Το ΚΚΕ φταίει τελικά για την Βάρκιζα ή για τον εμφύλιο; Να συντονιστούμε λίγο…

Στις 12 Φλεβάρη 1945 υπογράφεται η κατάπτυστη Συμφωνία της Βάρκιζας για τον αφοπλισμό του ΕΛΑΣ. Δεν υπάρχει ίσως πιο συγκλονιστική στιγμή που να έχει καταγραφεί στην κάμερα από αυτήν με τους γενειοφόρους αντάρτες που κλαίνε σαν μικρά παιδιά με αναφιλητά, μόλις παραδώσουν τον οπλισμό τους. Κλαίνε γιατί αποχωρίζονται το όπλο τους, ό,τι πολυτιμότερο έχουν, ή λες και γνωρίζουν τι έμελλε γενέσθαι μετά την παράδοση, και θρηνούν προκαταβολικά την μοίρα τους.

Υπάρχει μια γνώμη πως η Βάρκιζα δεν ήταν μοιραίο λάθος, με την έννοια πως ήταν η διαχείριση μιας βαριάς ήττας τον Δεκέμβρη, σε αντίθεση με τις Συμφωνίες του Λιβάνου και της Καζέρτας που ήταν τραγικά λάθη, γιατί υπογράφτηκαν από “θέση ισχύος” ή μάλλον πιο ευνοϊκούς συσχετισμούς, σαν οικειοθελής παράδοση σε πολύ διαφορετικές συνθήκες, και όχι με την πλάτη στον τοίχο.

Η Βάρκιζα όμως ήταν μοιραία γιατί συνυπέγραψε τον αφοπλισμό, την οικειοθελή παράδοση. Θα χωρούσε μεγάλη συζήτηση ακόμα και για κάποια επιμέρους σημεία της Συμφωνίας, το βασικό όμως είναι ότι δεν υπήρχε η ένοπλη δύναμη, ως αντίπαλο δέος, που θα διασφάλιζε την τήρηση των όρων ακόμα και μιας καλύτερης συμφωνίας.

Ο τραγικός απολογισμός είναι γνωστός: Μαύρη τρομοκρατία, διώξεις, δολοφονίες, βιασμοί, όργιο παρακρατικής βίας, μαζική τρομοκράτηση του πληθυσμού στην επαρχία αλλά και τις πόλεις.

Ένα χρόνο μετά, η 2η Ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ αποφασίζει τη στροφή στον ένοπλο αγώνα, που σηματοδοτεί την έναρξη του δεύτερου αντάρτικου. Ο κόσμος της ΕΑΜικής Αντίστασης δε θα έπεφτε αμαχητί, με το σταυρό στο χέρι, και ας έδινε μια άνιση μάχη με αρνητικούς συσχετισμούς -που θα μπορούσαν να ανατραπούν εν μέρει αν είχε δοθεί εγκαίρως σύνθημα για μαζική έξοδο στο βουνό, διασφαλίζοντας κάποιες εφεδρείες.

Κατά συνέπεια, μπορεί να γίνει κριτική στους όρους διεξαγωγής του δεύτερου ένοπλου αγώνα, της συγκρότησης του ΔΣΕ, αν δηλαδή έγινε αποφασιστικά ή με κάποιες αντιφάσεις. Αλλά αν διαφωνεί κανείς με την επιλογή -που δεν ήταν μόνο συνειδητή επιλογή αλλά μονόδρομος για τους αγωνιστές που δεν έσκυβαν οικειοθελώς το κεφάλι- του Εμφυλίου Πολέμου, οφείλει να μας πει τι άλλο θα μπορούσε να γίνει και ποιος ήταν ο άλλος δρόμος: Να δεχτούμε αμαχητί μια σταδιακή και βασανιστική συντριβή, όπως το διάστημα μετά την Βάρκιζα;

Όσοι διαφωνούν, πρέπει να μας πουν τι θα μπορούσε και όχι τι θα ήθελαν να γίνει, παίρνοντας αυθαίρετα ως μέτρο σύγκρισης τη σχετική νομιμότητα που “απολάμβαναν” το Γαλλικό και το Ιταλικό ΚΚ, για να αποφύγουν το ερώτημα αν η μαύρη αντίδραση μπορούσε να ανεχτεί ένα μαζικό και ισχυρό ΕΑΜικό μπλοκ ως Αντιπολίτευση και απειλή για την εξουσία της.

Συνοψίζοντας: Το ΚΚΕ διόρθωσε στην πράξη, που είναι η καλύτερη αυτοκριτική, το λάθος της Βάρκιζας, και ξαναπήρε τα όπλα. Όχι χωρίς προβλήματα και αντιφάσεις -που αντανακλούν πάντως μεταξύ άλλων την πολύπλοκη συγκυρία και τις λεπτές ισορροπίες με τις συμμαχικές δυνάμεις εντός του ΕΑΜ- αλλά έμπρακτα, έναν μόλις χρόνο μετά τη Βάρκιζα, και δεν ήταν τυχαία η διεξαγωγή της 2ης Ολομέλειας, την ίδια ακριβώς ημέρα, για να σηματοδοτήσει τη στροφή του προσανατολισμού.

Όσοι θεωρούν καταστροφική τη Βάρκιζα, δεν μπορούν να ξεχνάνε βολικά και να παραβλέπουν την τρίχρονη εποποιία του ΔΣΕ -στην οποία σε μεγάλο βαθμό οφείλουμε το ότι υπάρχει ισχυρό ΚΚ στη χώρα μας σήμερα. Όσοι θεωρούν καταστροφικό τον εμφύλιο, κρίνοντας εκ του αποτελέσματος, έχουν υποχρέωση να μας εξηγήσουν ποια ήταν η εναλλακτική που υπήρχε στο παρακρατικό όργιο βίας μετά τη Βάρκιζα, που δοκιμάστηκε στην πράξη για ένα χρόνο.

Αλλά δε γίνεται τα ίδια άτομα να εγκαλούν τους κομμουνιστές -ή την ηγεσία τους, που την αποκόπτουν βολικά από τη βάση- και για τα δύο. Και για την Βάρκιζα και για τον Εμφύλιο. Είπαμε, το ΚΚΕ φταίει για τα πάντα και τα αντίθετά τους -ιστορικά και διαχρονικά, μέχρι σήμερα- αλλά παιδιά, οργανωθείτε λίγο, να ξέρετε τι λέτε και σε τι ζητάτε απάντηση…