Amazon – Facebook: «Ειδυλλιακό» … εργασιακό περιβάλλον εκμετάλλευσης και παρακολούθησης

Μέσα στα φανταχτερά κτίρια της «Amazon» – 40 υπερσύγχρονες εγκαταστάσεις διαθέτει μόνο στην έδρα της, στο Σιάτλ – και πίσω από το «καινοτόμο» και «ανθρωποκεντρικό» προφίλ του τεχνολογικού κολοσσού, οι μορφές εκμετάλλευσης, παρακολούθησης, εκφοβισμού και καταπίεσης των εργαζομένων «εκσυγχρονίζονται» αντίστοιχα.

Με «παραδοσιακούς» στόχους: Να εμποδιστούν η οργάνωση των εργαζομένων, η ένταξή τους στο σωματείο, η συλλογική διεκδίκηση έστω και μέρους του αμύθητου πλούτου που παράγουν.

Για αυτόν το σκοπό, μάνατζερ και προϊστάμενοι τμημάτων περνάνε από ειδικά σεμινάρια για την αντιμετώπιση της συνδικαλιστικής δράσης. Μαθαίνουν πώς να την εντοπίζουν έγκαιρα, αναγνωρίζοντας τα «πρώιμα σημάδια». Πώς να αποτρέπουν τους υπαλλήλους (εσκεμμένα τους αποκαλούν «συνεργάτες») με μειλίχιο, πολιτικά ορθό αλλά σθεναρό τρόπο, από το να δρουν ομαδικά κι οργανωμένα, από το να έρθουν σε επαφή ή να ενταχθούν σε ένα σωματείο. Πώς να τους παρακολουθούν …διακριτικά.

Τι αντιπροσωπεύει η «Amazon»; Ηλεκτρονικό εμπόριο, καινοτομία, νέες τεχνολογίες, με 350.000 υπαλλήλους παγκοσμίως και έσοδα πάνω από 280 δισ. δολάρια. Το 2019 δήλωσε καθαρά κέρδη μόνο από το λιανικό ηλεκτρονικό εμπόριο 11,6 δισ. δολάρια, ενώ επίσης το πρώτο τρίμηνο του 2020 είχε έσοδα 75,5 δισ. δολάρια την περίοδο της πανδημίας του κορονοϊού, που το ηλεκτρονικό εμπόριο σημείωσε σημαντική αύξηση.

Επίσης η υπηρεσία «cloud» της «Amazon», η AWS (Amazon Web Services), με 7,3 δισ. δολάρια κέρδη το 2018, πλέον αντιπροσωπεύει το 34% της παγκόσμιας αγοράς υπηρεσιών «cloud», μπροστά από τις αντίστοιχες «Microsoft Azure» και «Google Cloud». Μία από τις μεγαλύτερες πρόσφατες πρωτοβουλίες της «Amazon» είναι η επέκτασή της στην πώληση διαφημίσεων, με βασικούς ανταγωνιστές τη «Facebook» και την «Google».

Το 2017 αγόρασε την επιχείρηση λιανικού εμπορίου τροφίμων «Whole Foods» για 13,7 δισ. δολάρια, επεκτείνοντας το διαδικτυακό εμπόριο στα τρόφιμα, μια από τις ταχύτερα αναπτυσσόμενες τάσεις διαδικτυακών αγορών στις ΗΠΑ.

Η «Αmazon» πλασάρεται ως «ειδυλλιακό» εργασιακό περιβάλλον με τα χιλιάδες φυτά, τους άνετους καναπέδες, τους αμέτρητους χώρους διαλείμματος και τα σκυλάκια που τρέχουν στους κήπους της, τη φιλανθρωπική και περιβαλλοντικά υπεύθυνη δράση… Η πραγματικότητα για τους εργαζόμενους είναι διαφορετική: Πολλές ώρες (βαριάς σωματικής) εργασίας, φόβος να ξεκουραστούν, μισθοί που δεν αρκούν για να ζήσουν, τραυματισμοί, πίεση να οδηγούν ακόμη και με επικίνδυνες καιρικές συνθήκες. Π.χ. ένας εργαζόμενος που αρνείται να οδηγήσει μέσα στο χιόνι, είναι πιθανόν να πάρει «άδεια άνευ αποδοχών», να του κόψουν δηλαδή το μεροκάματο.

Πολλές φορές έχουν ξεσηκωθεί οι εργαζόμενοι τα τελευταία χρόνια, πιο πρόσφατα την περίοδο της πανδημίας επειδή υπήρξαν κρούσματα μόλυνσης από τον κορονοϊό, λόγω ελλιπών μέτρων προφύλαξης σε τουλάχιστον 74 αποθήκες και εγκαταστάσεις παράδοσης στις ΗΠΑ, ακόμη και ένας θάνατος εργαζόμενου. Τον Μάρτη, «Amazon» και «Whole Foods» δεν έδωσαν στους εργαζόμενους αμειβόμενη άδεια, μετά τα κρούσματα κορονοϊού, ενώ έγιναν ελάχιστα διαγνωστικά τεστ. Πέρυσι τον Σεπτέμβρη ανακοίνωσε περικοπή της υγειονομικής κάλυψης για τους εργαζόμενους μερικής απασχόλησης της «Whole Foods» σε ολόκληρη τη χώρα.

Τι …προσφέρει ο όμιλος στους εργαζόμενους απέναντι σε αυτήν την κατάσταση; «Μια ποικιλία μηχανισμών “ανοιχτής πόρτας” ενθαρρύνοντας τους εργαζόμενους να φέρουν τα σχόλια και τις ανησυχίες τους στη διοίκηση», αρκεί να μη ζητήσουν τίποτα!

Η …γνώμη της «Amazon» για τα σωματεία

Το σεμινάριο που κυκλοφόρησε στο Youtube πριν από περίπου ένα χρόνο, αποκαλύπτει τα «εργαλεία για την επιτυχή αντιμετώπιση της συνδικαλιστικής δράσης». Αρχικά, τα στελέχη του ομίλου καλούνται να ξεκαθαρίζουν συχνά ότι η «Amazon» προτιμά την «άμεση σύνδεση» με τους υπαλλήλους της και «τα σωματεία αποτελούν απειλή γι’ αυτή την άμεση σύνδεση»:

«Δεν κακολογούμε τα συνδικάτα γενικά, αλλά μιλάμε ανοιχτά για τα συνδικάτα και για συγκεκριμένες ανησυχίες μας για συγκεκριμένα συνδικάτα που δραστηριοποιούνται στην οργάνωση των εργαζομένων. Εκφράζουμε την προτίμησή μας για άμεση σχέση εργασίας συχνά και έντονα, ακόμη και όταν δεν υπάρχει συνδικαλιστική δραστηριότητα», επισημαίνεται στους μάνατζερ/προϊσταμένους.

Μέσα από ένα κουίζ πολλαπλών επιλογών, ο μάνατζερ/προϊστάμενος που παρακολουθεί το σεμινάριο καλείται να επιλέξει τη σωστή απάντηση, όταν οι υφιστάμενοι κάνουν λόγο για συνδικάτο.

Αυτή είναι: «Συνδικάτα; Υποθέτω ότι αυτό εξαρτάται τελικά από σας. Αλλά δεν νομίζω ότι μπορεί να λειτουργήσει εδώ. Ολο το επιχειρηματικό μας μοντέλο βασίζεται στο να είμαστε γρήγοροι και ευέλικτοι, ώστε να κρατάμε τους πελάτες μας ευχαριστημένους. Προτιμώ να συνεργαστώ απευθείας μαζί σας για να το καταφέρουμε αυτό, ελπίζω να επιθυμείτε κι εσείς το ίδιο. Αν έχετε οποιεσδήποτε ερωτήσεις ή ανησυχίες θα προσπαθήσω να απαντήσω»…

Τυπικά αναγνωρίζεται το δικαίωμα των εργαζομένων να δρουν ομαδικά, να γραφτούν σε σωματείο, να διαμαρτυρηθούν για κάτι, ωστόσο το σεμινάριο επισημαίνει (με ανακούφιση) πως «πολλά πράγματα που οι εργαζόμενοι ή τα συνδικάτα χαρακτηρίζουν άδικα – όπως το ύψος των μισθών, οι απολύσεις κ.ά. – είναι απολύτως νόμιμα και επομένως δεν είναι αθέμιτες εργασιακές πρακτικές».

Υποτίθεται ότι οι εργαζόμενοι επιτρέπεται να συζητούν για σωματεία οποιαδήποτε στιγμή στον εργάσιμο χρόνο, αλλά απαγορεύεται να παρακινούν συναδέλφους να γραφτούν στο σωματείο ή να υπογράψουν κείμενο διαμαρτυρίας με στόχο την οργάνωση. Επιτρέπεται να διανείμουν συνδικαλιστικό υλικό μόνο σε μη εργάσιμους χώρους (π.χ. στο πάρκινγκ) σε μη εργάσιμο χρόνο.

Προειδοποιητικά σημάδια

Προλαμβάνοντας τη συνδικαλιστική δράση προτού εκδηλωθεί, ο τεχνολογικός κολοσσός δίνει έμφαση στα «προειδοποιητικά σημάδια που συνήθως σχετίζονται με πρώιμη οργάνωση συνδικάτου ή που θα μπορούσαν να υποδηλώνουν πως ένας υπάλληλος αρχίζει να δείχνει έλλειψη αφοσίωσης ή και αδιαφορία για την εταιρεία, και ενδεχομένως είναι ευάλωτος σε δραστηριότητα οργάνωσης».

«Είναι κρίσιμο να διακρίνουμε τα πρώτα σημάδια κάποιας πιθανής οργάνωσης (…) Τα σημάδια πρέπει να παρακολουθούνται στενά και να ενημερώνεται άμεσα το Τμήμα Εργασιακών Σχέσεων», προτείνει το σεμινάριο.

Πιο προφανή σημάδια είναι π.χ. η χρήση λέξεων «που σχετίζονται με συνδικάτα ή κινήματα, όπως “αξιοπρεπής μισθός”, άλλα αιτήματα, υπόνοια εκπροσώπησης συναδέλφων, φυλλάδια και συνδικαλιστές επισκέπτες μέσα ή κοντά στο χώρο του πάρκινγκ».

Υποπτες κινήσεις θεωρούνται: Συνάδελφοι που δεν είχαν σχέσεις και ξαφνικά κάνουν παρέα, ή ενώ ήταν «κοντά» σταμάτησαν να μιλάνε μεταξύ τους, ομάδες εργαζομένων διασκορπίζονται ή κόβουν τη συζήτηση όταν πλησιάζουν μάνατζερ. Ενας υπάλληλος που κανονικά φεύγει μετά τη δουλειά, αρχίζει να κάνει παρέα με άλλους στο διάλειμμα ή μετά το σχόλασμα. Εντονη αρνητική στάση, θυμός ή αντιπαράθεση, ασυνήθιστο ενδιαφέρον για την πολιτική και τις λίστες εργαζομένων της εταιρείας. Γενικότερα κάθε αλλαγή συμπεριφοράς είναι ανησυχητική, όπως και όταν οι εργαζόμενοι μιλούν για λογαριασμό όχι μόνο του εαυτού τους, αλλά και των συναδέλφων (π.χ. ήταν άδικη η απόλυση, οι τεχνικοί αξίζουν μια αύξηση κ.λπ.).

Ενώ π.χ. το σχόλιο ενός υπαλλήλου «δεν μπορώ να πιστέψω ότι δεν παίρνουμε κάθε χρόνο ετήσιες αυξήσεις, είναι άσχημο να έχω ανώτατο όριο στο μισθό μου» δεν κρύβει «σημάδια πιθανής οργάνωσης», αν ο υπάλληλος πει πως δύσκολα τα βγάζει πέρα και πως «εδώ στην “Amazon” δεν δίνετε αξιοπρεπή μισθό», μάλλον πρόκειται για ανησυχητικό «πρώιμο σημάδι».

Διακριτική παρακολούθηση

Μάνατζερ και προϊστάμενοι πρέπει να είναι προσεκτικοί, ώστε να μην κατηγορηθούν για «απειλές», «ανάκριση», «υποσχέσεις – δωροδοκία» και «κατασκοπεία».

«Ενώ, λοιπόν, δεν πρέπει ποτέ να απειλήσετε, μπορείτε να μιλήσετε στους εργαζόμενους για τα πιθανά αρνητικά του συνδικαλισμού. Για παράδειγμα (…) θα χρειαστεί να τους μιλήσετε για το ενδεχόμενο να πληγεί η καινοτομία της εταιρείας από την ύπαρξη σωματείου, κάτι που μπορεί να πλήξει τον ενθουσιασμό του πελάτη και τελικά να απειλήσει την ύπαρξη της παραγωγικής μονάδας»… Εξάλλου, «μπορείτε να εξηγείτε γιατί η ύπαρξη σωματείου ενδέχεται να μας καταστήσει λιγότερο ανταγωνιστικούς».

Ενθαρρύνεται η διακριτική κατασκοπεία. Ο μάνατζερ/προϊστάμενος καλείται να είναι παρών τις περισσότερες ώρες στις συζητήσεις των εργαζομένων του τμήματος, καθιερώνοντας «έναν χώρο διαλείμματος για τακτικές συζητήσεις», ώστε κανείς «να μην σας κατηγορήσει ότι βρίσκεστε εκεί μόνο για παρακολούθηση εργαζομένων που πρόσκεινται στο σωματείο».

«Οταν ακούσετε συνομιλίες δεν χρειάζεται να φύγετε, δείξτε πως κοιτάτε απλά τη δουλειά σας και δεν κρυφακούτε. Ακόμη, μπορείτε να συμμετέχετε κανονικά στις συζητήσεις, λέγοντας π.χ. δεν θέλω να ανακατευτώ, αλλά ευχαρίστως θα έλεγα την άποψή μου για τα σωματεία...», αναφέρει ο καθηγητής του σεμιναρίου.

Ο «ρουφιάνος» της «Facebook»

Οι νέες τεχνολογίες συνοδεύονται και από «καινοτόμες» σχέσεις εκμετάλλευσης και παρακολούθησης. Για παράδειγμα, η τηλεργασία – πέρα από τα οικονομικά οφέλη – έχει και το πλεονέκτημα, για την εργοδοσία, της απομόνωσης των υπαλλήλων. Από την άλλη, οι εργαζόμενοι που δουλεύουν από το σπίτι τους επικοινωνούν αναγκαστικά μέσω «chat».

Ετσι, ένας άλλος τεχνολογικός κολοσσός, η «Facebook», που ανακοίνωσε τον Μάη ότι επιβάλλει τηλεργασία σε μόνιμη βάση και μετά την πανδημία, ανέπτυξε ένα προϊόν συνομιλίας και συνεργασίας γραφείου εσωτερικού δικτύου («Facebook Workplace»), ένα εργαλείο που επιτρέπει στις επιχειρήσεις να ενημερώνονται κάθε φορά που ένας εργαζόμενος πληκτρολογεί τη λέξη «συνδικαλισμός», «συνδικάτο» κ.λπ.

Οπως καταγγέλλει το Συνδικάτο Εργαζομένων Τροφίμων και Λιανικής (UFCW), με 1,3 εκατ. μέλη, το εργαλείο αυτό επιτρέπει στις εταιρείες να λογοκρίνουν τις επικοινωνίες των εργαζομένων τους σχετικά με τον συνδικαλισμό, δημιουργώντας μια «μαύρη λίστα» λέξεων.

«Από την “Amazon” που απολύει τους εργαζόμενους που διοργανώνουν διαμαρτυρίες, έως την “Whole Foods” που αξιοποιεί τις κάμερες παρακολούθησης ενάντια στον συνδικαλισμό των εργαζομένων, είναι φανερό πως οι γιγαντιαίες εταιρείες είναι πιο θωρακισμένες από ποτέ για να σταματήσουν κάθε προσπάθεια των εργαζομένων να ακουστούν οι φωνές τους», να «διεκδικήσουν καλύτερες αμοιβές και μέτρα προστασίας», σημειώνεται.