ακολούθησαν αλλεπάλληλες καραβιές κρατούμενων κομμουνιστών απ’ όλες τις φυλακές της χώρας. Μέχρι τον Σεπτέμβρη του 1947 είχαν φτάσει περισσότεροι από 7.000 κρατούμενοι. Δίχως καμιά υποδομή ρίχτηκαν στους πέντε όρμους στη νοτιοανατολική πλευρά του νησιού, σε ασφυκτικές συνθήκες διαβίωσης, μέσα σε αντίσκηνα. Στις θανατηφόρες συνθήκες διαβίωσης προστέθηκαν τα απάνθρωπα, συστηματικά βασανιστήρια.

Στη Γυάρο υπολογίζεται ότι πέρασαν περισσότεροι από 18.000 την πρώτη περίοδο, κοντά στους 800 τη δεύτερη περίοδο και πάνω από 6.000 την τρίτη περίοδο.

Από τις εργασίες ανέγερσης του μνημείου «Ρωγμή» στη Γυάρο

Οι κρατούμενοι κομμουνιστές και άλλοι αγωνιστές του λαού πέρασαν σκληρά μαρτύρια και βασανιστήρια πιεζόμενοι να υπογράψουν δήλωση μετανοίας – αποκήρυξης του ΚΚΕ. Χιλιάδες είναι εκείνοι που παρέμειναν αλύγιστοι. Η στάση τους αυτή αποτελεί προσφορά πρώτου μεγέθους στην πάλη για τον σοσιαλισμό – κομμουνισμό.

Το Μνημείο που θα αποκαλυφθεί, με τίτλο «Ρωγμή», φιλοτέχνησε ο γλύπτης Αντώνης Μυρωδιάς, ο οποίος συμμετείχε σε πανελλήνιο καλλιτεχνικό διαγωνισμό που είχε προκηρύξει η ΚΕ του ΚΚΕ για τη φιλοτέχνηση και εγκατάσταση Μνημείων στη Γυάρο και τη Μακρόνησο και έλαβε την πρώτη θέση, όσον αφορά το διαγωνισμό για τη Γυάρο.

Από τις εργασίες ανέγερσης του μνημείου «Ρωγμή» στη Γυάρο

Για το έργο ο ίδιος ο δημιουργός σημειώνει πως «στο “σώμα” του είναι καρφωμένα είκοσι ένα (όσα και τα χρόνια λειτουργίας των κολαστηρίων) πρίσματα, θραύσματα από υλικό ανοξείδωτο, μόνιμα λαμπερό και αναλλοίωτο στο χρόνο. Είναι η αντιδιαστολή: Το φωτεινό μέλλον, λαμπερό, στην αντίθεση με το ζοφερό, διαβρωμένο παρελθόν. Οι “Ρωγμές” με τις έντονες εξάρσεις προσδίδουν έντονα δραματικό χαρακτήρα στην πάλη μεταξύ των δύο ιδεολογιών. Τα πρίσματα και το αναλλοίωτο υλικό τους είναι η αναφορά στους κρατούμενους κομμουνιστές που υπέφεραν, βασανίστηκαν ή έχασαν τη ζωή τους για τις ιδέες τους, παρέμειναν ωστόσο αμετακίνητοι σε αυτές».

Από τις εργασίες ανέγερσης του μνημείου «Ρωγμή» στη Γυάρο

Για την εγκατάσταση του Μνημείου, όσο και για τη διαμόρφωση του περιβάλλοντος χώρου, εδώ και μέρες βρίσκονται στο νησί δεκάδες οικοδόμοι, μηχανικοί, ηλεκτρολόγοι, χτίστες και άλλες ειδικότητες, μέλη και φίλοι του ΚΚΕ. Κάτω από αντίξοες συνθήκες, κάνοντας τη νύχτα μέρα δίνουν τον καλύτερό τους εαυτό, προκειμένου όλα να είναι έτοιμα ενόψει της εκδήλωσης.

Από τις εργασίες ανέγερσης του μνημείου «Ρωγμή» στη Γυάρο

Σημειώνεται ότι σε εξέλιξη βρίσκεται και η κατασκευή του δεύτερου Μνημείου που θα τοποθετηθεί στη Μακρόνησο, ενώ για να καλυφθεί το αυξημένο οικονομικό κόστος και για τα δύο Μνημεία, η ΚΕ του ΚΚΕ απευθύνει κάλεσμα σε κάθε άνθρωπο καλής θέλησης, ζητώντας τη συνδρομή του, για την ολοκλήρωση της κατασκευής, μεταφοράς και τοποθέτησης των Μνημείων, με προσφορές που μπορούν να κατατεθούν στις κατά τόπους Κομματικές Οργανώσεις και στον «Ριζοσπάστη».

Από τις εργασίες ανέγερσης του μνημείου «Ρωγμή» στη Γυάρο

Επιπλέον, οι εκδόσεις «Σύγχρονη Εποχή» ετοιμάζονται να κυκλοφορήσουν ειδική έκδοση, με τίτλο: «Γυάρος – Θανατονήσι και Κάστρο Αγώνα – μια η απάντησή μας… ζήτω το ΚΚΕ». Δημιουργήθηκε με αφορμή την τοποθέτηση του Μνημείου της ΚΕ του ΚΚΕ στη Γυάρο και την επίσκεψη – προσκύνημα για τα εγκαίνια του Μνημείου.

Από τις εργασίες ανέγερσης του μνημείου «Ρωγμή» στη Γυάρο

Στη Γυάρο φυλακίστηκαν ή εξορίστηκαν κομμουνιστές διανοούμενοι και καλλιτέχνες, που με λιγοστά μέσα και κάτω από αντίξοες συνθήκες απεικόνισαν στα έργα τους την καθημερινή ζωή των κρατουμένων, τη φρίκη των βασανιστηρίων, τις τεράστιες δυσκολίες που είχαν να αντιμετωπίσουν στη διαβίωσή τους, όπως οι καιρικές συνθήκες, η κακή σίτιση και η έλλειψη νερού. Όπως o εικαστικός Γιώργος Φαρσακίδης κ.ά. Δείτε μερικά από αυτά τα έργα στις εικόνες που ακολουθύν:

Γυάρος, ο 1ος Όρμος

«Γυάρος», του Γ. Φαρσακίδη

«Γυναίκες στη Γυάρο», του Γ. Φαρσακίδη

Το στήσιμο της σκηνής Η-20 του 5ου όρμου. Ο Σάκης, ο Βασίλης, ο Στέργιος. Του Γ. Φαρσακίδη

«Στο συσσίτιο», 10/1947. Ο φύλακας Μαρίνος έβγαλε το μάτι του κρατούμενου Χριστόδουλου Χουλιάρα

Γυάρος, «Το καψόνι του Άξιου» αρματαγωγού με τούβλα για το κάτεργο, 1/1948

Κάρτα των εξορίστων στη Γυάρο, 1952

Το εξώφυλλο Λευκώματος που δημιούργησαν οι ίδιοι οι κρατούμενοι στη Γυάρο για τον γιορτασμό των 40χρονων του ΚΚΕ

Ρεπορτάζ από την πρώτη γραμμή για τις συνθήκες στο θανατονήσι (από το Λεύκωμα των κρατουμένων)

Καψόνι στην πέτρα για τους πολιτικούς κρατούμενους της Γιούρας

Αλυσίδες πολιτικών κρατούμενων καταναγκάζονται στις πιο βαριές δουλειές

Οπισθόφυλλο του βιβλίου «Γιούρα, ματωμένη βίβλος»

Φωτογραφίες: 902.gr